Dagur - 05.01.1939, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanna-
son í Kaupfél. Eyfiróinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Afgreiðslan
er hjá JÓNl Þ. ÞÓB, Noró-
urgötu 3. Talsimi 112. Upp-
sögn, bundin við áramót, sé
komin tii afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
Akureyri 5. janúar 1939.
1. tbl.
w
Um hver áramót hvarflar hug-
urinn til baka og dvelur við minn-
ingar ýmsra liðinna atburða. Við
þessi áramót endurtekur sú regla
sig eins og jafnan áður. Við rifj-
um upp nokkur aðalatriði, sem
gerzt hafa á síðasta áfanga æfi
okkar, því flestir daglegu smávið-
burðirnir eru annaðhvort þoku
huldir eða með öllu grafnir i
gleymskunnar djúp. „Hið mikla
geymir minningin, en mylsna og
smælki þverr“, segir skáldið. Þó
er það niðurstaðan af þessum
samanlögðu smáviðburðum, sem
að miklu leyti mótar skapgerð
okkar og lífsstefnu.
Að svo mæltu skulu hér rifjað-
ir upp nokkrir viðburðir frá árinu
1938.
VEÐRÁTTAN OG ATVINNU-
VEGIRNIR.
„Gef oss í dag vort daglegt
brauð“. Þetta er sú bænin, sem
efst er í hugum flestra á öllum
árstímum, og þó einkum um
bjargræðistímann, að sumrinu.
Þarfir líkamans, föt, fæði o. s. frv.
láta jafnan mikið á sér bera og
krefjast fullnægju, en hún er
mjög háð veðráttu og farsæld at-
vinnuveganna. „Farsæl atvinnu-
vegi vora til lands og sjávar“ er
alkunn stólbæn presta.
Um veðráttuna á árinu 1938 má
það segja, að ekki er ástæða til
að kvarta yfir heimi sérstaklega.
Yfirleitt mátti hún heita góð. Vor-
gróður kom snemma, enda veitti
ekki af því eftir hina miklu hey-
hrakninga um mikinn hluta lands-
ins árið áður. Síðar komu að vísu
langvarandi vorkuldar, svo að
gróður sölnaði allverulega. En
er á leið sumar, batnaði tíðin
að miklum mun, svo að furðan-
lega rættist úr eftir vorkuldana.
Grasspretta varð reyndar heldur
rýr hér norðanlands, einkum á
mýrlendi, og heyskapur byrjaði
með seinna móti. Lítið var um
reglulega sumarblíðu á Norður-
landi, þegar frá er talinn fyrri
hluti ágústmánaðar, sem var ein-
munagóður, en þrátt fyrir það
gekk heyskapurinn furðanlega
farsællega. Sunnanlands og vestan
varð heyfengur manna að vöxtum
meiri en í meðallagi, en norðan-
lands og austan tæplega það að
meðaltali. Heyskaparnýting mun
sjaldan hafa verið jafngóð um allt
land eins og í sumar. Þó hitnaði á
nokkrum stöðum í töðum, þar
sem menn voru of bráðir á sér að
hirða þær inn.
Uppskera garðávaxta í haust
brást víða mjög tilfinnanlega
vegna vorkuldanna og nætur-
frosta síðla sumars.
Dilkar reyndust með vænsta
móti til frálags í haust um allt
land. Vegur það nokkuð upp á
móti óhagstæðara verðlagi á ull
og gærum, miðað við verðlag
þeirra vara árið 1937. Um verðlag
á aðalframleiðslu bænda, kjötinu,
verður ekki sagt til fullnustu enn,
en líklega reynist það heTÖur
lægra en árið áður.
Að öllu samanlögðu mun mega
telja árið 1938 meðalár fyrir
landbúnaðinn. Engin stór óhöpp
hafa komið fyrir þann atvinnuveg,
þegar frá er skilin fjárpestin, sem
enn herjar stór svæði í landinu. Á
hálfu öðru ári, frá því í fardögum
1936 til ársloka 1937, er sauðfjár-
fækkun af völdum pestarinnar 57
þúsund. Auknar ráðstafanir til
varnar útbreiðslu hennar voru
gerðar á síðasta ári, og fjárlög
hækkuðu um 600 þús. kr. vegna
baráttunnar gegn þessum vágesti.
Þorskaflinn hefir gengið skár á
liðna árinu en næstu árin á und-
an, þó að mikið vanti á að hann
jafnist á við það, er hann var fyr-
ir nokkrum árum. Mikið af fiski
var selt til Þýzkalands á árinu, en
íyrir lægra verð en áður. Salt-
fisksmarkaðurinn hefir rýmkast
frá því, sem áður var, og eru nú
allar saltfisksbirgðir seldar og er
talið að hægt hefði verið að selja
meira, ef til hefði verið.
Síldveiði byrjaði snemma í
sumar og fór vel af stað. En síðan
tóku ógæftir og sjávarkuldar fyrir
veiðina um langan tíma; þótti þá
illa á horfast og voru menn ugg-
andi um hag þjóðarinnar út af
þessum sökum, þar sem svo mjög
er undir því komið að vel takizt
um þenna áhættusama atvinnu-
rekstur. En sem betur fór, lagað-
ist þetta mjög þegar fram í sótti.
Síldin var óhemjumikil í sjónum,
en löngum ókyrr og stygg. Þegar
að lokum kom, var síldveiðin orð-
in mikil, saltsíldin meiri en
nokkru sinni fyr, mun alls þafa
verið saltað um 350 þúsund tunn-
ur í öllu landinu. Aftur á móti
varð bræðslusíldaraflinn allmiklu
minni en árið áður, eða rúmlega
iy2 milj. hektólítra í stað nokkuð
yfir 2 milj. árið 1937. Síldin í
sumar reyndist með magrara
móti. Síldarafurðirnar hafa selst.
sæmilega nema lýsið, það féll
stórum í verði frá því árið áður.
