Dagur - 08.12.1920, Page 2

*
130 DAGUR
VANDAÐ IBUÐARHUS
á mjög góðum og skemtiiegum stað við aðalgötu f Akureyrarkaupstað er til
sölu. — Húsið er sérlega rambyggilegt að viðum og framúrskarandi hlýtt.
Stærð 20X12 al. Kjallari er undir nokkrum hluta þess, þiljaður innan og með
skápum og hillum. Kolageymslurúm er í eldhússkúrnum. Á fyrsta gólfi eru
4 herbergi, eldhús og forstofa, ásamt stigarými upp á annað gólf. Á öðru
gólfi er eitt stórt, mjög sólríkt hérbergi, 4 herbergi minni og geymslurúm.
Á efsta gólfi er eitt herbergi lítið og mikið geymslurúm. Gólfdúkur (Linole-
um) er á flestum herbergjagólfunum. Vatnsleiðsla er í kjallaranum og á fyrsta
og öðru góifi. Frárensli er mjög gott og hægt að halda því við að kostnað-
arlausu. Dálítill garður er við húsið, og lóðin undir því og umhverfis það er
eignarióð en ekki leigulóð.
Ritstjóri »Norðurlands« gefur væntanlegum kaupendum nánari upplýsingar
og semur um söluna.
ins, sem útvegar vörurriar. í deilda-
pöntununum hefir hún svart á hvítu óskir
og þarfir félagsmanna, hvað henni er
skylt að útvega og hafa til á hverjum
tíma. Getur því stjórnin gengið örugg
að verki sínu, fullviss þess, að hið
pantaða, er hið minsta, sem henni er
skylt að útvega, og jafnframt hefir hún
vissu fyrir í hverju andvirðið verður
greitt og á hverjum trma; getur hún þá
þegár bygt á því þá samninga, sem
hún verður að gera við viðskiftamenn
félagsins. í þessu fyrirkomulagi er fólg-
in ekki lítil trygging fyrir því, að fram-
kvæmdarstjórnin geri skyldu sína, og
opnaður greiður vegur fyrir félagsmenn,
að kalla hana til ábyrgðar fyrir hvers-
konar vanrækslu, og sömuleiðis fyrir fé-
lagsstjórnina að kalla deildir og ein-
staklinga til ábyrgðar á þeirra gerðum.
Að öðru leyti hefir félagsstjórnin
frjálsar hendur til þess að láta Sölu-
deild K. R. hafa á boðstóluni svo fjöl-
breyttan varning, auk hins pantaða, sem
fhún telur nauðsynlegt og heppilegt, en
Ijótlega er hún vítt af félagsmönnum
og fulltrúaráði, ef skortur verður þar á
almennum verslunarvörum, eða á hinn
bóginn, að of mikið fé þykir bundið í
óhóflegum vöruforða.
I rauninni er pöntunardeildin heild-
6Öludeild K. t5. með sannverði varanna,
en Söludeildin smásala, enda er mis-
munur verðsins í pöntun og í Sölu-
deild æííð líkur því sem er í heildsölu
og smásölu, þar sem verzlun er rekin
okurlaust af ráðvandri kaupmannastétt,
bæði í stórsölu og smásölu.
Niðurstaðan verður þá sú. að pönt-
unarfyrirkomulagið er basði hentugt og
fjárhagslega traust og öruggt skipulag,
sem tryggir rétt og frelsi einstakling-
anna betur en enn hefir verið sýnt fram
á að annað skipulag gerði. Það er því
næsta ómaklegt, að farið sé um það
niðrandi eða jafnvel fyrirlitlegum orð-
um, kallað gamalt og úrelt o. s. frv.
Meiri fjarstæðu er ekki hægt að fara
með, því einmitt þetta skipulag er hið
nýjasta, sem fram hefir komið í skipu-
lagi kaupfélaga; það er fundið og sett
í kerfi af okkur sjálfum hér á landi, en
ekki apað eftir neinu gömlu skipulagi
hjá öðrum ólíkum þjóðum. *) En það
er máske einmitt það, sem garir það
svona lítilfjörlegt í augum sumra manna.
