Alþýðublaðið - 30.01.1968, Side 7

skoðanir tvinnast og þrirmast í
baráttunni, einatt mótuð af
persónulegum rökum. £n meg-
iniínurnar eru engu aö síður
þessar : nokkurn veginn svona
lá víglínan milli hinna síríð-
andi fylkinga í stjórnmálabar-
áttu þessara ára. Og þvi má
ekki gleyma, að á þessum ár-
um er að mótast undirstaðan
undir þá flokkaskipan sem síð-
ar varð, að fengnu fullveldi, og
þær baráttuaðferðir sem síðan
hafa sett svip á íslenzka stjórn-
málabaráttu fram á þennan dag.
En með hægari yfirferð efn-
isins, rækilegri lítmálun sög-
unnar, er eins og þessi vfirsýn
sé að glatast Þorsteini Tliorar-
ensen. í Eldi í æðum leggur
hann mest upp úr hinni per-
sónulegu „bakhlið” sögunnar,
meira upp úr mönnum en mál-
efnum, og leiðist einatt til að
draga hæpnar ályktanir af efn-
inu eins og dæmið um ..valda-
sókn” Thoroddsena hér að
framan kann að sýna, eða bolla-
leggingar hans bæði nú og í
fyrra um Iangvarandi ábrifa-
vald „Brimara” í þjóðlífi og
pólitík; hann á ekki alltaf langt
í land með að snúa sögu sinni
upp í lýsing á baráttu ætt-
flokka um völdin í sturlunga-
stíl. Hann rekur ýtarlega vær-
ingar eldri og yngri pilta í
skóla, Sigurðar Stefánssonar í
Vigur og Skúla Tlioroddsen
annars vegar. Hannesar Haf-
stein og Einars Kvaran hins
vegar, og' síðan stúdenta í
Kaupmannahöfn í tíð þeirra,
og gefur í skyn að þessir
l'lokkadræítir og persónuieg ó-
vild sem af þeim leiddi, hafi
síðan beinlínis orðið orsök
pólitískrar flokkaskiptingar
þeirra á fullorðinsárum og mót-
að margvíslega afstöðu þeirra
innbyrðis og í landsmálum, sem
vírðist í lengsta lagi gengið;
væri ekki nær að sjá í skóla-
deilunum vísi að síðari skoðana-
ágreiningi? Og deilur þessa
tíma, þessara manna hafa síðan
að sínu leyti langvarandi áhrif
undir niðri að hygg.ju Þorsteins
Thorarensen. Þannig telur
hann að „Skúlamálið, þetta
gamla ofboðslega hatursmál,
hafj legið undir niðri í forn-
eskjunni” á ísafirði alla tíð síð-
an og kynnt undir hvers konar
pólitískum æsingum — „nú síð-
ast klofningi Sjálfstæðisflokks-
ins milli Kjartans læknis, Ás-
bergs og Matthíasar Bjarna-
sonar”! Hann leggur jafnan mik-
ið kapp á að sýna fram á per-
sónulega óvild, helzt hatur,
milli þeirra höfuðkappa ,sem g
eigast við í sögu hans, Hannes- |
ar Hafstein og Skúla Thorodd-
sen, Skúla og Lárusar H.
Bjarnasonar, og seilist þá
stundum langt til fanganna.
Það virðist t-a.m. langt gengið
að telja grein Skúla í Þjóð-
viljanum, um skáldið Hannes
undir andleysisfargi broddanna
í Reykjavík, hatursmerki,
dæmi um „svartagaldur í huga
Skúla”; greinin er minnsta
kosti full af lofi um skáldskap
Hannesar, og skömmu siðar
birti Þjóðviljinn kvæði eftir
Hannes. Sjálfur segir Þorsteinn
að slúðursaga um ástir Skúla
og Soffíu, systur Hannesar,
sem þeir Tryggvi Gunnarsson
hafi stíað sundur, verði ekki
röksfudd og því ekki tekin gild.
Hvers vegna er sagan þá til-
færð í bókinni? Af því að hún
hefði getað „orðið tilefni til
ævilangs haturs,” - ef hún væri
sönn? Hatur Lárusar H.
Bjarnasonar á Skúla fyrir
Skúlamál, stafar einkum af því,
að sögn Þorsteins, að Lárus var
eitt sinn kallaður „úrþvætti” í
Þjóðviljanum vegna afskipta
sinna af Rask-málinu; og má'
hún nú ekki minni vera. ,,Og
sambandið milli þeirra var við-
kvæmt á ýmsan annan Iiátt,”
segir Þorsteinn. „Það var til
dæmis einkennileg staðreynd,
að Jóhanna, .móðir Lárusar,
hafði um skeið verið barnfóstra
Skúla, er hún dvaldist sem ung
stúlka á sýslumannssetrinu í
Haga.” Þessi nú tilfærðu dæmi,
og þau eru fleiri slík í bók-
inni, virðast mér frekar bera
vitni um einhvers konar póli-
tíska mystik en raunhæfa sögu-
ritun.
