Dagur - 05.10.1922, Blaðsíða 1

Dagur - 05.10.1922, Blaðsíða 1
DAGUR kentur út á hverjum fimtudegi. Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi fyrir 1. júlí. Innheiintuna annast ritstjóri blaðsins. V. ár. AFOREIÐSLAN er hjá Jónl I>. l>ór, Norðurgótu 3. Talsimi 112, Uppsögn, hundin við áramót, sé komin til afgreiðslumanns fyrir 1. des. Akureyri, 5. október 1922. 40. blaö. M-Ó-O-F-N-A mjög góða, hentuga í baðstofur og sveita- heimili, útvega eg. Þeir, sem hafa reynt ofnana, Ijúka lofsorði á þá. Byrgðir fyrir- liggjandi. Jón Stefánsson. Talsími 94. 'jkr Akureyri Ví f i 1 s stað a h æ 1 i ð. (Frarnh.) í síöasta blaði var þess látið getið, að nokkur orð mundu verða lögð í belg um málið. En síðan það var ritað, hefir svo um skipast í máli þessu, að nálega mega heita óparfar frekari umræður um það, að svo stöddu. Nefnd hefir verið skipuð til rarfnsóknar og í nefndina hafa valist menn, sem vænta má að leysi starf sitt af höndum samvizkusamlega frá báðum hliðum, bæði pjóðarinnar, sem á svo mikið í húfi, þar sem þessi stofnun er, og starfsfólks hæli- sins, sem hefir verið svo þungum og vafalaust í mörgum greinum óverðskulduðum sökum borið. Ekki tel eg þó ástæðu, til að þegja yfir áliti mfnu á hælinu, sem styðst við þá kynningu, sem eg hefi hlotið, að vísu ekki gagngerða en þó nokkra. Almennastar voru umkvartanirnar um matreiðsluna og munu þær hafa við gildust rök að styðjast. Það kemur fyrir á Vífilsstöðum, að sjúkl- ingum og starfsfólki verður samtímis flt af matnum. Það kom seinast fyrir á Páskunum síðastliðnu. Sjálfur var eg sjónarvottur að því, að sjúkling- um var borinn fiskur, sem aldrej hafði hitnað við dálkinn. Eg hygg því, 'að það mundi vera haþparáð, að skifta um matselju. fijúkrunarmál okkar eru enn skamt á veg kominn. Veldur þvíjámenni og fátækt. Það má af líkum ráða, að til Vífilsstaða veljist óvaldar og ókunnandi hjúkrunarkonur og ekki ætíð jafn hjartagóðar, skapstiltar né gæddar þeirri dómgreind, sem æski- legt væri. Hjúkrunarlið mun einnig vera í minsta Iagi og koma mun það fyrir, að mikið veikir sjúkíingar njóti ekki þeirrar hjúkrunar að nóttu til, sem krefjast verður. Svo virðist, sem þaö sé einum manni ofætlun, að sinna þörfum um 120 sjúklinga nægilega mikið og að þvf sé mjög á annan hátt, varið í samskonar stofnunum er- lendis. Með því er ekki gefiö í skyn, að hin verklega hlið á starfi læknis- ins sé á neinn hátt vanrækt. En með of lítilli kynningu læknis og sjúklinga og of fáu og lítið völdu hjúkrunarliði getur tæplega orðið Iögð nógu mikil áherzla á hina sálarlegu (psychical) hlið meðferðar- innar á mörgum sjúklingi. En sú hliðin verður sennilega í framtíð- iuni talin aðalatriði. Aginn, sem er í sjálfu sér nauð- synlegur, fær á sig því harðneskju- legri blæ, sem færri er á að skipa til eftirlits og minni samúð er milli sjúklinga og hjúkrunarliðs. Það mun vera alltítt, að sjúklingar líti á sjálfa sig sem fanga, sem séu sviftir öllum sjálfstæöum vilja. En að lama vilja- kraft þessa fólks, er líklega ekki lítið hættulegt. En meiri vandi er að koma þess- um málum fyrir á