Þegar á allt er litið, má telja að
liðna árið hafi reynzt sæmilega
farsælt hvað atvinnuvegi vora
áhrærir, bæði til lands og sjávar,
þó við marga erfiðleika hafi þar
verið að etja.
Þess má geta, að á liðna árinu
voru seldar til Ameríku 30 þús.
tunnur af matéssíld með fyrir-
frámsölu. Er það helmingi meiri
sala en næsta -ár? á undan, og gef-
ur*það vonir um, að vestan hafs
muni vinnást allverulegur mark-
aður fyrir ~^es^a framleiðslu ís-
lendinga. . 4
ÝMSIR VIÐBURÐIR.
Stjómmálin. Alþing stóð yfir
frá 15. febrúar til 12. maí, eða í
87 daga. Er það li—13 dögum
styttri þingtími en á árunum 1925
—27. Þingið afgreiddi 60 lög og 13
þingsályktanir. Meðal hinna merk-
ari laga frá síðasta þingi má
nefna vinnulöggjöfina, sem gekk í
gildi í haust og sett var fyrir til-
stilli Framsóknarflokksins.
Um miðjan marz gerðust þau
tíðindi í þinginu, að Alþýðuflokk-
urinn dró ráðherra sinn, Harald
Guðmundsson, út úr stjórninni,
vegna ágreinings við Framsóknar-
flokkinn um eitt löggjafaratriði.
Skömmu síðar kom Skúli Guð-
mundsson þingmaður V.-Hún-
vetninga inn í stjórnina sem at-
vinnumálaráðherra í stað Haralds
og hefir hrein Framsóknarstjórn
síðan setið að völdum með stuðn-
ingi Alþýðuflokksins.
Þegar svo var komið, bar for-
maður Sjálístæðisflokksins, Ólaf-
ur Thors, fram vantraustsyfirlýs-
ingu á landsstjórnina, og var hún
felld með 26 atkv. gegn 16.
Með tíðindum má það teljast,
að flokkur kommúnista og fylgis-
menn Héðins Valdimarssonar sam-
einuðust í einn „marxistiskan“
flokk, sem skírður var nafninu
„Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn“. Þessi nýja
samsteypa bar síðan fram sam-
fylkingartilboð til Alþýðuflokks-
ins og Framsóknarflokksins, og
fylgdi tilboðinu hótun um „harð-
vítuga baráttu", ef því yrði ekki
□ Rún 5939167 - Hát.
sinnt. Hvorugur flokkurinn tók
tilboðið eða hótunina til greina.
Landssamband ungra Fram-
sóknarmanna var stofnað að
Laugarvatni í júnímánuði. Var
þátttaka mikil og öll framkoma
stofnþingsins hin glæsilegasta.
Verkíöll. Vinnudeila varð í árs-
byrjun milli útgerðarmanna og
sjómanna og stóð hún yfir í
margar vikur. Var hún loks leyst
með lögum um gerðardóm um
miðjan marz. Beitti forsætisráð-
herra og flokkur hans sér fyrir
þeirri löggjöf. Það var út af
ágreiningi um þetta mál, að Har-
aldur Guðmundsson vék úr stjóm-
inni.
Þá varð einnig verkfalí í vor
meðal stýrimanna á skipum Eim-
skipafélagsins. Var það einnig
leyst með lögfestum gerðardómi
eftir allmikið stapp.
Bœndaför sunnlenzkra bænda
til Norðurlands stóð yfir frá 15.—
22. júní. Tókst þessi kynnisför
ágætlega og rómuðu Sunnlending-
arnir viðtökurnar hvarvetna.
Sala Esju. Strandferðaskipið
Esja var selt til Suðiu--Ameríku
fyrir gott verð og gerðar ráðstaf-
anir til að fá nýtt og stærra mót-
orskip í staðinn til strandferða.
Heimsóknir milli landa. Jónas
Jónsson alþm. fór til Ameríku í
öndverðum júlímánuði og kom
heim úr þeirri ferð seint í nóvem-
ber. Fór hann för þessa eftir til-
boði og á vegum Þjóðræknisfélags
íslendinga í Vesturheimi. Ferðað-
ist hann um allar byggðir ísl.
vestan hafs, hélt fjölda fyrirlestra
og var hvarvetna vel fagnað.
I annan stað heimsótti Guttorm-
ur J. Guttormsson skáld ættland
sitt í fyrsta sinn í boði ríkisstjórn-
ar og Alþingis; ferðaðist hann all-
mikið um landið og þótti hvar-
vetna góður gestur.
Svona heimsóknir beztu manna
frá báðum hliðum er tryggasta
ráðið til að treysta böndin milli
Austur- og Vestur-íslendinga.
Þá má og minnast heimsóknar
Friðriks ríkiserfingja og Ingiríðar
drottningarefnis í sumar, ekki sizt
vegna hinnar látlausu framkomu
þessara tignu gesta.
Niðursuðuverksmiðja. Til merki-
legra framkvæmda má það teljast,
að stjórn Sölusambands ísl. fisk-
framleiðenda hefir í sumar látið
reisa vandaða niðursuðuverk-
smiðju í Reykjavík, er tók til
starfa í október. Á hún að geta
framleitt 40 tegundir af niður-
soðnum fi$Hafurðum. Árlegur út-