Dagur - 27.01.1944, Qupperneq 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 27. janúar 1944
Úrslitasporin í
sjálfstæðismálinu
Fulltrúar allra þingflokkanna
rituðu undir álit milliþinga-
nefndar hinn 7. apríl 1943, þar
sem nefndin leggur til, að form-
leg sambandsslit við Danmörku
taki gildi 17 .júní 1944 í síðasta
lagi. Ályktun þessi liggur nú fyr-
ir Alþingi ásamt frv. til breyt-
inga á stjórnarskránni, sem leiða
af sambandsslitunum og stofn-
un lýðveldis á íslandi. Ályktun
þessi verður vafalaust samþykkt
á þinginu, og kemur hún síðan
undir atkvæði allra kosninga-
bærra manna í landinu. Álykt-
unin tekur síðan fullnaðargildi,
er Alþingi hefir samþykkt hana
að nýju að afstaðinni þjóðarat-
kvæðagreiðslunni.
Þannig eru úrslitasporin í
sjálfstæðismáli íslendinga ákveð-
in, og að því standa allir flokkar.
Það mun enginn íslendingur
efast um, að úrslit þessa máls nái
fram að ganga á þessu ári. En
það er ekki sama, hvort þau úr-
slitaspor verða stigin á þann hátt
að þjóðinni verði til sóma eða
vansæmdar. Haldi flestallir eða
allir íslendingar saman á þeirri
göngu, hljóta þeir virðingu ann-
ara þjóða. En gangi þeir klofnir
að verki, stofna þeir virðingu
sinni í hættu.
Eins og kunnugt er, vilja
nokkrir mikilhæfir áhrifamenn,
að íslendingar hlaupi frá yfir-
lýstri stefnu Alþingis í sjálfstæð-
ismálinu og slái því á frest um
óákveðinn tíma. Þessi stefna
þingsins hefir verið auglýst öll-
um heimi. Hvað mundu aðrar
þjóðir hugsa um þann hringl-
andaskap á úrslitastund, ef farið
væri að ráðum þessara manna?
Það er ekki úr vegi að benda á,
að frestunarmenn hafa gefið
andstæðingum sínum nýtt nafn.
Þeir kalla þá „óðagotsmenn".
Einkum hefir „Alþýðumaður-
inn“ haft þetta uppnefni mjög á
spöðunum.
Þessi nafngift bendir til þess,
að frestunarmönnum þykir úr-
slitum málsins ýtt fram af mikl-
um hraða og þá sjálfsagt af ras-
anda ráði. Þetta er méira en
broslegt, þegar það er athugað,
að í heila öld og meira þó hafa
Islendingar verið að berjast við
að ná því marki, sem þeim loks-
ins getur nú tekizt að höndla svo
að segja fyrirhafnarlaust. Undar-
lega má þeim mönnum vera far-
ið, sem enn vilja lengja þenna
baráttutíma að þarflausu.
Annars væri létt verk og löð-
urmannlegt að gefa frestunar-
mönnum nafngift í staðinn, væri
t. d. ekki illa við eigandi að
kalla þá þvergirðinga, því að
þvergirðingsháttur þeirra í sjálf-
stæðismálinu virðist eiga sér lítil
takmörk. Þá mætti líka nefna þá
fleygasmiði, því að þeir eru
óþreytandi að búa til alls konar
fleyga í málið, og eru flestir
þeirra fáránlegir. T. d. hafa þeir
haldið því fram, að sambandinu
megi ekki slíta, af því að fulltrúi
íslands i Danmörku hafi varað
við því, og ennfremur hafi ís-
lenzkir stúdentar í Danmörku
samþykkt á fundi að málinu ætti
að fresta. En án þess að gera
nokkuð lítið úr þessum íslend-
ingum í Danmörku, virðist það
til nokkuð mikils mælst, að þess-
ar raddir eigi að ráða úrslitum í
sjálfstæðismálinu, sem þegar
hafa verið ákveðin fyrir löngu
heima á íslandi með fullri vit-
und Dana og annara þjóða.