bezta hált, en þeir gera sér Ijóst, sem harðast deila á. Brixlyrði í garð yfirlæknis- ins um þekkingarskort og mann- vonzku og í garð yfirhjúkrunarkon- unnar um óskyldurækni munu ekki hafa við neitt að styðjast. Læt eg svo óútrætt um þetta, en vænti góðs árangurs af starfi rann- sóknarnefndarinnar. /. P. »Verzlunarólagið«. (Framh.) Árið 1920. Viðburðasaga íslenzkrar verzlunar og atvinnuvega verður aldrei rakin, án þess að sérstaklega verði minst árins 1920, vegna þess að það ár hefir eitt valdið meiri umhvöríun á almennum efnahag manna hér á landi, en dæmi eru til i sögu landsins. Sú staðhæfing B Kr. og annara óvildarmanna samvinnuíélaganna, að Sambandið og deildir þess hafi, með veiztunarstefnu sinni, steypt bændum ( botnlausar skuldir, gefur ástæðu, til að staðnæmsst við þetta minnissæða ár. En áhrif ársins verða ekki að fullu skilin, nema litið sé yfir árin á undan og athugað hvernig rás viðburðanna hlaut að draga til þeirra úrslita, sem urðu. Sé það gert með atbygli og skilningi, sést Ijóslega, hversu ástæðu- lausar, ómaklegar og illgirnislegar eru áðurnefndar áskanir. Það reynir á geð- stillingu hvers manns, að þurfa að berja niður þessa fjarstæðu hvað eftir annað. En þar sem ekki ómerkari maður en B, Kr. hefir leyft sér, að beita enn á ný þessu vopni, er ekki ástæðulaust, að berja fjarstæðuna niður allrækilega f eitt skifti fyrir öll. Verðbreytingaöfgarnar, sem stríðið órsakaði, riðu ekki verulega um þver- bak, fyr en að ófriðnum loknum. Framan af á strfðsárunum hélzt verð- hækkun á fslenzkum landbúnaðarafurð- um nokkurn veginn á hendur við verð- hækkun erlendra vara. En árin 1918 og 1919 stigu landbúnaðarafurðir upp f þvflíkt geip og einkum ketið árið 1919, að jafnvel tók fram verðhækkun aðfluttrar vöru. Á þessum árum bjuggu bændur yfirleitt ekki við tekjuhalla heldur fremur við tekjuafgang. Því nær allir stóðu mæta vel f skilum og sumir græddu fé til drátta. Afleiðingin var sú, að hagur bænda stóð með mikium blóma tiltölulega í árslok 1919. Þetta er öllum bændum kunnugt og tjáir ekki á móti að mæla. B. Kr. o. fl. stiðhæfa, að tap bænda og skuldir sfðustu tvö árin sé að kenna verzlunarstefnu samvinnufélag- anna. Með eins miklum og meiri rétti mætti segjo, að gróði bænda og inn- eignir árin igi8 og 1919 hafi verið þcssari sömu verzlunarstefnu að þakka. Hvorugt er rétt og enn sfður hið fyr- nefnda. Að vfsu er það rétt, að gróði bænda þessi ár varð meiri vegna samvinnuverzlunarinnar, en ella hefði hann orðið, með því að allur hagnað- urinn af ábatasömum viðskiftum rann til sjálfra þeirra. Ennfremur er það satt, að bændur hefðu ekki án sam- vinnuverzlunar eignast þau verðmæti og sjóði f verzlunarrekstrinum, sem gerir þeim fært yfirleitt, að rísa með djörtung gegn erfiðleikum þessara ára og aldrei hefði komist til leiðar f höndum kaupmanna sú vöruvöndun^ sem fengin er. Og enn er það satt, að Sambandinu hepnaðist sala þeirra vara, er það hafði með höndum árið 1919 betur en nokkrum öðrum, sem verzluðu með íslenzkar vörur það ár. En þrátt fyrir alt þetta verður verzl- unarstefnu samvinnumánna