* essa annmarka frásagnar-
innar leiðir af sjálfri aðferð
Þorsteins Thorarensen að : egj_a
sögu sína; og aðferð hans verð-
ur til þess að Eldur í æðum
hefur engan veginn jafn sam-
fellt sögusnið og í fótspor for-
feðranna hafði þrátt fyrir allt
í fyrra; frásögnin greinist þeg-
ar fram i sækir sundur í æ
sjálfstæðari „myndir úr lífi og
viðhorfum” aldamótanna og
aldamótamanna; hún er byggð
kringum sjö ævisögur, þc-irra
Jóhanns Gunnars Sigurðssonar,
Jóns Ólafssonar, Thoroddsen-
bræðra sem fyrr voru nefndir,
og Þorsteins Erlingssonar. Þor-
steinn Thorarensen segir frá
eins og sá sem valdið hefur,
af víðtækrj þekkingu og mynd-
ugleik og slcirrist hvergi við
að kveða upp eigin dóma um
Framhald á 15. síðu.
Sjöunda innsiglið
DET SJUNDE INSEGLET. Hafn
arfjarffarbíó. Sænsk frá 195G.
Leikstjórn og handrjt: Ingmar
Bergman. Kvikmyndun: Gunnar
Fischer. Tónlist: Erik Nord-
gren. Endursýnd.
ijc
Langt ér um liðið síðan Tjarn
ar bíó frumsýndi Sjöunda inn-
siglið, eitthvert magnaðasta og
stórbrotnasta verk Ingmar Berg
mans, en þá var myndin sýnd í
tvo, þrjá dága; þá var Berg-
man óþékkt nafn hér á landi.
En nú hefur aukinn skilning-
ur á Bergmanni og kvikmynda
list yfirleitt orðið til þess, að
verk hans njóta mikilla vin-
sælda, þó misjafnlega míkilla
og fer það að sjálfsögðu eftir
efninu.
Sjöunda innsiglið. Eins og
oft áður vitnar Bergman í Bibl
íuna og er nafnið tekið úr Op-
inbdrun Jóhannesar, þar sem
segir í 8. kapítula: ;,Og er lamb
ið lauk upp sjöuncla innsiglinu,
varð þögn á himni hér um bil
h'álfa stund“. Viðfangsefni Berg
mans í þessari mynd er dauð-
inn og leifin að Guði, sem hvergi'
finnst; örvæntingarfull óp mann
eskjunnar á Guð, sem einhvers
staðar hlýtur að vera til, en svar
i’ð er þögn og tómleiki. Hefur
ekki einmitt þetta „tema“ ver-
ið gegnumgangandi í kvíkmynd
um Bergmans, ekki sízt í hans
síðustu veírkum: Þögninni og
Persona?
Svartidauði geysar í Svíþjóð
og fer einsog logi um akrana;
fólk deyr unnvörpum og eng-
inn fær við neitt ráðið. Prest-
arnir hafa svijkið hugsjónina;
Mía (B'ibi Anderson) gefur riddaranum (Max von Sydow) jarðar-
ber, en í myndum Bergmanns eru þau tákn oins sjartahrcina og
saklausa. Fyrir aftan þau er Jof (Nils Poppe).
Mlffifflil
þeir eru sýndir sem verstu hrak
menni og sadistar. Riddarinn
(Max von Sydow), ásamt vopna-
sveini sínum (Gunn(<r Björn-
strand) eru að koma úr 10 ára
krossferð, sem engan árangur
hefur borið. Við ströndina hittir
riddarinn Dauðann (Bengt Ek-
erot), sem kominn er að sækja
hann. Riddarinn semur við Dauð-
ann uppá gálgafrest með því
að þeir tefli skák.
Riddarinn er óþreytandi í leit
sinni að Guði, hann heimtar
svar við hverri spurningu, en
skynjar ekkert nema tómleika
og þögn. Hann kemur við í
kirkju ei'nni og ætlar að skrifta,
en skriftafaðirinn reynist vera
Dauðinn, sem snýr útúr spurn
ingum hans. Á vegi hans verð-
ur ung stúlka (Maud Hansson),
sem á að fara að brenna fyrir
galdra. Hann horfir í augu henn
ar, hei mtandi svar við spurning
um sínum. en sem fyrr er svar-
jð: tómleiki. Munkurinn, sem
er óbyrgur fyrir dauða hennar
reynist vera Dauðinn sjálfur,
dulbúinn. í þrályndi riddarans
og sífelldum spurningum lians
um Guð, má vissulega skynja
eigin tilfinningar og hugsanjr
Bergmans, hið eilífa viðfangs-
efni hans — leitina að Guði og
þögn hans; a.m.k. er samlilcing
in sláandi.