Það er öllum vitanlegt, að nú
ríkir annarlegt ástand í Dan-
mörku. Landið er hernumið af
nazistum, og þar má helzt eng-
inn hugsa eða tala af frjálsum
vilja, ef hann á ekki að eiga það
á hættu að vera hnepptur í fang-
elsi eða jafnvel sviftur lífi. Þjóð-
verjar fara með landið og íbúa
þess eins og þeir eigi hvort-
tveggja, og ekki mundu þeir
ófúsir á að eigna sér ísland líka,
„dönsku eyjuna“, eins og þeir
kalla það.
Þar sem þýzkir nazistar hafa
nú öll ráð í Danmörku, má fara
nærri um það hvort þeim sé hug-
leikið að „danska eyjan“ fái fullt
sjálfstæði og full umráð yfir öll-
um málum sínum. Þýzki áróður-
inn má sín mikils, og verður því
að taka með nokkurri varúð
þeim bendingum sem frá Dan-
mörku koma um þessi efni, en
gleypa þær ekki eins og eitthvert
hnossgæti, eins og frestunar-
menn gera.
Frestunarmenn sjá alstaðar
ljón á vegi, og við öll ljónin eru
þeir hræddir. Þeir eru hræddir
við stjórnmálaástandið í land-
inu,' þeir eru hræddir við að
móðga Dani og þeir eru hræddir
við að styggja konunginn. Satt
er það, að stjórnmálaástandið í
landi hér er sem stendur miður
heillavænlegt, en dettur nokkr-
um manni í hug að það batni
nokkuð við það, að við séum
áfram í sambandi við Dan-
mörku? Er ekki nær að vona, að
það skerpti ábyrgðartilfinningu
stjórnmálamanna vorra og allra
landsmanna, að íslendingar réðu
einir yfir öllum málum sínum,
að þeir væru að fullu orðnir
sjálfstæð þjóð? Óttinn við það að
móðga Dani er með öllu ástæðu-
laus. Fyrir 25 árum viðurkenndu
Danir rétt okkar til fullra sam-
bandsslita á því ári, sem nú er
nýlega byrjað. Hvaða skynsam-
leg rök liggja þá fyrir um það,
að Danir móðgist yfir því, að við
notum okkur þenna rétt?
Reynsla síðustu ára hefir einnig
að sjálfsögðu skerpt skilning
Dana á því, hvers virði frelsi og
sjálfstæði tr smáþjóðunum. En
hart er það, að til skuli vera
nokkur Islendingur á árinu
1944, sem er skilningsdaufari á
frelsiskröfur íslenzku þjóðarinn-
ar, en Danir voru 1918.
Þá er hræðslan við konunginn,
Kristján X, illa viðeigandi. Væri
frestunarmönnum nær að taka
sér til fyrirmyndar konunglega
djörfung og hugrekki hans, held-
ur en að leka niður af ótta við
þenna mæta og frelsisunnandi
þjóðhöfðingja.
Ef frestunarmenn væru svo
skapi farnir, að þeir óskuðu eft-
ir viðunandi sambandi íslands
við Danmörku, þá væri afstaða
þeirra til málsins skiljanleg. En
þeir hafa margsinnis lýst því yf-
ir, að þeir væru stálharðir skiln-
aðarmenn. En skilnaðurinn má
bara ekki fara fram á þeim
SOGN OG SAGA
------Þjóðfræðaþættir „Dags“------------
Herthu-strandið 1888. (Framhald).
