Dagur - 06.01.1944, Blaðsíða 3

3
Fimmtudaginn 6. janúar 1944 _ DA'G'UR
• " ' t
Jónas Jónsson:
ÁRAMÓTAHUGLEIÐINGAR
Misjafnt ár er horfið í aldanna skaut. Nýtt ár er að hefjast með
miklum vonum og nokkrum ugg, vegna voðaþunga yfirstandandi
átaka í heiminum. Árið sem leið flutti þjóðinni aukið fjármagn,
á pappírnum að nrinnsta kosti. Afli og verð var hagstætt á sjávar-
afurðum. Vorið kalt og sumarið úrfellasamt með afbrigðum i
meira en hálfu landinu. Heyfengur var þar rýr og dýr. Spretta í
görðum sama og engin í flestum héruðum norðanlands. Hey lögð-
ust undir fönn um gönguir, en þó tók þann snjó í vetrarbyrjun.
Fjárpestin hélt áfrám hermdarverki sínu og byrjaði að leggja
undir sig nýjar byggðir. Það var mörg búmannsraunin, eins og
stundum fyrr. En sveitafólkið hvikaði ekki frá starfinu. En mörg-
um bónda þóttu ómaklegar kærur kvenna í kaupstöðum yfir því,
að ekki væri nóg mjólk, rjómi og skyr á boðstólum eftir þvílíkt
árferði, sem verið hafði í vor og sumar sem leið.
Inneignir og skuldagreiðslur.
íslendingar hafa um nokkurra mánaða skeið hætt að vera áber-
andi fátækir. Peningar hafa streymt til nálega allra manna og
allra stétta. Ótrúlega margir menn hafa greitt skuldir sínar að
fullu, og eiga auk þess verulegar innstæður í bönkum og spari-
sjóðum. í bönkum erlendis eru nú geymd, sem eign íslenzkra
manna, nokkur hundruð miljónir króna. Fyrir fjórum árum, eftir
nálega 10 ára verzlunarkreppu, varð að vega og meta hverja
krónu sem átti að greiða út úr landinu. Reykjavíkurbær fékk
hverja neitunina af annari í öllum nálægum löndum, af því að
peningamönnum ytra þótti vanséð, að íslendingar gætu greitt
afborgun og vexti af hitaveituláni. Núverandi aðstaðá er lík þætti
úr Þúsund og einni nótt. Ef vel væri á haldið, gætu þeir fjármun-
ir, sem nú eru í eigu íslendinga, orðið til að skapa stórfellda skipa-
eign, ræktarlönd og til að leiða rafmagn inn á hvert býli í landinu.
En þessi skyndigróði getur líka horfið allur á svipstundu, eins og
vorþoka í sólskini. Mikið veltur á fyrir íslendinga, hvora leiðina
þeir velja.
Traer stefnur.
Kommúnistaflokkurinn hefir í bili náð undir vald sitt miklu
af verkamannastétt landsins, allmiklu af starfsmönnum ríkis og
bæja, ög á ítök í allmörgum kunnum mönnum í öllum gömlu
þjóðstjórnarflokkunum. Þessir menn fylgja fordæmi Héðins.
Kommúnistar gefa þeim vilyrði um stuðning til áhrifa og met-
orða, og lokka þannig hvern smáhópinn af öðrum úr réttri að-
stöðu í kringumstæðum vonbiðils. En öll vinmæli kommúnista
við menn úr borgaralegum flokkum enda á sömu leið eins og sam-
vistir þeirra við Héðin Valdimarsson. Annars er ekki rétt, að
bregða kommúnistum um, að þeir villi á sér heimildir. Þeir hafa
skapað dýrtíðina, og halda henni við til þess að atvinnulíf borg-
aranna hrynji í rústir um það bil sem friður er saminn. Þeir hafa
skýrt og skilmerkilega sagt, að þeir vilji engan landhúnað hér á
landi, nema vélyrkju í útjöðrum kaupstaða og kauptúna til að
framleiða kjöt, mjólk og smjör handa þeim, sem í þéttbýlinu búa.