Þrátt fyrir alla þá yfi'rþyrm-
andi bölsýni, sem ríkir í þess-
ari kvikmynd, leyfir Bergman
Framhald á 15. síffu.
SVAR TIL FERÐAMANNS
í Velvakanda 9. þ.m. koma m.a.
fram fyrirspurnir frá ferða-
manni um framkvæmd og með-
ferð tollgæ^lumanna á matvöru,
sem tekin er í hennar vörzlu
af ferðamönnum.
Ferðamaður segist m.a. stund
um koma ,með danskar endur
með sér frá Danmörku, en toll
þjónar á Keflavíkurflugvelli
hirði af ferðamönnum matvælin
og upplýsi jafnframt, að allur
matvælainnflutningur sé bann-
aður.
Auðséð er að ferðamaðurinn
liefur ekki kynnt sér þessi mál,
áður en hann skrifaði greinina
og er því innihald hennar í sam
ræmi við það. Hinsvegar tel ég
ástæðu til að upplýsa nokkra
þætti þessara mála öllum al-
menningi til fróðleiks og gagns.
í 4. gr. reglugerðar um to.l-
frjálsan farangur ferðamanna
og farmanna við komu frá út-
löndum stendur:
4. gr. Innflutningsbann
og takmarkanir
Ákvæði þessi veita ekki und-
anþágu frá innflutningsbanni
eða innflutningshömlum, 'era
kunna að vera á ýmsum vöru-
tegundum af varúðarráðstöfun-
um. Innfluíningur samkvæmt
þessari reglugerð, er því bann-
aður á:
1. " Ósoffnum kjiitvörum og
öffrum sláturafurfíum.
2. Eggjum og hvers konar af-
urffum alifugla.
3. Smjöri.
Þessu til viðbótar eru '■ettar
'ákveðnar innflutningshöminr á
landbúnaðarvörur. ef upp koma
alvarlegir og smitandi húsdýra
sjúkdómar. Slíkar hömlur eru
ópinberlega tilkynntar af T-aucl-
búnaðarráðuneytinu, sem í sam-
ráði við yfirdýralæknir gefa út
nákvæm fyrirmæli m.a. til toll
þjóna um' framkvæmd einstakra
atriða.
Eins og kunnugt er befur geis
að gin- og klaufaveiki á Bret-
’landseyjum um nokkurn tima
og þessvegna hafa umræddar
hömlur verið settar á. Allur inn-
flutningur annar en niðursoð-
inn dósamatur hefur af þessum
orsökum verið bannaður, hafi
' farþegar eða áhafnir haft við-
dvöl í Bretlandi.
Ég tel að í þessum efnum
verði aldi’ej nógu varlega far-
ið, því að þær afleiðingar, sém
kæruleysi gæti haft í för mcð
sér eru geigvænlegar. Þessvegna
30.
lýsi ég furðu minni á, að til
skulj vera sá einstaklingur,
sem tilbúinn. er að taka á sig þá
ábættu, sem stórskaðað gæti ís-
lenzkan landbúnað fyrir það
eitt að fá önd í pottinn.
Ferðamaður segir ennfremur,
að -matvæli sem seld eru í flug
höfnum, séu ávallt marg-sótt-
hreinsuð. Ég leyfi mér að efasl-
um réttmæti þessarar fullyrð-
ingar, en vil jafnframí benda
á, að ókleift er fyrir tollgæzl-
una hverju sinni að sannprófa
framburð ferðamanna um hvar
matvælin eru keypt.
Að síðustu spyr ferðamaður-
inn hvað verði um matvæli þau,
sem gerð eru upptæk af toll-
þjónum. Þau eru brennd upp
til ösku í opinberra votta við-
urvist, en hinsvegar skal þaö
t.ekið fram, að öskunni er ékki
sökkt- á fertugu dýpi eins og
ferðamaðurinn leggur til. Enn
fremur leggur bréfritari til að
hinn ,,seki“ fái að vera Við-
staddur brennsluna. Tollgæzlan
er örugglega samþykk því, hana
vaníar ávallt góða aðstoðar-
menn og kann vel að meta, á-
huga allra á málefnum henrtar.
Með þökk fyrir birtinguna-
Kristján Pétursson, Keflavík.
núar 1968 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ J