Dagur - 15.09.1932, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Áfgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri 15, september 1932.
37. tbl.
Jónasar Jónssonar fyrv. dóms-
málaráðherra við framhald 1.
umræðu um frv. til fjárlaga
fyrir árið 1933.
Niðurlag.
Aður en eg vík að þvl, sem hv.
þm. O. K. sagði, vii eg Ijúka þeim
þræði, sem eg var byrjaður á. Eg
hafði sýnt fram á, og meiri hl. ræðu
hv. þm. Q.-K hneig að hinu saroa,
að ekki væri alveg eins mikið um
fjármálavizku hjá íhaldinu eins og
það vildi vera láta. Eg hefi sýnt
fram á það, hvernig stærsta fyrir-
tækinu, sem rekið hefir verið hér á
landi — fslandsbanka — var stjórn-
að af trúnaðarmönnum íhaldsins.
Eg hefi sýnt fram á, hvernig sum
þeirra fyrirtækja, sem íslandsbanki
studdi og gerði sérstaklega hátt
undir höfði með lán, voru rekin.
Sem dæmi þessa má nefnu Oísla
Johnson ( Vestmannaeyjum. Árið
1922 voru skuldir Gisla við bank-
ann 240 þús. kr., 1923—24 175 þús<,
1925 265 þús. kr. auk skulda hans
I Vestmannaeyjum, 1926 774 þús.
kr. í Reykjavfk ásamt 474 þús. kr.
I Vestmannaeyjum. 1927 eru skuldir
þessa manns við bankann orðnar
1 millj. 443 þús. kr. og honum
orðið um megn að standa skil á
vöxtum og höfuðstóli Aðrar skuldir
Oisla voru þá 322 þús. kr. En þrátt
fyrir þetta skilur Gisli á þessu ári
fjárhag við konu sína og afhendir
henni hús þeirra við Túngötu með
innanstokksmunum, sem virt er á
tæp 170 þús. kr. Bankinn gefur
samþykki sitt til þessa, þótt vitan-
legt væri, að firmað átti hvergi
nærri fyrir skuldum. Petta er ekki
eins og það á að vera. Pað er eins
og mögru kýrnar, en ekki þær feitu.
Og þessu »ágæta« fyrirtæki, sem var
innsta virki íhaldsflokksins, var
stjórnað þannig, að árið 1929 átti
íslandsbanki 1 milljón 775 þús. kr.
hjá þessu eina firma, og þegar það
einu ári seinna var gert gjaldþrota,
var það í 3 millj. kr. skuld, en
eignir ekki metnar meira en 1 millj.
Pað getur þvf hver sagtsér sjálfur,
hvflfkt tap hefir af þessu leitt.
Pá er eftir að minnast á fjórða
manninn — Stefán Th. Jónsson á
Seyðisfirði — sem árið 1920 skuld-
aði Islandsbanka
Árið 1921:
- 1922:
- 1923:
- 1924:
- 1925: 1 millj.
» 1926: 1 —
380 þús. kr.
667
588
688
805
87
249
Árið 1927: 1 millj. 613 þús. kr.
- 1928: 1 - 907 - -
- 1929: 1 - 999 - -
eða nær 2 millj. kr. Athugið, að
allan þennan tíma er yfir íslands-
banka maður, sem hefir 40 þús. kr.
árslaun — dýrasti maður íslands,
bæði um kaupgreiðslu og óhappa-
verk. Og hann Iætur skuldina við
Stefán Th. hækka á árunurn 1920 —
1929 úr 380 þús. upp i tæpar 2
millj. kr., þótt vitanlegt væri, að
þar væri ekki annars að vænta en
sfhækkandi taps. Hinn eiginlegi
bankaeftirlitsmaður mun ekki hafa
gætt þessa alltaf vel. Pegar núver-
andi forsrhi sendi Svavar Quð-
mundsson til Seyðisfjarðar, kom i
ljós, að Stefán Th. framlengdi ekki
víxla sina eins og venjulegir menn,
heldur var lagður nýr vfxill við
gamla vixilinn og með honum lögð
sérstök nóta, sem sýndi, hve miklir
vextirnir áttu að vera. Petta hékk
svo allt saman, gamli vfxillinn, nýi
víxillinn og nótan, sem sýndi, hvað
bankinn greiddi i vlðbót af áfölln-
um vöxtum. Rannsóknarnefndin
fullyrðir, að ef Stefán hefði verið
gerður upp 1925, hefði tapið orðið
1 millj. kr. minna, en hann var ekki
gerður upp fyrr en eftir þessa för
Svavars. En þegar forsrh. fór fram
á það 21. okt. 1929, að skipt væri
um bankastjóra á Seyðisfirði, þá
greiðir Jón Porláksson ekki atkv.
um það; svo mjög var íhaldsflokk-
urinn flæktur inn f þetta, að þegar
skuldir Stefáns eru orðnar 1 millj.
999 þús. kr., vill formaður flokksins
ekki greiða atkv. um það, hvort
hann skuli gerður upp. Endanlegt
tap á þessum manni varð 1 millj.
650 þús. kr. v
Pá kem eg að þeirn, er eg ætlaði
siðast að minnast á — Sæmundi
Halldórssyni, Um það leyti sem
Eggert Qaessen kemur að bankan-
um meö sinum háu launum eru
skuldir Sæm. Halldórssonar við
bankann 190 þúsi kr. Næsta ár á
eftir — 1923 — er skuldin komin
upp f 210 þús. kr,
1924: 205 þús. kr.
1925: 234 - -
1926: 342 - -
1927: 469 - -
1928 : 595 - -
1929: 718 - -
Pess er að geta, að árið 1925 geng-
ur íslandsbanki i ábyrgð fyrir Sæ-
mund f Kaupm.höfn fyrir 150 þús.
danskra króna, og þó meiru seinna.
Nefndinni reiknaðist svo til, að ef
Sæmundur hefði verið gerður upp
1925, myndi tapið hafa orðið um
200 þús. kr. f stað 700 þús. kr.,
þegar hann varð gjaldþrota eftir að
ísiandsbanki dó.
wxwvw! Þið, sem heimsóttuð mig, senduð mér ham-
ingjuóskir og glödduð mig d einn eða annan hdtt d 100 dra
afmæli mínu þ. 7. þ. m., móttakið hér með innilegt þakklæti
mitt um leið og eg óska ykkur öllum hamingju, starfsorku og
langra lifdaga.
‘tyídiywdi '15. aípt. ■1932.
cJvzioPLán
Ollum þeim mörgu vinum mínum nær og fjær, sem d éinn
eða annan hdtt heiðruðu mig í dag i tilefni af sextugsafmœli
mínu, — sérstaklega sveitungum minum, er sæmdu mig stór-
gjöfum, fœri eg mitt innilegasta hjartans þakklæti.
Kroppi 12. september 1932.
Davíð / Jónsson.
2. júni 1930 er Saémundur gerður var útvarpsstöðin og sfmahúsið,
gjaidþrota. Skuid hans þá við bank- koma á talsímasambandi við útlönd, svo
ann er 766 þús. kr., en eignirnar að kasta mætti sæsímanum. Morg-
48 þús. kr. 1 stuttu máli: Fyrirtæk- unblaðið og hin íhaldsblöðin hafa
inu var stjórnar þannig, að það seig ráðist á framsóknarstj. fyrir það, að
niður á við ár frá ári, og þegar það bún skyldi ekki um áramótin 1930
er gert upp, á það ekki nema 48 vilja bæta þarna við um einni millj.
þús. kr., en skuldir þess komnar króna, til þess að hægt væri áð
upp f 766 þús. kr. Sumir andstæð- tala frá íslandi til útlanda f stað
íngar Framsóknar, sem talað hafa í þess að senda skeyti. Svona var nú
kvöld, hafa verið hissa á því, að á fyrirhyggjan hjá ihaldsmanninum
þetta hafi verið minnzt, en þess er Oisla Olafsson og þessi krafa hans
að gæta, að meðferð þess fjár er var studd af núv. hv. 4. þm. Rvíkur
eitthvert stærsta innanlandsmálið. Á og fhaldsblöðunum hér.