skyldi synda með í land. En piltinn brast áræði til að steypa sér í
brotsjóana, og varð skipstjóri að kasta honum fvrir borð. — Pilt-
inum tókst þó giftusamlega þessi glæfraför, og slapp hann lífs og
limaheill í land; tókst að draga til sín gildari streng og festa hann
uppi í klettinum. Hófst svo björgun skipverja og tókst hún án
nokkurra slysa. Clausen stýrimaður vildi verða eftir á flakinu, því
að hann mun hafa fundið að úti var um sig. — Ekki vildi skip-
stjóri það. Tókst þeim og að koma stýrimanni í land lifandi, en
sárþjáðum. — Þeir leituðu nú uppgöngu um gjá eina, sem Jrarna
er, og gengu tveir undir Clausen og studdu hann eða öllu fremur
báru. En er þeir voru komnir miðvegar upp á bakkann, bað
Clausen þá að nema staðar; hné hann þá niður og var þegar ör-
endur. Þáru þeir svo lík hans með sér upp á bakkann.
Eigi vissu skipverjar neitt glögglega, hvar þeir voru staddir.
Þeir sáu það eitt, að þeir voru þarna innst á mjóu graslendi, sem
lá til norðausturs, og voru brattir bakkar með klöppum og for-
vöðum sjávarmegin, en fjallshlíð landmegin. Þeim sýndist ófær
leiðin inn eftir, undan veðrinu, sem og líka var, því að það eru
hinar illræmdu Hvanndalaskriður. Tóku þeir því þann kostinn
að halda gegn stórhríðinni og storminum, þótt illá væru þeir til
reika, holdvotir og hraktir og sumir skólausir. Eigi höfðu þeir
lengi farið er þeir fundu fyrir sér fjárhúskofa þarna á bakkanum.
Þangað báru þer nú lík stýrimanns og bjuggu um það svo sem
föng voru til; létu þeir svo fyrirberast þar um stund, Tók þeim
i
CH»»»»»»»»»»»»><H»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»><h»»»»»»>^
HJARTANS ÞAKKIR mínar, sendi eg öllum þeim fjölda-
mörgu vinum mínum, skyldum og óskyldum, félgöum og einstakl-
ingum, sem heiöruðu mig og glöddu á sextugs-afmælisdegi mínum
með heimsóknum, blómum, skeytum og rausnarlegum gjöíum og
gerðu mér daginn yndislegan og ógleymanlegan.
SVAVA JÓNSDÓTTIR.
CH»»»»>r)»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»>J»»»»»»»»»»»>J»»»»»»»»>
HJARTANS ÞAKKIR til sveitunga rrúnna, vina, og eldri og
yngri nemenda, fyrir veglegt samsæti, höfðinglegar gjafir, hlýleg-
ar heillaóskir og kvæði á fimmtugsafmæli mínu.
ÁRNI BJÖRNSSON.
Í54445454Í4445S4444444ÍÍÍÍÍÍÍ44ÍS4Í44Í444ÍÍ44Í544Í44444Í5Í444444455ÍÍÍ44445Í4ÍÍ
ÞAKKA INNILEGA öllum vinum mínum, sem glöddu mig
á sextugsafmæli mínu, þann 21. þ. m., með heimsóknum, gjöf-
um og heillaóskaskeytum.
Guð blessi ykkur öll!
Stóra-Hamri, 24. jan. 1944.
Bolli Sigtryggsson.
t>t>t>t>)>t>4>4>t>4>4>t>4>4>t>)»>)>t>t>)>t>)>)>í>t>l>)>t»»>t>t>CB>J>i>í>í>CH>J>CH>l>SH>£B>CH>CH;
ákveðna og yfirlýsta tíma, er ís-
lendingar og Danir komu sér
saman um fyrir 25 árum, held-
ur einhvern tíma seinna, þegar
betur stendur á. Þeir vilja láta
þetta bíða, þar til einhver vor-
himinn frelsis og friðar hvelfist
yfir allt mannkynið. Þetta er
sjálfsagt fögur hugsjón, en því
miður að líkindum nokkuð loft-
kennd. Að minnsta kosti má bú-
ast við, að biðin eftir þessu
dýrðarástandi geti orðið nokkuð
löng. En frestunarmenn munu
líta á það sem hið mesta „óða-
got“ að geta ekki sætt sig við að
bíða eftir fullu frelsi íslandi til
handa, þar til þessir dýrðardagar
renna upp En „óðagotsmenn"
treysta ekki á biðina og vilja
grípa gæsina, þegar hún gefst.