Loks er svo pöntunarvérðlag varanna,
þ. s. sannverð þeirra, það sem í raun
og sannleiKa hefir kostað að útvega
þær. Engin krafa getur verið eðlilegri
rá hálfu þeirra, sem pantað hafa vör-
urnar og sett fulla tryggingu fyrir, en
að fá að vita, hvað virkilega hefir kost-
að að útvega þeirn vörurnar og í hverju
sá kostnaður er fólginn. Kaupfélögin
eru ekkert annað en sendimenn félags-
manna (almennings) í kaupstaðinn þ. e.
á markaðinn erlendis, og því er eðli-
legt að þau verði að gera fulla grein
fyrir ráðsménsku sinni, og hana gera
*) Það er ekki laust við að broslegt sé,
þegar ungir og óreyndir menn, sem
eitthvað fara að káka við kaupíélagsskap,
rjúka strax til að fylla blðð og tímarit
með ken8lu-fyrirlestra um kaupfélags-
skap, ciiis og þeir hefðu fundið lykil
allrar vizku í þeim efnum, og væru beer-
ir um að daema og fyrirdænia gömul
kaupfélög, sem þeir ekkart þekkja, en
voru til áður en þeir fæddust í þennan
heijn,
þau best með því, að sýna þegar hvað
ferðin hefir kostað og hvað með henni
hefir unnist. En hitt er þó mest um
vert hver áhrif þetta verðlag hefir á
verslunarreksturinn út í frá. Að haldið
sé á lofti á hverjum tíma, máske tvis-
var eða þrisvar á ári sannverði varanna,
það er ekki smáræðis aðhald fyrir kaup-
menn og sjálfa forstöðumenn kaupfé-
Iaganna líka. Það verkar iíkt og loft-
vog, sýnir strax og áþreifanlega þrýst-
inguna í viðskiftaheiminum, og knýr þá,
sem við verzlun fást, til að gæta allrar
hagsýni í starfi sínu, og það sýnir ó-
tvírætt, hvað hver verzlunarrekandi legg-
ur á vörur sínar fram yfir beinan til-
kostnað. Geti kaupmenn selt sínar vör-
ur með pöntunarverði eða iægra, þá
sýnir það strax, að kaupfélagið hefir
ekki verið hagsýnt, ef etigin brögð eru
f tafli, og knýr þá stjórn þess til meiri
vandvirkni. Á hinn bóginn stendur
kaupmönnum hreinn og beinn ótti af
pöntunarverðinu. Söludeildina skoða þeir
eins og einn úr sínum hóp, og reyna
að koma sér saman við hana um verð-
lag, en pöntunarverðið er það sverð
yfir höfðum þeirra, sem þeir aldrei reyna
að makka um, réttlætið og ráðvendnin,
sem í því . er fólgið, vekur lotningu
þeirra, og fyrir þeim sannleikskrafti,
sem í því er fólgið, verða þeir að
beygja sig. Reynsian hefir líka sýnt, að
þar sem öflugt kaupféiag með þessu
skipulagi hefir náð festu, þar verða
kaupmenn vandari að verslunarhátium
en alment gerist annnarstaðar. Retta
skipulag hefir orðið þeim uppeldismeð-
al, eða blátt áfram sagt siðbótameðal,
og er iangt frá að það sé þeim nokk-
ur hneisa.
Margt fleira mætti telja pöntunar-
verðlaginu fil gildis, sem félagsmenn í
K. P. þekkja mjög vel, en þetta ætti
að nægja þeifn til bendingar og við-
vörunar, sem ekki geta stilt sig um, að
ófrægja þetta fyrirkomulag, og vara
önnur kaupfélög við, að taka þennan
gamla (!!) skrælingjahátt eftir K. Þ.