þennan hátt hafa farið um 20 millj. En það er meira, sem er athug-
kr., sem íslandsbanki sukkaði af fé andi viðvíkjandi þessum hlutum
almennings i þetta dæmalausa ráð- heldur en hin glögga viðleitni Fram-
leysi og vesalmennsku. Og tvennt sóknar til viðreisnar landinu og til
er athugavert við þetta fjármálasukk, að leggja fé f það, sem er gott og
og það er, að sá flokkur, sem kem- nytsamt, og i það, sem verkin tala
ur nú og áfellir stj. fyrir að hafa raunverulega> Eg hefi sýnt fram á,
varið peningum góðæranna til þess hvernig verkin tala hjá íslandsbanka,
að gera landið byggilegra, til þess og eg vil inna að þvi, að þeir menn,
að leggja sima og vegi, til þess að sem þar stóðu með íhaldinu, hafa
auka stórkostlega ræktunina, til meira en nokkrir aðrir skapað dýr-
húsabóta, til þess að reisa skóla- tiðina f Reykjavik. Pegar Eggert
hús, til þess að efla þjóðbankann Ciaessen settist f Islandsbanka með
og stofna Búnaðarbankann — þessir 40 þús. kr. launum og hinir banka-
menn, sem staðið hafa að íslands- stjórarnir með 25 þús., þá fór þetta
banka — mennirnir, sem framið að hafa áhrif, og fleiri vildu lifa
hafa þetta stórkostlega hneyksli og >flott< en þessir menn. Ekkert hefir
sýnt hið fullkomnasta ráðleysi, leyfa meir aukið óhófið f Reykjavfk en
sér hér að tala um fjármál, — menn- þessar launagreiðslur og hið gá-
irnir, sem bera ábyrgð á þvf fyrir- lauslega fjársukk f gegn um bank-
tæki, sem látið hefir tugi milljóna ann.
renna út i sandinn. Eg vil spyrja Pað var eftrrtektarvert hjá hv. þm.
þessa góðu menn, hvað vér fram- Q.-K., að hann kom með hliðstæða
sóknarmenn hefðum átt að gera, sönnun við mina ræðu um >slands-
hefðum vér ekki átt að nota fé banka og viðurkenndi, að togarafé-
þjóðarinnar henni sjálfri til viðreisn- lögunum, sem sannarlega hafa þó
ar. Jón Porláksson var með gengis- ekki verið undir stjórn annara en
hækkuninni búinn að hálfdrepa fs- ihaldsins, væri illa stjórnað. Pað er
landsbanka og lama Landsbankann. satt, sem hann sagði þá, þótt hann
Framlagið til Landsbankans var segi það ekki alltaf, þar sem hann
samþ. af öllu þinginu og að taka sagði, að sjávarútvegurinn væri
Ián til þess. Auk þess var enginn mergsoginn og máttvana og að
banki til fyrir landbúnaðinn og allt hörmulegt væri að lifa hér f Reykja-
þingið samþ., fyrir forgöngú forsrh., vlk. Hverjir hafa stjórnað hér aðrir
að taka lán til hans. Og eg vil skjóta en íhaldið ? Pað hefir frá öndverðu
þvf til þeirra manna, sem standa haft hér meiri hl., og eftir lýsingu
hér að Morgunblaðinu, að þeim hv. þm. hefir það nú gengið svona
var sannarlega ekki leitt, að lagt þar> Hann minntist á það, að fáir
væri f fyrirtækin, þvf eftir að Gísli atvinnurekendur við sjóinn myndu
ulafsson landssfmastjóri hafði knúð eiga fyrir skuldum um næstu ára-
það fram, að sfmastöðin væri ekki mót. Þetta er alveg áframhald af
byggð á Arnarhóli, heldur keypt stjórn íslandsbanka, og svo ber þessi
undir hana rándýr lóð f miðbænum, maður sér á brjóst, þegar talað er
þá vildi hann samtlmis þvf, að byggð ^um, að menn þurfi að lifa hóflegaj