Dagur - 06.01.1944, Blaðsíða 2

2
Fimmtudaginn 6. janúar 1944
DAGUR
STJÓRNMÁLAVIÐHORFIÐ
Mörgum virðist ískyggilega
horfa um stjórnmálin á landi
hér um þessar mundir. Það er og
mála sannast, að margt er þar
gengið úr skorðum. Má þar
einkum til nefna, að á Alþingi
er enginn samstæður meirihluti
og engin þingræðisstjórn í land-
inu. Á Alþingi skortir alla verk-
stjórn. Þar af leiðir, að þingin
eru löng og aðgerðalítil, öll
þingstörfin ganga seint og sila-
lega. Afgreiðsla þein'a, mála,
sem ekki verður komizt hjá að
ljúka, ber þá líka merki alls
þessa. Nægir í því efni að vísa til
afgreiðslu fjárlaganna, dýrtíðar-
málanna og tekjuöflunarmál-
anna.
Það er lítt skiljanlegt, að þetta
geti staðið svo um mjög langan
tíma. Fyrr en varir getur ástand-
ið í atvinnulífi þjóðarinnar og
fjárhagsmálum hennar hrópað
svo hátt á ákveðnar úrlailsnir, að
ekki verði undan komizt að úr
skeri og að ákveðin og hrein
stefna verði tekin í stórmálum
þjóðarinnar.
í þeim átökum, sem þá verða,
veltur á miklu fyrir þjóðina
hvaða stefna sigrar. Þar getur
verið um þrjár stefnur að ræða:
í fyrsta lagi einræðisstefnu
kommúnista, í öðru lagi kyrr-
stöðu- og yfirdrottnunarstefnu
stóratvinnurekenda og auð-
manna í landinu, og í þriðja og
síðasta lagi gætna umbóta- og
félagshyggjustefnu, sem setur
svip sinn á þjóðfélagsbreyting-
amar eftir stríðið og hefir sam-
vinnustefnuna að leiðarljósi.
Hiklaust skal því hér haldið
fram, að hin síðast talda þjóð-
málastefna, umbóta- og sam-
vinnustefnan, beri langt af hin-
um báðum til velfarnaðar þjóð-
inni. En eins og kunnugt er, eru
það Framsóknarmenn, sem einir
flokkanna skipa sér ótvíræðast
undir merki þeirrar stefnu. í
þeim átökum, sem framundan
eru, hefir því Framsóknarflokk-
urinn mikið hlutverk af hendi
að inna í þá átt að afla umbóta-
og samvinnustefnunni aukins
fylgis, en hindra það, að hinar
stefnurnar verði ofan á, ekki af
persónulegri óvild til þeirra for-
ingja, er fyrir þeim standa, held-
ur eingöngu af umhyggju fyrir
velferð þjóðarinnar.
En hvaða líkur eru nú fyrir
því, að Framsóknarflokknum
aukizt enn fylgi og eflist að
áhrifum?
Lítum fyrst til bændastéttar-
innar. Deilur þær, sem nú eru
háðar um málefni bænda og af-
stöðu flokkanna til þeirra, hljóta
stórum að auka líkurnar fyrir
því, að fylgi Framsóknarflokks-
ins vaxi í bændakjördæmum,
þar sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefir fram að þessu átt nokkru
fylgi að fagna. Bændur hafa á
nýjan leik þreifað á því, hverjir
fastast standa á verðinum fyrir
þeirra hönd, þegar á reynir. Eru
dæmin um þetta deginum ljós-
ari. Á Alþingi er nú þannig
ástatt, að eigi má tæpara standa
að þar nái fram að ganga mörg
hin mestu óþurftarmál í garð
bændastéttarinnar og samtaka
þeirra. Stjórnmálasamtök leið
toga verkamanna stefna að full-
kominni upplausn í þjóðfélag-
inu af völdum kommúnista, og
beita þeir þingstyrk sínum gegn
málstað dreifbýlisins á ýmsan
hátt og tvímæl’alaust í óþökk
margra þeirra manna, er þeir
hafa blekkt til fylgis við sig við
síðustu kosningar. F.r auðséð á
öllu, að samstarf milli vinnandi
framleiðenda og verkamanna í
landinu er útilokað, þar til
verkamönnum hefir unnist tími
til að meta að verðleikum fram-
komu hinna kommúnistisku
leiðtoga. Er mikið undir því
komið, að verkamenn átti sig á
þessu fyrr en seinna, því sam-
starf milli þessara tveggja vinn-
andi stétta er brýn nauðsyn.