Frestunarmenn eru alltaf að
heimta einhver „plögg“ á borðið.
Láta þeir í veðri vaka, að ráða-
menn landsins liggi á einhverj-
um mikilsverðum skjölum við-
komandi skilnaðarmálinu, sem
þeir haldi leyndum fyrir þjóð-
inni, en allt eru þetta hálf-
kveðnar vísur í dylgjuformi.
Þetta er ekki djarfhuga bar-
dagaaðferð. Hvers vegna tala
frestunarmenn ekki hispurslaust
um þenna „óttalega leyndar-
dóm“, ef þeir vita deili á honum
og hér er um annað en áróður
að ræða?
Frestunarmönnum virðist að
„óðagotsmenn" sýni ekki nóga
varúð í sjálfstæðismálinu. Varúð
er góð að vissu marki, en snúist
hún upp í tómt aðgerða- og
framkvæmdaleysi, þá er hún
varasöm og jafnvel beint hættu-
leg. Kaj Munk, hin nýmyrta
j frelsishetja Dana, varaði landa
sína við að „devja úr varfærni".
Þau áminningarorð hins fallna
kappa ættu frestunarmenn að
festa sér í mnni.
þó brátt að kólna, og sá Petersen, að eigi myndi þeim duga að
haldast þar við. Leituðu þeir nú fyrir sér og fundu bæinn á
Hvanndölum.
Hvanndalir voru, svo sem kunnugt er, einhver af allra af-
skekktustu byggðum bólum á Islandi; — umluktir ógengum eða
illgengum fjöllum til landsins, en fyrir úthafinu er þar ekkert
skjól og æða holskeflur úthafsins þar óbrotnar á land. Voru þeir,
sem þar bjuggu, oft einangraðir á vetrum frá öllu sambandi við
aðra menn. Vísa eg hér til skemmtilegrar og fróðlegrar lýsingar
af Hvanndölum og umhverfi þeirra eftir Steindór Steindórsson
frá Hlöðum, sem birtist í Lesbók Morgunblaðsins 2. og 3. tbl.
1942. Hvanndalir hafa verið óbyggðir síðan 1896. Þá er Hertha
strandaði þar, bjó þar Júlíus Guðmundsson nokkur. Kona hans
hét Helga Magnúsdóttir. — Þau höfðu flutt úr Svarfaðardal að
Hvanndölum vorið 1888, og bjuggu þau þar aðeins eitt ár, eða til
vorsins 1889, þá fluttu þau aftur til Svarfaðardals, og bjuggu í
Halldórsgerði þar til Júlíus drukknaði, en það mun hafa verið 3.
nóv. 1898. (Sbr. Alm. Þjóðv. 1900).
Þetta ár var einnig í Hvanndölum Jónas nokkur Jónsson. —
Kona hans hét Guðlaug.1) Þau munu einnig hafa komið úr Svarf-
aðardal eða af Upsaströnd. — Séra Bjarni Þorsteinsson getur
þeirra ekki í Aldarminning Siglufjarðar meðal búenda á Hvann-
dölum, og er líklegt að þau hafi verið þar í húsmennsku eða
vinnuhjú hjá Júlíusi. Jónas og Guðlaug fluttu frá Hvanndölum
1889, og bjuggu síðar allmörg ár í Sauðakoti á Upsaströnd.
Á Hvanndölum voru húsakynni lítil og léleg og óefað hefir
fólkið sem þar bjó, verið sárfátækt. Skipbrotsmönnunum var þó
tekið þar með allri alúð og gestrisni, og veitt öll sú aðhlynning,
(Framhald).
') Upplýsingar um þetta fólk er erfitt að fó, vegna þess, að kirkjubœkur
eru ekki aðgengilegar sem stendur.