Sjálfstæð bændastétt er þá ekki lengur til, og nálega öll sveita-
byggð lögð í eyði. Þegar verðhrunið kemur eftir stríðið, neita
kommúnistar að lækka kaupið, þó að afurðirnar hafi fallið um
80%. í sama augnabliki stöðvast allur atvinnurekstur til lands og
sjávar. Krónan verður felld niður í sama og ekki neitt. Þannig
verður eytt innstæðum banka og sparisjóða heima fyrir, með því
að gera þær verðlausar. En innstæður utanlands hverfa skjótt til
daglegrar eyðslu, ef framleiðslustarfsemi er lömuð. Á rústum
þessum þykjast kommúnistar síðan geta byggt deild úr Rússa-
veldi og undir verndarvæng útbreiðsludeildar kommúnista er-
lendis. Þá er lokið séreign einstaklinga, sjálfstæðum atvinnurekstri
og pólitísku frelsi íslendinga.
Búnaðarþing lagði grundvöll að viðreisnarstefnunni í fyrra-
vetur. Bændurnir buðu verkamönnum að láta dýrtíðina lækka í
vissum hlutföllum, þannig að afurðaverðlækkun landbúnaðarvara
og kauplækkun færu saman, eftir fyrirfram gerðu samkomulagi.
Þessi aðferð myndi hafa leitt til almennrar lækkunar dýrtíðar í
landinu niður í jafnhæð við verðlag í Skandinavíu og Englandi.
Þá myndi ekki gerast neitt sérstakt verðhrun eftir striðið. Krónan
Iiéldi sínu gildi. Framleiðslan stæði undir þörfum hins daglega
lifs. Innstæður í erlendum bönkum yrðu varasjóðir þjóðarinnar,
en ekki eyðslueyrir. Til þess tryggingarfjár yrði gripið, þegar
framkvæma ætti alþjóðleg stórræði. Kommúnistar neituðu sátta-
tilboðum bænda, af því að verðbólgan er bezta vopn þeirra til að
skapa upplausn og óánægju og leiða til almenns hruns í fjármál-
um og atvinnumálum landsmanna. Enn mun tilboð bænda til
annarra stétta standa öruggt og óhreyft. Þar er bent á þá einu
leið, sem fær er út úr öngþveiti því, sem kommúnistarhafaskapað
og vilja halda við í landinu. Þeir menn, sem nú eiga fé til geymslu
innanlands eða utan, mega vera þess fullvissir, að það verður þeim
og þjóðinni að litlu eða engu gagni, ef framleiðendur geta ekki í
tíma sameinazt um að lackka í einu kaupið og vðruverðið innan-
la.nd*.
Starí ríkisstjórnarinnar.
Eftir að kommúnistar höfðu náð nokkru þingfylgi haustið 1942
unnu þeir að því öllum árum, að sundra borgaralegu flokkunum
og hindra samstarf þeirra. Persónuleg gremja út af viðskilnaði
ráðherranna í þjóðstjórninni létti Kbmmúnistum þessa skemmd-
arstarfsemi. Ráðuneyti Bjöms Þórðarsonar kom eins og þjóðleg
nauðvörn. Allr.r almenningur fagnaði því, að fá eins konar borg-
aralega samstjórn, sem reyndi að stöðva dýrtíðarflóðið. Nii hefir
þessi stjórn starfað í heilt ár. Henni hefir tekizt það tvennt, sem
ínest lá á, að halda þjóðfélagsskútunni á floti, og að hindra vöxt
verðbólgunnar. Verkamannaflokkarnir og allmargir þing-
ntenn Sjálfstæðisflokksins töldu sig ekki vilja eyða fé úr ríkis-
sjóði til að halda dýrtíðinni í skefjum. Ráðsettar þjóðir, cins og
Rretar og Bandaríkjamenn nota þó þessa aðferð í stórum stíl, og
tnegum við vel hlíta fordæmi þeirra. Má og líta á það, að hin
mikla fjárvelta gerir mönnum auðvelt að greiða nokkur gjöld til
almannaþarfa í þessu skyni. Ef ríkisstjórninni hefði ekki tekizt að
halda dýrtíðinni í skefjum. myndi mikill hluti útgerðarinnar nú
hafa stöðvazt, sökum of mikils framleiðslukostnaðar. Má af þvi
marka, hve tæpt er siglt í dýrtíðarmálunum.