Þá er og engum vafa bundið,
að meðal vinnandi framleiðenda
við sjóinn er vaxandi skilningur
á gildi aukins félagsmálastarfs og
vaxandi traust á úrræðum sam-
vinnunnar. En þar sem Fram-
sóknarflokkurinn beitir sér sér-
staklega fyrir þessum félagsanda
og þessum úrræðum, má hik-
laust vænta þess, að í sambandi
við þessa félagsmálahreyfingu
bætist verulega við fylgi flokks-
ins við sjávarsíðuna.
Mestu skiptir nú sem fyrr, að
Framsóknarflokkurinn hafi á
reiðum höndum tillögur til úr
lausnar þeim miklu vandamál-
um, sem framundan eru, og bei j-
ist fyrir framgangi þeirra í ná-
inni samvinnu. Framsóknar-
flokkurinn hefir nú þegar Iagt
fram tillögur um marga þætti
landsmálanna. Má þar nefna til-
lögur flokksins um skipun milli-
þinganefndar, til þess að gera til-
lögur um verklegar framkvæmd-
ir eftir stríðið og skipulag stórat-
vinnurekstrar í landinu, tillögur
flokksins í félagsmálum sjávar-
Árbækur Menntamálaráðs og
Þjóðvinafélagsins 1943. — Saga
íslendinga. — Stjómmálasagan.
— Andvari. — Almanakið.
pYRRI hluti árbóka Mennta-
málaráðs og Þjóðvinafélags-
ins fyrir árið 1943 kom út og var
sendur félagsmönnum og áskrif-
endum út um land skömmu fyr-
ir jól. Er hér enn um að ræða
álitlegan skerf góðra bóka fyrir
lítið gjald, en bagalegt er og
vítavert, hve seint þessar bækur
eru enn á ferðinni — drukkna og
gleymast miklu fremur en ella
myndi í ösinni á yfirfylltum
bókamarkaðinum fyrir jólin, —
og sumar þeirra koma jafnvel
ekki út fyrr en einhverntíma á
næsta ári. Bækur þessar yrðu
vafalaust bezt þegnar og helzt
lesnar, ef þær kæmu út á þeim
tímum árs. sem fæst nýrra bóka
berst annars á markaðinn,
seinni hluta vetrar og snemma
á haustin. Væri harla æskilegt,
að forráðamenn „þjóðarútgáf-.
unnar“ reyndu hið fyrsta að færa
útgáfustarfsemi sína f það horf
Hér er ekki tækifæri til að rit-
dæma þessar bækur, heldur verð-
ur þeirra aðeins lauslega getið
hverrar fyrir sig.
Saga íslendinga verður eitt
hið myndarlegasta og eigttleg*
útvegsmála, og loks má nefna
baráttu flokksins í félagsmálum
sjávarújtvegsins. Eru þetta að-
eins nokkur dæmi um stefnu
Framsóknarflokksins í landsmál-
um.
Allir þeir, sem aðhyllast úr-
ræði og friðsamlegar umbætur,
verða að standa fast saman gegn
tilræðismálum og upplausnar-
starfi kommúnista og gegn því
undirferli að gera þjóðfélagið
óstarfhæft mcð byltingu í fram-
sýn. Öllum málatilbúnaði
kommúnista verður að mæta
með einhuga baráttu allra Fram-
sóknar- og samvinnumanna.
En jafnframt verður að gera
sér það vel ljóst, að það eitt út
af fyrir sig að vera á móti
kommúnistum er ekki nóg. Það
þarf fleira að gera, ef takast á að
setja svipmót samvinnustefn-
unnar á úrlausn þeirra vanda-
mála, er óleyst bíða framundan.