Vér íslendingar erum of gjarnir á að
gleypa ómelt það, sem til vor berst úr
umheiminum, en vantreysta sjálfum oss
til að skapa nokkuð nýtt eftir vors
lands og iífernisháttum og allra síst
nokkuð það, sem vert væri fyrir aðrar
þjóðir að læra af oss. Retta er þó að
sjálfsögðu tilveru-hlutverk vort, eins og
annara þjóða. Eða mundi oss skorta
rnannvit og hugsjónir móts við aðrar
þjóðir til þess, að haga vorum eigin
háttum í voru eigin landi eins og best
á við oss og landið, án tillits til þess,
hvað öðrum ólíkum þjóðum í ólíkum
löndum þykir við eiga hjá sér, og hef-
ir ekki ætíð reynst sam haldbeit? Sé
þetta trú vor, sem vér svo breytum
eftir, þá er tilveruréttur vor sem þjóð-
ar og ríkis! næsta lítilsverður.
Með pöntunarfyrirkomulagi í kaup-
félagi höfum vér skapað nýtt fyrirkomu-
lag í verslun, og áður óþekt. Vér fé-
lagsmenn í K. Þ. höfum nú reynt það,
beitt því og búið við það í nær 40
ár; vér höfum alið upp heila kynslóð
við þetta skipulag, það hefir jafnt og
áfallalaust þokað oss þaugað, sem vér
erum nú, og vér erum komnir að minsta
kosti eins langt og vér í upphafi gerð-
um oss voiiir um að komist yrði á
einum mannsaldri. Rað verður ekki
heldur. séð, að öðruin félögum með
öðru skipulagi þoki greiðlegar áfram
að markinu: sannri og virkilegri lýð-
sljórn og sjáifsábyrgð í verslunarmálum,
óg jafnvel ekki heidur fjárhagslega.
Er þá nokkur ástæða fyrir oss að
yfirgefa þetta skipulag, og taka upp
annað, sem aðrar þjóðir hafa skapað
sér en ekki oss. Eigum vér ekki held-
ur að sýna öðrum, jafnvel öllum heim-
inum, að vér höfum fundið nýtt og
lífsþróttugt skipulag handa oss, sem
komandi kynslóðum sé óhætt að byggja
ofan á, og jafnvel aðrar þjóðir geti
lært eittiivað af, engu síður en vér af
þeim. Rað er þó að minsta kosti metn-
aður í slíkri hugsun, og vér höfum
lengi þótt nokkuð á lofti Pingeyiugarnir.
Jarðarför
Síra Matthíasar Jochumssonar
hefir vafalaust verið einn mesti við-
hafnaratbnrður, sem gerst hefir í minni
Akureyrarbúa. Hún hófst frá heimili
hans kl. 12 á hádegi þann 4. Séra
Jakob Kristinsson flutti húskveðju. Karla-
kór, valið söngiið af Akureyri og víð-
ar að söng, en Lúðrasveitin blés lög
og sorgargöngulög. Fánar ýmissa félaga
voru bornir í Iíkfylgdinni og^báru full-
trúar þessara félaga og fulltrúar bæjar-
stjórnar kistuna alla leið. Mannfjöldinn
var svo mikill að slíkur hefir að lík-
indum sjaldan eða aldrei sézt í líkfylgd
hér á Akureyri. Sex prestar messuklædd-
ir voru í líkfylgdinni, þeir: Vígslubisk-
up Geir, sr. Theodór á Bægisá, sr.
Gunnar i Saurbæ, sr. Björn í Laufási,
sr. Árni í Grenivík og sr. Ásmundur á
Háisi, auk þeirra er Jakob Kristinsson,
sem er aðkomandi hér norðan lands.
Síra Geir talaði í kirkjunni en sr.
Ásmundur við gröfina. Prentuðum kvæð-
nm var útbýtt eftír Pái J. Árdal, Ingi-
björgu Beuediktsdóttur og Jóu Sigurðs-
son frá Dagverðareyri.
