Dagur - 27.01.1944, Side 7

Fimmtudaginn 27. janúar 1944
DAGUR

NÝKOMIÐ FRÁ AMERÍKU:
Samföst karlmanna NÆRFÖT
(samfestingar). — Hlý og góð.
BRAUNS VERZLUN
Páll Sigurgeirsson
— Úr erlendum blöðum
(Framhald af 3. síðu).
ber að afnema það, ekki aðeins
þess vegna, heldur og af því, að
full not verða ekki að fram-
leiðslugetu og náttúruauði lands-
ins, ef allir vinnandi menn og
konur stuðla ekki að því, og í
annan stað verður þörf þjóðar-
innar ekki fullnægt, svo vel sé —
nema öll náttúruauðæfi landsins
séu nýtt. Meðan hugsað var um
það eitt, að skapa störf, — veita
þegnunum nokkurs konar at-
vinnubótavinnu, — þá var at-
vinnuleysið ólæknandi mein-
semd. En þegar aðaltilgangurinn
er, eins og á stríðstíma, að full-
nægja þörfum þjóðarinnar í
einu og öllu, allt til hámarks
framleiðslugetunnar, — þá leiðir
DAGUR
fœst keyptur i
Verzl. Baldurshaga,
Bókaverzl. Eddu og
Bókabúð Akureyrar
það af sjálfu sér, — eins og verið
hefir undangengin stríðsár, — að
næg atvinna er fyrir alla. —
Ákvarðanir í þessum efnum
verða að koma að ofan. Stjórn-
arvöld landsin verða að hefja
þann nýja tíðaranda til vegs, sem
gerir atvinnuleysisbölið útlægt
úr þjóðfélaginu.
(Útdr. úr grein í Times).
— Þórður Thorarensen
(Framhald af 5. síðu).
ar, en hitt fullyrði eg, að hann
mun engan óvin átt hafa.
Eg sakna Þórðar Thorarensen,
og finnst bærinn tómlegri eftir
fráfall hans. Hann var að vísu nú
hin síðari ár orðinn bilaður á
heilsu, en andlegu atgervi mun
hann lialdið hafa nokkurn veg-
inn óskertu fram í andlát. Fund-
um okkar hafði fækkað í seinni
tíð. En það var eitthvað notalegt
við það samt, að vita hann enn-
þá hérna megin grafar.
Eg hygg, að allir þeir, sem
höfðu náin kynni af Þórði Thor-
arensen muni geta tekið undir
það, sem einn af kunningjum
hans mælti við hann í gamni, en
fullri alvöru þó, fyrir nokkrum
árum, nálægt afmæli hans, en
það er á þessa leið:
Silfur og gull um greipar þér
gengið, þó ég œtti,
— og fleira það sem fémætt er —
fánýti mér þætti
á við hitt, sem eg frá þér
á, og fæ að minnast.
Það var gæfa og gleði mér
gullinu því að kynnast.
26. jan. 1944.
S. B.
SKILN AÐARMÁLIÐ
(Framhald af 1. síðu).
hafa bæði þingsályktunartillög-
una og frumvarpið, verið það
ljóst, að æðsta valdið um mál
þessi á að vera hjá þjóðinni
— Hermannaskálarnir
(Framhald af 1. síðu).
verið að því hér um slóðir að
undanförnu, að brotist hefir ver-
ið inn í berbúðirnar og þar
valdið meiri og minni eyðilegg-
ingu. Sennilegt verður að telj-
ast, að bér sé lítill hópur manna
að verki, — en augljóst er, að
með verknaði sínum kasta þeir
rýrð á þjóð sína alla. Hér er þörf
á því, að almenningur allur taki
að sér að vera á varðbergi og
reyni að stuðla að því, að hend-
ur verði hafðar í hári þeirra,
sem standa að þessum verkum,
því að það er meiri ómenning-
arháttur en orð fá lýst, er menn
laumast til slíkra verka, strax og
hinir erlendu menn hafa snúið
við þeim bakinu.
Herstjórnin segir, að herbúð-
irnar hafi á ný verið lokaðar
vandlega. Reynslan fær nú úr
því skorið hvort Akureyringar
og Eyfirðingar búa áfram við
það ómenningarorð, að spilla og
eyðileggja eignir hins erlenda
setuliðs, eða hvort almennings-
álitið stöðvar þau verk, er opin-
bert orðið að til eru menn
innan landamerkja bæjar og hér-
aðs er hafa stundað þau að und-
anförnu.