Allir frjálslyndir og hleypi-
dómalausir menn þrá þjóðfélags-
legar umbætur eftir vegum þing-
ræðis og lýðræðis. Þessa þrá
verður að ör\'a og glæða. Þetta
er hlutverk Framsóknarflokks-
ins, af því að hann er frjálslynd-
ur miðflokkur. Þess vegna verð-
ur hann að halda merki sam-
vinnunnar og þjóðfélagslegra
umbóta hátt á lofti, taka frjáls-
lega, hóflega og skipulega á
þeim nýjungum, sem fram þurfa
að ganga, til þess að skapa rétt-
látara og betra þjóðfélag, Þá
munu umbótamenn í öðrum
flokkum finna að um slíka
stefnu getur tekizt samstarf. Þá
aukast líkurnar fyrir því, að leið
umbóta og lýðræðis verði valin,
en ekki leið byltinga og ofbeldis,
né kyrrstaða og ofríki, sem báð-
ar leiða til glötunar.
En takist ekki þrátt fyrir þetta
að skapa nægilega sterkt sam-
starf umbótamanna, en komm-
únistar og kyrrstöðumenn megni
asta rit íslenzkt, þegar hún verð-
ur öll komin út. Var og er þess
hin mesta þörf, að „söguþjóðin“
eignist sína eigin sögu, sæmilega
ítarlega og búna eftir beztu föng-
um. Þau tvö bindi, sem þegar
eru komin út, eru einnig að
flestu leyti vel og prýðilega úr
garði gerð og vafalaust traust og
greinargóð fræðirit á sína vísu.
Hins vegar verður því ekki neit-
að, að þau virðast — fyrir leik-
manns sjónum a. m. k. — óþarf-
lega tyrfin og þung í vöfum fyr-
ir almenning, enda gætir þar
fremur fræðimannlegrar og bók-
stáfsbundinnar söguskoðunar og
þekkingaratriða dálítið þung-
lamalegrar persónusögu en skap-
andi, frjórrar — og skemmtilegr-
ar — heildarsýnar út yfir sjónar-
svið miðaldanna. Er þess ósk-
andi, að síðari bindin verði al-
þýðlegri og andríkari að þessu
leyti, og mætti t. d. gjarnan lífga
þau upp með langtum fleiri
myndum og almennum og alþýð-
legum aldarfarslýsingum og
menningarsöguþátturn. —
í þess stað að ná yfirhönd í þjóð-
málunum, þá er að taka því.
Meiri hluti þjóðarinnar á þá
ekki betra hlutskipai skilið, og
samvinnumenn geta haft rólega
samvizku, ef þeir hafa rækt
skyldu sína og gert allt, sem í
þeirra valdi stóð til að móta
stefnuna.
Það er kunnugt, að Sjálfstæð-
isflokkurinn á Alþingi er klof-
inn um flest meiriháttar mál.
Nokkrir menn í flokknum styðja
einstöku mál, er varða bændur,
sumir þeirra í þeirri ^von að
glata þá ekki kjörfylgi. En af-
staða flokksins í heild sinni er
nú þannig, að ekki er unnt að
koma á samkomulagi við hann
um nokkra stefnu, er framkvæm-
anleg væri eða þannig byggð
upp, að vandamálin leystust.
Það er og vitanlegt, að sumir
þingmenn Sjálfstæðisflokksinsljá
fylgi sitt hatrömmustu fjand-
skaparmálum í garð bænda og
samvinnumanna, enda ekki
undrunarvert, þar sem í flokkn-
um eru ófyrirleitnustu andstæð-
ingar samvinnustefnunnar. Þess
vegna fer þvi fjarri, að bændur
og samvinnumenn eigi öruggt
skjól, þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn er.
Niðurstaðan verður því óneit-
anlega sú, að vinnandi framleið-
endur til sjávar og sveita og sam-
vinnumenn geta ekki treyst
neinum öðrum flokk en Fram-
sóknarflokknum fyrir málefnum
sínum. Hitt er svo annað mál,
að Framsóknarmenn munu að
sjálfstögðu leita stuðnings við
þau mál, er þeir hafa áhuga fyr-
ir, hjá öllum þeim mönnum inn-
an annarra flokka, sem fáanlegir
kunna að reynast til stuðnings
við einstök málefni.
Það, sem Framsóknarmenn
munu nú m. a. taka til meðferð-
ar, er, hversu koma skuli f veg
fyrir atvinnuleysi^, að stríðinu
Sennilega munu þau tvö harla
ólíku heildarrit um þjóðarsögu
vora, sem nú eru að koma út:
Arfur íslendinga og Saga íslend-
inga, fylla hvort annað upp og
reynast hvortveggja ómissandi
eign hverjum þeim íslendingi,
er eiga vill sem skilríkust yfir-
litsrit um sögu, erfðir og menn-
ingu sinnar eigin þjóðar.