„Vinstrl stjóm."
Kommúnistar höfðu lamað Alþýðuflokkinn með bandalagstiV
boðum, og varð það til þess að Héðinn Valdimarsson varð viðskila
við gamla félaga. Sumarið 1942 buðu komihúnistar Framsóknar-
mönnum samstjórn með sér og Alþýðuflokknum og gáfu hinni
ófæddu sameiningu heitið „vinstri stjórn". Þetta var rangmæli á
Framsóknarflokknum, sem jafnan hefir kallað sig miðflokk og
verið það. Meiri hluti þingflokka og miðstjómar Framsóknar-
rnanna tóku þessu boði kommúnistanna vel, en allir reyndustu
samvinnumennirnir í þeim hóp tóku sömu aðstöðu til málsins
eins og Jón Baldvinsson, þegar Héðinn vildi trúa kommúnistum.
Reyndi ég að gera allt, sem unnt var, til að bjarga flokknum frá
vísum vanheiðri og ógæfu af því að ganga í náinn félagsskap við
kommúnista. Miklir erfiðleikar voru á þessari leið, m. a. þeir, að
flokksþing Framsóknarmanna höfðu tvívegis, 1937 og 1941, al-
gerlega fordæmt og harðbannað pólitískt samneyti við kommún-
ista. Öllum flokksmönnum í Rvík og raunar um allt land var
kunn aðstaða mín til málsins. Fór það þess vegna að vonum, að
þeir samflokksmenn mínir, sem höfðu vakandi áhuga fyrir þessu
samstarfi, höfðu samtök innan flokksins í allan fyrravetur í því
skyni að hindra það, að ég yrði til hindrunar þessum framkvæmd-
um. Eftir langvinnt samningaþóf allan veturinn, sýndu kommún-
istar stéttarbræðrum mínum staka ókurteisi og lítilsvirðingu með
því að hætta að sækja samtalsfundina, en lýsa hins vegar yfir í
blaði sínu, að þeir vilji engin pólitísk mök eiga við Framsóknar-
menn, nema ef mér væri komið út í yztu myrkur, og flokksmenn-
irnir gæfust upp skilyrðislaust og kæmu sem einstaklingar inn f
flokk byltingarmanna. Flér var beitt sömu aðferð og við Héðin:
fagurgala, en síðan hatri og lítilsvirðingu. Aldrei fyrr hafði að-
dragandi samstjórnar verið auglýstur svo mjög og lofað mikilli
ástúð, en þegar til kom beitt fádæma ruddaskap af þeim, sem
vakið höfðu þessar giftulitlu samstarfsumræður.
Árásímar á hendur bændum.
Um sama leyti og kommúnistar gerðu Framsóknarmönnum
fala stundarvináttu sína haustið 1942, lýstu þeir yfir á flokksþingi
sínu, áð þeir hefðu hug á að eyðileggja samvinnufélög landsins og
Sambandið með því að leysa þau sundur með innanfélagsófriði
og sundrungu. Sumarið 1943 létu þeir tvo fulltrúa sína á Sam-
bandsfundi á Hólum byrja að rækja þessa köllun. Beittu þeir sér
fyrir nokkrum tillögum, sem hnigu allar í þá átt, að sundra félags-
skapnum. Fulltrúar úr öllum þrem borgaralegu flokkunum veittu
sendimönnum kommúnista þungar búsifjar með skörpum en
kurteisum rökræðum, og þóttust kommúnistar ekki hafa komið í
annan stað, þar sem minna fór fyrir þeim, hvernig sem á var litið.