Bænakver Bjarna Arngríms-
sonar á Melum, sem almennt
var nefnt „B jarnabænir“, var
víða og um langt skeið notað við
húslestra. Þar er svo að orði
komizt á einum stað: „Þú einn
þekkir bezt, at hversu breyzku
verkeíni vér erum gerðir“. —
Bóndi einn á Austurlandi las
þannig: „Þú einn þekkir bezt,
með hversu breyzku verkíæri
vér erum gerðir“.
★
Ung hjón áttu barn, nýtætt.
Eitt sinn töluðust þau við um
það, hverjum barnið líktist í
sjón. Sagði þá konan, að það
líktist honum pabba sínum. —
„Já, eg er nú litlu nær fyrir
það“, sagði þá maður hermar.
★
Ljósmóðir nokkur í Húna-
þingi var vön að segja, þegar
hún tók á móti meybarni og var
spurð um kynferði þess: „Og
það er nú ein af oss“. En ef það
það var sveinbarn, sagði hún:
„Og alla hefir hann nú uggana,
blessaður himnaríkisunginn!"
★
Karl einn, sem átti kú og
hafði hana i fjósi undir bað-
stofupalli, sagði frá því, hverrdg
hann missti hana, á þessa leið:
„Eg vaknaði í nótt við þessi óg-
urleg læti, þá hafði hún fengið
krampa, brotið fjóshurðina og
lá kylliflöt. Eg kallaði á Mar-
grétu mína og skar hana, í snatri
þarna í haðstoiugöngunum. -
Hún gerði varla í blóðið sitt.“
★
Strákur nokkur var að læra
kverið sitt í baðstofu og þuldi
jafnan upphátt. Húsmóðir hans
kom að í því og skipaði honum
að plokka rjúpnalappir. Þá
sagði strákur: „Jesús sagði við
Mörtu:------Eg plokka engar
lappir. — Þú getur gert það
sjálf, kerlingarskratti,“ bætti
hann við, þegar hann sá, að hús-
móðir hans hafði þegar gengið
út úr baðstofunni, áður en hann
leit upp úr kverinu.
★
Gumpuvísa. í æsku heyrði eg
þessa vísu og lærði. Er hún
sýnilega gamanvisa um ein-
hverja kerlingu:
Um Gumpu er vert að gera ljóð,
frá Gumpu er það að segja:
Gumpa er orðið gamalt fljóð,
Gumpu er mál að deyja.
Gumpa gengur sinn stig,
Gumpa má vara sig.
Gumpa ef girnist náð,
Gumpa bætir sitt ráð.
UmGumpu skal tal ei teygja.
★
Jón Pálsson, bóndi á Helga-
stöðum í Eyjafirði, faðir Páls
Árdals skálds og þeirra syst-
kina, fékk eitt sinn vinrtumanni
sínum ljá, er hann skyldi bera
niður í túrúnu, og lét þessa
stöku fylgja:
,Þú mátt slá með þessum ljá,
þundur bráins valla.
Láttu stráin hrynja hrá,
hruftaðu gráan skalla.
★
Kerling ein eyfirzk, Solveig að
nafni, flakkaði nokkuð milli
bæja með poka á baki. Um það
ferðalag hennar var eitt sinn
kveðið:
Einhver þokast utan grundir
auðarþöll og íer mjög seint,
stórum poka stynur undir,
stefnir að völlum Möðru beint.
★
Sú saga er sögð af hinum
mikla speking fornaldarinnar,
Sókrates, að til hans kom einu
sinni ungur maður og bað hann
um heilræði. Spekingurinn
svaraði: „Gakktu að vatnskeri
og dýfðu fingri niður í vatnið
haltu honum kyrrum dálítinr
tíma, taktu hann svo upp úr og
virtu fyrir þér holuna eftv
hann. Nákvæmlega sami árang-
ur fæst með því að gefa æsku-
mönnum heilræði."
Það hefir legið eitthvað illa
á karlinum, þegar hann sagði
þetta, eins og komið getur fyrir
aðra góða kennimenn. Annars
hefði hann ekki varið öllu sínu
lííi til þess endurgjaldslaust að
kenna ungum mönnum og
leggja þeim heilræði á götum
Aþenuborgar.