ekki með réttu að öllu þakkað gengi bænda fyrstu árin eftir strfðið. Meginorsakirnar voru okkur með öllu ósjálfráðar og óviðráðanlegar verðbyllingat í heiminum, Það má telja það alveg vfst, að B. Kr. uni því vel, að þessi heiður sé af samvinnufélögunum tekinn. En þá verður hann jafnframt að sætta sig við það, að heilskygnir menn sjái gegnum blekkinga- moldviðri hans og skilji að nákvcem- lega sömu óviðráðanlegu verðbylíingarnar hafi orsakað tap bœnda og skuldir siðustu árin. Að játa öðru, en neita hinu, rer of kröpp mótsögn, til þess að hafa sig út úr, jafnvel fyrir svo loðmæltan mann, sem B. Kr. er. Hvergi fæst jafnljóst yfirlit um greinir þessara mála, éins og ef stað- næmst er við árslok 1919. Þar deilir vötnum f efnahag fslenzkra bænda og hallar til beggja hliða. Þar er upp- gangsárunum lokið og tapárin byrja. Til þess að skilja, að svo hlaut að fara, sem fór, í öllum höfuðdráttum, þarf að athuga vel aðstöðu kaupsýslu- fyrirtækjanna og alls almennings á þeim áramótum. Að baki eru upp- gangsár og hið sfðasta mest. Fram- undan hefst hið árlega óhjákvæmilega óvissutfmabil f fslenzkri verzlun og búskap. Þegar viðskiftaárið hefst, veit enginn, né getur haft minstu hugmynd um, hvað árið muni bera f skauti sér. Af líkum að dæma, voru horfurnar alls ekki ískyggilegar. Að þeim tíma höfðu landbúnaðarafurðir gert betur, en að halda í fullu tré við verðhækkun aðkeyptra vara. Dýrtíðin var enn f algleymingi og vörur jafnvel hækkandi. Á aðrá hönd höfðu undangengin ár gert landsmenn alla um of bjartsýna á viðskiftahamingjuna og um leið óvar- huga. I'raman af árinu kom ekkert f ljós, sem hægt var að ætlast til, að bændur, eða framkvæmdastjórar þeirra, tækju sem tákn þess, er yfir vofði. Árið lfður. Erlendar vörur hækka enn og komast f hámark. Verkaiaun hækka gffurlega og ná sömuleiðis há- marki. Um vorið koma óvenjuleg harð- indi og bændur bjarga fé sínu frá hordauða með gffurlegum kostnaði og við enda óvissutfmabils þessa minnis- stæða árs kemur f Ijós, að vörur. þær, sem bændur þurfa að borga alt þetta með, falla í verði frá 30—50°lo. Það ætti ekki að vera erfltt að skilja, að reikningslegur hagur bænda hlaut að standa ver að liðnu slfku ári, en áður stóð hann og að sumir þeirra hlutu að komast f allmiklar verzlunar- skuldir. Reikningslegt tep bænda um alt land, jafnt samvinnumanna sem annará, nam mörgum milljónum króna. Vorharðindin áttu mjög drjúgan þátt f þessu tapi. í einu samvinnufélagi norðan lands stóð reikningslegur hagur bænda 400 000 kr. var að árinu liðnu, en áður. Og við athugun kom f ljóa að verðfallið á vörunum nam svipaðri upphæð. Áð kenna verzlunarstéfnu samvinnu- manna um þessi úrslit, er ekki ein* ungis írábærilega heimskulegt, heldur er það vísvitandi misþyrming á rétt- um rökum, sem er stórvftaverð f fari B. Kr. Skulu hér nú lagðar fyrir hann nokkrar spurningar, sem honum er nauðsynlégt að geta svarað, ef hann viil forðast þá hneisu, að menn álfti hann hafa farið með vfsvitandi, yfir- borðslegar blekkingar f þjóðfélagslegu vandamáli.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.