Alþing kom saman í byrjun september og stóð nálega fjóra mán-
uði. Allan þann tíma var höfuðágreiningurinn milli kommúnista
og framleiðenda. Fluttu kommúnistar fyrst frumvarp um að ræna
bændur í 8 sýslum sunnan- og vestanlands, sem byggt hafa upp
Samsöluna sem eitt hið bezt starfrækta og traustasta stórfyrirtæki
á landinu. Fylgdu síðan önnur frumvörpu, ályktanir og fyrir-
spurnir 1 sama anda, allt miðað við að gera bændastétt landsins
sem mestan skaða og skapraun. Aiþýðuflokkurinn fylgdi komm-
únistum að öllum jafnaði í þessari sókn, og þar nálægt voru nokkr-
ir Sjálfstæðismenn. Að öllum jafnaði strandaði sókn kommúnista
á þingmönnum með fylgi framleiðenda að baki úr Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokknum. í þinglok, í des. 1943, samþykktu 14
Framsóknarmenn og 13 Sjálfstæðismenn (P. Ottesen var í sjúkra-
húsi, en eindregið með málinu), að veita 10 miljónir króna í verð-
bætur á útfluttar landbúnaðafvörur. Að síðustu standa þessir
(Frambald á (J. síðy),
Ur erlendum blöðum
Evrópa hjálparþurfi.
Hin fyrsta áætlun um þarfir
hernumdu landanna er hernám-
inu lýkur, hefir nú verið opin-
ber ger af hjálparnefnd Banda-
ríkjanna, er starfar í London.
Áætlunin er grundvölluð á upp-
lýsingum, sem hinar löglegu rík-
isstjórnir hernumdu landanna
hafa látið nefndinni í té. í hinni
opinberu skýrslu er Sovét-Rúss-
land ekki meðtalið, þar sem
nefndin telur að aðstoð til handa
Russum verði svo umfangsmikil
og fjölþætt, að hún verði að vera
sérskilin og sérstaklega áætluð.
Enda þótt þessi þáttur hjálpar-
starfseminnar sé ekki meðtalinn,
sýnir áætlun nefndarinnar
hversu stórkostlegt átak er fram-
undan. Á fyrstu 6 mánuðum
friðartímabilsins er áætlað, að
48.855.000 smálestir af rnatvæl-
um, hráefnum og helzta nauð-
synjavarningi þurfi að flytja til
hernumdu þjóðanna á megin-
landi Evrópu, að Rússlandi und-
anskildu. Til flutninganna er
ráðgert að þurfi 23.485.000 smá-
lestir skipastóls. Með þessu móti
yrði þó ekki séð fyrir nema allra
brýnustu lífsnauðsynjum þessara
þjóða. í áætlun sinni um mat-
vælaþörfina lagði nefndin til
grundvallar það, sem teljast
verður lágmark næringar sem
nauðsynleg er hverjum manni,
eða 2000 kaloríur á dag. í tölum
þeim, sem að ofan greinir, er
ekki gert ráð fyrir neinni birgða-
söfnun, heldur er magnið miðað
við daglega neyzlu. Ekkert tillit
er tekið til skorts, sem kann að
ríkja í óvinalöndum né meðal
hlutlausra þjóða.
Störf hjálparnefndarinnar í
London munu verða til þess að
greiða mjög fyrir því starfi, sem
hjálparstofnun sameinuðu þjóð-
anna, sem nýlega var sett á lagg-
irnar með ráðstefnunni í Atlan-
tic City, Bandaríkjum, er ætl-
að að vinna, en það varð að sam-
komulagi, að stofnunin UNN-
RRA, eins og hún er nefnd, fái
fé til starfsemi sinnar á þann
hátt, að hver þjóð, sem þátttak-
andi er í stofnuninni, greiði
einn af hundraði af þjóðartekj-
um í hinn almenna hjálparsjóð.
Tekjur sjóðsins af þessum orsök-
um eru áætlaðar 625.000.000
sterlingspunda (einn milljarður
og 625 milljónir króna).
(London Times).
Patulin, nýja undralyfið,
læknar kvefið.
Prófessor Gye, forstöðumaður
krabbameinsrannsóknarstofnun-
arinnar í London, hefir fundið
nýtt undralyf, sem hefir þá eig-
inleika m. a., að lækna menn af
kvefi á skammri stund. Patulin
er unnið úr sveppategund er
nefnist Pendllium patulum. —
Hið nýja meðal er talið liafa
mikla möguleika gegn ýmsum
öðrum sóttkveikjum en þeim, er
valda kvefi, en ekki er það'full-
rannsakað enn. Fullreynt þykir
hins vegar, að það sé nær því
Úbrigðul lækning við kvefi.
(0r bendon lUuwrateé News),