Dagur - 17.07.1924, Page 1

DAGUR
Kemur út á hverjum flmtudegí.
Kostar kr. 6.00 ðrg. Qjalddagi
fyrlr 1. júlí. Innhelmtuna annast
Arnl Jóhannsson í Kaupfél. Eyf.
VII. ár. |
Akureyrl, 17. júlí 1924.
AFOREIÐSLAN
er hjá |6ni I>. Þ6r.
Norðcrgötu 3. Talsiml 112
Uppsðgn, hundtn við áramðt
sé komln tll afgrelðslumanns
fyrlr 1, des.
28. blaO
Stórsfúkuþingið:
Störfum þingsins var lokið á föstu-
daginn en ekki á fimtudaginn, eins
og gert var ráð fyrir í sföasta blaði.
Á föstudagskvöldið höfðu fulltrúarn-
ir sameiginlega kaffidrykkju og sfð-
an dansleik á eftir. Margir fulltrú-
arnir héldu sfðan heimleiðis með
Botnfu, sem fór á laugardaginn vest-
ur og suður um land. Nokkrir fara
landveg, aðrir biða eftir Goöafossi.
Sú mikla breyting varð á, að Stór-
stúkan var flutt frá Reykjavík hing-
að norður og skipa nú framkvæmda-
nefndina þessir menn:
St.-Templar: Brýnl. Tobíasson kennari Ak.
St.-Kanslari: Porst. M. Jónsson bóksali Ak.
St. V. T.: frú Álfheiður Einarsdóttir Ak.
St. Gæzl. K.: Árni Jóhannsson verzlm. Ak.
St. Gæzl. U. T.: Steinp. Guðm. skólastj. Ak.
St. Rit.: Halldór Friðjónsson ritstj. Ak.
St. Gjaldk.: Guðbj. Björnsson kaupm. Ak.
St. Fregnrit.: Sig. Kristjánss, kaupm. Sigluf.
St. Fræðslustj : Jón P. Björnss. skólastj. S krók
St. Kap.: Sra Gunnar Benediktsson Saurbæ.
Fyrv. Stór-Templar Einar H. Kvaran.
Umboðsm. Alþjóða-Hátemplars Indriði Ein-
arsson rithöf. Rvik.
Ein af fyrstu geröum nýju fram-
kvæmdanefndarinnar er sú að senda
U. A. H. mdriða Einarsson á þing
bindindismanna Norðurlanda, sem
verður í Noregi nú f sumar.
Framkvæmdanefndin óskar að af
gerðum þingsins verði birtar eftir-
farandi ályktanir:
i. »Stórstúkuþingið mótmælir fast-
lega aðgerðum landsstjórnarinnar, að
því er snertir áfengisveizlun ríkisins
á Siglufirði, og krefst þess að lands-
stjórnin láti birta samningana við
Spánverja um innflutning og sölu
átengra drykkja, ásamt skráðum skýr-
ingum á þeim, og felur framkvæmda-
nefnd sinni að fylgja þessari kröfu af
alefli.«
a. »Stórstúkuþingið lýsir megnri
óánægju yfir þvi, að landsstjórnin
hefir þvert ofan f yfirlýstan vilja mikils
meirihluta Alþingiskjósenda á Siglu-
firði, sent þangað nú nýlega stærri
vínbirgðir en nokkru sinni iyr, og
skorar á stjórnina að flytja meginhluta
þeirra burtu af Siglufirði nú þegar.
Sömuleiðis skorar þingið á stjórn-
ína, að gefa nú þegar út skýlausar
reglur um útsölu áfengis frá ríkis-
verzluninni þar, sem takmarki sem
allra mest söluna og þar af leiðandi
drykkjuskap.«
3. »Stórstúkuþingið krefst þess, að
ýtarleg rannsókn fari fram á hneyksli
þvff er komst á loft við áfengisverzl-
unina á sfðastliðnum vetri og á rekstri -
verzlunarinnar yfirleitt.«
4. »Stórstúkuþingið mótmælir fast-
lega þeim ósóma, að áfengisverzlun
rfkisins sé gerð að gróðalind fyrir
rfkissjóð, og felur framkvæmdanefnd
sinni að beita áhrifum sfnum á þing
og stjórn til þess að áfengið sé hið
bráðasta gert landrækt aftur, enda
verði ágóða af áfengisverzluninni var-
ið til þess að flýta fyrir útrýmingu
áfengis.«
Ákveðiö var, að næsta þing yrði
háð { Reykjavík.