Kirkjan reyndist of lítil. Fullur þriðj-
ungur munu hafa staðið undir kirkju-
vegg af þeim, sein í Iíkfylgd voru.
Pví miður getur blaðið ekkert sagt
um neitt af því, sem fram fór vegna
þcss að ritstjórinn konist aldrei í hljóð-
mál vegna þrengsla. Honum var af
dyraverði vísað frá við kirkjudyr, þótt
hann beiddist inngöngu í nafni blaðs-
ins. Var því barið við, að kvenfólk
ætti forgangsrétt í kirkjuna. Dagur er
kvenréttindablað en ekki meira, þegar
svona stendur á. Sögðu þeir, sem j
kiikju voru, að kórinn hefði verið auð-
ur af öðru en sjö prestum. Ef til viii
hefir svo verið samkvæmt fyrirmælum
bæjarstjórnar og er þá ekki um að
sakast.
Bæriun stóð fyrir útför þessa fyrsta
heiðursborgara síns.
Pó ekki yrði á alt kosið, né kostur
á að njóta alls við þessa athöfn, var
gott að mega vera einn af mörgum,
sem fylgdu þessum mikla mannvin og
skáldi síðasta spölinn og vita, að bjart
er kringum minningu lians af kærleiks-
hugsunum fjöldans.
Á Vesturvegum.
Á járnbraut.
Fjölda margir af íslendingum, sem
vestur hafa farið, hafa í fyrstu hlotið þá
atvinnu, sem kallað er »að vinna á járn-
braut.* Er þá um tventaðræða: bygg-
ingu nýrra brauta eða viðhald áður
bygðra. Það er talin ein mesta erfiðis-
vinna, sem kostur er á.
Járnbrautir eru svo gerðar, að bygð-
ur er brautargrunnur ekki ósvipaður ak-
vegutn okkar, þó mjórri en þeir ef ein-
falt spor skal á þá leggja, en breiðara,
ef sporið á að vera tvöfalt (fyrir tvær
lestir samtímis). Brautargrunnar þessir
þurfa að vera sem slétlastir, mishæðir
litlar óg bratti h'till, þar setn einni gufu-
vél er ætlað að draga lestina tafalítið.
Ennfremur þurfa bugir að vera víðir og
bugréttir. Á brautargrunninn eru síðan
lögð ferköntuð þvertré meðumlOþml.
millibili og stálteinarnir síðan lagðir
langs eftir þvertrjánum með um 6 feta
millibili. Gæta verður mikiilar vandvirkni
í gerð brautanna, að jafnt sé milli teina,
að þeir séu traHstlega skeyttir saman á
endum og festir á þvertrén. Að teinarn-
ir séu beinir en ekki mishæðóttir, að
þeir séu jafnháir iiema þar sem bugir
eru. Skal ytri teinn á bugvera nokkuru
hærri og fer um hversu mikið er eftir
bugvídd og því meir, sem bugur er
krappari. Pegar lest kemur á fieygiferð
eftir sléttri braut og rennir á buginn
leitast hún við að halda stefnunni beinni
samkvæmt lögum miðflóttaaflsins. Er þá
hætt við að hún hlaupi af sporinu. En nú
með því ytri teinn bugsins er hærri,
haHast Iestin inn á buginn. Færist þunga-
miðja hennar þá til gagnstæðrar hliðar
og til mótverkunar miðflóttaaflinu.
Vandhæfni er á að gera brautirnar
traustar. Hvar sem um haggast, er líf
margra manna í veði. Missigi brautar-
grunnurinn verða mislyeðir á sporinu,
lestirnar slengjast til hliðar og kippa
sporinu úr beinni línu, teinar og þver-
tré brotna og ganga úr skorðum. Petta
alt getur vaidið slysum.
Engin braut er svo traustlega bygð í
upphafi, að ekki þurfi stöðugrar aðgæslu,
eftirlits og endurnýjunar. Þegar brautir
eru orðnar gamlar, biautargrunnurinn