Hið nýútkomna bindi verður
hið sjötta í röðinni, og fjallar
um tímabilið frá 1701-1770.
Hefir dr. Páll Eggert Ólason
samið. fyrri hluta þess, en dr.
Þorkell Jóhannesson hinn síðari,
og er hann öllu léttari aflestrar
og nærri þvf að vera alþýðlega
skrifaður og gefa skýra heildar-
sýn og höfuðdrætti efnisins.
íNokkur lýti eru það á bókinni,
(að stafsetning höfundanna er
nokkuð sín með hvoru móti, og
er bókin því illa samræmd að
því leyti sem ein heild.
. . Almenn stjómmálasaga síð-
ustu tuttugu ára eftir Skúla
Þórðarson virðist hið prýðileg-
asta rit, skemmtileg og alþýðleg
Öllum vinum okkar nær og fjær,
sem glöddu okkur á fimmtíu ára
hjúskaparafmæli okkar með gjöf-
um og ámaðaróskum, þökkum við
af hug og hjarta.
Helga Illugadóttir,
Sigurlón Jónsson,
BCrossi.
loknu, hversu stefna skuli að
aukinni skipulagningu landbún-
aðarins, hversu auka megi félags-
legt öryggi landsmanna og hverj-
ár breytingar séu nauðsynlegar
á stjórnarskipun landsins, aðrar
en þær, sem beint leiða af því,
að lýðveldi verður stofnað í stað
konungsríkis. Nú verður það að
vera verk allra flokksmanna að
efla Framsóknarflokkinn til
þessara og fleiri átaka.
Framsóknarflokkurinn er eini
flokkurinn, sem von getur verið
um að geti orðið samstæður ráð-
andi flokkur á Alþingi. Sjálf-
stæðisflokkurinn er að vísu
mannflestur sem stendur, enda
er hann saman settur af mjög
ólíkum frumefnum. Nokkur
hluti hans hefir sterka tilhneig-
ingu til að daðra við kommún-
ista, en aðrir vilja taka tillit til
framleiðenda. Það eru því engar
líkur til, að Sjálfstæðisflokkur-
inn ,eins og nú er ástatt fyrir
honum, geti myndað nokkra
heildarstefnu í þjóðmálunum.
Samvinnumenn og vinnandi
framleiðendur verða að eiga öfl-
ugasta þáttinn f þvf að eyða
hinni kommúnistisku kreddutrú
og byltingaórum.
aflestrar og gagnfróðleg. Er fróð-
leiksfúsri alþýðu að henni hinn
bezti fengur, og ætti ritið að vera
mönnum góð stoð og haldreipi
til þess að átta sig á heimsvið-
burðum síðustu tíma, ástandi og
horfum í þeini veröld, sem við
lifum í, og reynist okkur flestum
fremur flókið og stopult sigur-
verk, ekki sízt stjórn- og félags-
málabaráttan úti f hinum stóra
heimi, en þaðan koma þó raunar
flest þau veður, er straumhvörf-
um valda f samfélaginu — einn-
ig hér yzt úti á hjara heims.
Andvari flytur grein um Eln-
ar H. Kvaran eftir Þorstein Jóns-
son og auk þess skrifa þeir stjórn-
málamennirnir Jón Blöndal, Jör-
undur Brynjólfsson, Gísli Sveins-
son og Einar Olgeirsson sína
greinina hver um afstöðu sína —
og síns flokks - til sjálfstæðis-
málsins.
Almanakið flytur að þessu
sinni - auk tímatalsins sjálfs -
greinar eftir Jóhann lækni Sæ-
mundsson um tvo fræga, erlenda
lækna og uppgötvanir þeirra;
árbók íslands 1942 eftir Ólaf
Hansson; yfirlitsgrein um fisk-
veiðar íslendinga 1874—1940; úr
hagskýrslum Islands eftir Þor-
stein Þorsteinsson hagstofustjóra,
og loks smælki. j, jfjf.
FRÁ BÓKAMARKÁÐINUM