★
Eftir að Sveinn læknir Páls-
bjó hann eftir sem áður
Vík. Skúli Thorarensen, sonur
Vigfúsar sýslumarms á Hlíðar-
enda og bróðir Bjarna skálds
Thorarensen, tók við embætt-
il vinátta með þeim eins og
öðru tengdafólki frá Hlíðar-
enda, og orti Bjarni síðar, svo
sem álkunnugt er, hin frægu og
fögru eríiljóð eftir Svein Páls-
son. — Sagt er um Svein lækrú
að hann hafi haft sterka forlaga-
trú. Þegar hann lagðist bana-
leguna, vildu synir hans senda
eftir Skúla lækni, en Sveinn
bannaði það og sagði: „Ef eg á
að deyja, þá dey eg, svo að það
er ekki til neins.“ Samt sendu
þeir eftir lækninum í forboði
föður síns, og er Skúli kom inn
til hans, sagði Sveirm: „Hvað
þá! Ertu kominn, Skúli! Nú
lafa strákarnir svikið mig.'
/ildi hann engin meðöl taka og
bað Skúla ríða austur að
Höfðabrekku til Magnúsar
sýslumanns og spila við hann og
skemmta honum á arman hátt
nokkra daga, — „því að mér
finnst eg ekki geta dáið, meðan
þú ert hérna, Skúli frændi.“ —
Það varð úr, að Skúli fór austur
að Höfðabrekku og kom svo
aftur eftir nokkra daga, en þá
var Sveinn Pálsson andaður.
(Eftir sögn séra Stefáns
sjálfri, þar sem hvorugu er ætlað
að öðlast gildi fyrr en borið hafi
verið undir atkvæði allra kosn-
ingabærra manna í landinu, til
samþykktar eða synjunar. Enda
er þetta í samræmi við gildandi
stjórnskipunarlög.
Um þessi tvö atriði: 1. rétt
Alþingis til þess að gera sam-
þykktir um málið og 2. æðri
rétt þjóðarinnar sjálfrar til þess
að ráða fullnaðarúrslitum þess,
tel eg ekki vera vafa.
Raunverulegur skilnaður milli
íslands og Danmerkur varð með
sambandslögunum 1918, að álití
margra bæði hér á landi og í
Danmörku. Það mun hafa vakað
iyrir mörgum íslendingum þá
jegar, 1918, að sambandslaga-
samningurinn yrði að sjálfsögðu
elldur niður á árinu 1944.
Þessu lýsti Alþingi einnig yfir
918 og 1937. Þeir ófyrirsjáan-
legu atburðir, sem gerðust í apr-
ílmánuði 1940 og síðan, hafa
áreiðanlega ekki dregið úr þess-
ari ahnennu ósk íslendinga. En
sennilega hafa margir vænzt
ress í lengstu lög, að niðurfell-
ingin gæti orðið með þeim
íætti, sem sambandslögin
ákveða.
Þjóðin hefir ekki verið spurð
ress sérstaklega enn hvern hátt
tún óski nú að hafa á þessu
máli, niðurfelling sambands-
samningsins og stofnun lýðveld-
is á íslandi eða henni á annan
tátt gefinn kostur á því að láta í
jós fyrirfram skoðun sína á
aeim málum. Þetta mun og ekki
almennt hafa verið rætt á undir-
búningsfundum undir tvær síð-
ustti Alþingiskosningar, báðar á
árinu 1942.
Þessa rödd þjóðarinnar,
frjálsa og óbundna, virðist mér
vanta. En hún mundi koma fram
á þjóðfundi, sem hvatt væri til í
því skyni.
Það mundi vera í fyllra sam-
ræmi við frumreglur þjóðræðis-
ins, að þjóðinni gæfist kostur á
því að hafa áhrif á afgreiðslu
málsins, áður en fullnaðarsam-
þykkt er gerð urn það á Alþingi,
en ef Alþingi gerir fyrst sam-
þykktir sínar og þær samþykktir
eru síðan lagðar fyrir þjóðina,
eingöngu til synjunar eða sam-
pykkis......
Ef einhver kynni að telja að
pjóðfundarkvaðning mundi
eerða til þess að tefja afgreiðslu
málsins um þörf fram, hygg eg
að svo þyrfti ekki að verða, ef
gengið er fljótt að verki. Enda
mundi Alþingi nú geta undir-
oúið málið enn vandlegar undir
tundinn en gert hefir verið til
pessa. Mun eg fús að gera nánari
grein fyrir þessu, ef nefndirnar
telja rétt að sinna framan-
greindri hugmynd minni, og ef
pess yrði óskað. Eg skal aðeins
geta þess nú, að eg geri ráð fyrir
því, að þjóðfundur geti hafa lok-
ið störfum sínum fyrir lok maí-
mánaðar næstkomandi“.
son lét at embætti árið 1834, Thorarensens á Kálfatjörn).
Til sölu
1 sett glergeymar fyrir 12 w.
vindrafstöð.
Afgr. vísar á.