Um störf þingsins viökomandi
einkamálum stúkunnar er blaðinu
ekki kunnugt, en birtir það eitt, er
framkvæmdanefndin telur rétt að
birta. Flutningur Stórstúkunnar hing-
að norður er vafalaust einkum gerö-
ur til þess að kalla meiri krafta og
nýja krafta til hinna vandasömu
starfai Vilji framkvæmdanefndin fá
eitthvað það birt sem ekki er tekið
fram hér er blaðið boðiö og búið
til þess að veita henni rúm og hvers
konar stuðning.
Að svo mæltu vill Dagur árna
hinni nýju framkvæmdanefnd og
Stórstúkunni yfir höfuð allra heilla
í framtíðinni.
Bannlögin, eins og þau eru nú fram-
kvœmd, og einkum Spánarsamning-
arnir, hafa íagt ógurlegar tálmanir
á leið bindindismálsins og bann-
hreyfingarinnar i landinu. Fram-
kvæmd bannlaganna er nú oröin
svo örðug, síðan við vorum svin-
beygðir tii þess að opna vfnsölu-
búöir í bannlandinu, aðsumirfremstu
bindindis- og bannmenn telja það
sem eftir er af bannlögunum einskis
nýtt eða verra en einskis virði.
Sú skoöun er þvf farin að gera
vart viö sig til rnuna, innan hreyf-
ingarinnar, að réttast muni að kann-
ast við það fyrir sjálfum sér og
öðrum að ósigur sé beðinn i mál-
inu, vopnin að mestu fallin niður
og að nýtt viðhorf tii málsins sé
nauðsynlegt, til þess að taka vopnin
upp að nýju og beita þeim til veru-
legs árangurs. Jafnvel sumir fremstu
bindindis- og bannmenn eru komn-
ir á þá skoðun, áð vegna málsins
sjálfs sé nú ráðlegast að kasta þvf
ræksni, sem eftir sé af bannlögun-
um, og hefja baráttuna aftur frá
rótum.
En það skal tekið skýrt fram að
þessi skoðun er bundin þeim skil-
yrðum, að við slika ráðstöfun vinn-
ist að minsta kosti tvö stórvægileg
atriði;
£ 1. Að við losnum úr taki Spán-
. verja og getum lokað öllum vín-
sölubúðum í landinu en leyft pönt-
un á vínum eftir ákveðnum reglum
gegnum ríkisveiziun.
2. Að við breytinguna komi nýtt
rót á málið í landinu og bæði regl-
an og bindíndisféiög i sveitunum,
sem hvorttveggja lamaðist og hætti
víða störfum við bannlögin, — færist
á ný í aukana, til þess að undir-
byggja nýjan og sterkari grundvöll
undir ný bannlög.
Að svo stöddu vill Dagur engan
dóm leggja á þessar skoöanir, en
telur nauðsynlegt, eins og þessum
rnáium er nú komið, að þau verði
skoðuð með gætni og að þau verði
rædd frá öllum hliðum, en með vin-
semd og skilningi á aðalmarkmiði
allra bindindis- og bannmanna. Er
blaðinu ljúít að veita rúm fyrir slík-
ar umræður, innan slíkrar umgerðar.
En hafa verða menn hugfast að
rúmið hlýtur aö takmarkast af stærð
blaðsins.
Ritfregnir.
Páll J. Árdal: Ljóðmœli
göraul og ný.
Akureyri 1923. 1
Þetta er tnjög vel frágengin ljóða-
bók með tveim myndum af skáldinu,
í henni eru sýnishorn af öllum teg-
undum af kvæðagerð höfundarins og
hefir hann eigi hirt um að velja úr
aðeins það bezta, heldur lagt áherzlu
á fjölbreytnina. Kvæðin eru þvf, eins
og vænta má, misjöfn að gæðum. Þó
mun verða vandtundið kvæði f bók-
inni, sem iýti finuast á. Páll er frá-
bærlega hagmæitur og vándvirkur.
Hortittir munu varla finnast f bókinni
Páll verður aldrei talinn stórskáld
en hefir þó sfn sérkenni og er ósvik-
inn, það sem hann nær. Helzt verður
það fundið að honum, sem skáldi, að
hann hafi hina dásamlegu gáfu ekki
f nógu rlkum mæli. En aftur verður
honum einkuca talið það til lofs, að
hann neytir gáfu sinnar á bezta hátt.
Á bak við Ijóðifnur hans stendur heil-
steyptur maður, drcngilegur og sann-
ur. Þetta gefur verki hans gildi, þvf
verkin eru eigi annað en hluti af
manninum sjálfum.
Mörg af kvæðum Páls eru fyrir
löngu þjóðkunn, enda hafa ýms þeirra
verið sungin f landinu um tugi ára.
Má af þesskonar kvæðum nefna »Foss-
inn og eikin«, »Berðu mig til blóm-
anna«, »Ó, fagurt er á Fróni«, »Við
flýtum nú för«, »Birtir yfir breiðum«
o. m. fl. Af öðrum þjóðkunnum kvæð-
um má og nefna »Ráðið« (95), »Enn
hvað það var skrftið* o. fl. og áuk
þess margar stökur eins og til dæmis
að taka stökuna alkunnu um þegn-
skylduvinnuna og þessa stöku:
>A3 hryggjast og gleðjast
hér um fáa daga,
að heilsast og kveðjast
það er lífsins saga.* %
Af gamankvæðum Páis, sem birtast
f þessari bók, má nefna þessi:
»Hersöngurþegnsky!duvinnunnar«(i2i)
og »En hvað það var skrítið« (126).
Hið fyrnefnda er skopkvæði um þegn-
skylduvinnuherinn fyrirhugaða og er
vel gert, bvað sem lfður skoðunum
manna f þvf máli. Dagur er Páli ekki
að öllu sammála f þvf máii, samt
skulu tekin hér upp eftirfarandi erindi
úr kvæðinu:
»Þegar árdagseldar brenna
austurloft og skuggum renna.
vekja Iið til víga skal
vinnustjórans hanagal.
Vinstri hægri, vinstri hægri, vinstri hægri.
■ Fylkið þétt.
Vinstri hægri, vinstri hægri, vinstri hægri.
Standið rétt.
Núið stýrur strax úr augum —
stæltum vöðvum, hraustum taugum,
beitið rétt við rekuslag,
róman verður hörð í dag.
Vinstri hægri, o. s. frv.
Axlið reku! Raðir beinar. —
Reigið hausinn, vaskir sveinar,
brjóstið upp og inn með kvið
orðalaust að hermannssið.
Vinstri hægri, o. s. frv.
Höggvið stingið holtarætur,
hundasúrur, skollafætur.
Yfir þennan voða val
vegur frægðar liggja skal.
Vinstri hægri, o. s. frv.
Það er fegurst fremd og sæla,
fyrir ekkert kaup að þræla,
bezt að svelta sig í hel,.
svo að hinum líði vel.
Vinstri hægri, o. s, frv.«
Þessi erindi eru tekin á vfð og
dreif og gefa þvf aðeins ófullkomna
hugmynd um kvæðið,
Tækifæriskvæði Páls, einkum minn-
in, eru veigaminst, enda eru þar sum
kvæði mjög veigalftil og hefðu eigi
átt að vera með f þessu safni. Þó
finnast góð kvæði lfka f þessum kafla
eins og til dæmis að taka »Kveðja til
gömlu aldarinnar* (170), »Hvöt« (180),
»Minni >Möðruvallaskólans« á Akur-
eyri« (177) og »Jón Árason, Hóla-
biskup« (183) og »Til Óskars Sigur-
geirssonar, vélameistara* (190).
Þá eru enn ótalin sum beztu kvæði
Páls J. Árdals, sem skera sig að
nokkiu leýti úr vegna frábærlegrar