Dagur - 05.04.1944, Blaðsíða 4

4
DAOUR
DAGUR
RlWjócn: Iagtmar EydciL
Jóhann Frinmnn.
Haokor Soonaion.
Akrralðalu 09 lnnheimtu annœt:
SlgotSur Jóhanneeeon.
Skrifstoia vlð Kaupvanartorg. — Simi 96.
Blaðlð kemur út á hverjum itmmtudeol.
Axyangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Biörnssenar.
Asklokaiðnaður þingforsetans
HEIMKOMINN FRÁ ALÞINGI ritar Stein-
grímur forseti Aðalsteinsson langa grein í blað
sitt, „Verkamanninn", er út kom sl. laugardag,
þar sem hann veitist að Iðnaðarmannafélagi Ak-
ureyrar fyrir ályktun þá, er það gerði á aðalfundi
sínum 18. f. mán. viðvíkjandi skipakaupum frá
Svíþjóð. Var sú ályktun á sínum tíma birt hér í
blaðinu og nokkuð um hana rætt. Nú fullyrðir
alþingismaðurinn, að með þeirri afstöðu til máls-
ins, er þar kemur fram, hafi Iðnaðarm.fél. Ak. —
og „Dagur“ — haft „asklok fyrir sinn himin(n)“
og gengið að óþörfu fram fyrir skjöldu vegna ís-
lenzkra skipasmíða, sem ekki séu annað en „hand-
iðnaður úti á víðavangi", eins og alþm. kemst
svo skáldlega að orði!
I ÞESSU SAMBANDI gerir forsetinn nokkra
grein fyrir hinu aumlega ástandi íslenzka fisk-
veiðiflotans annars vegar og hins vegar því geysi-
lega þýðingarmikla hlutverki, er honum verði
að ætla í framtíðinni í þjóðarbúskap okkar ís-
lendinga. Það skal skýrt fram tekið, að „Dagur“
er algerlega samdóma öllu því, er Stgr. A. segir
um þessa hlið málsins, og einnig því atriði, að það
sé því miður algerlega vonlaust, að skipasmíða-
stöðvar þær, sem nú eru til í landinu, geti orkað
því að endurbyggja fiskiskipaflota okkar og auka
hann svo fljótt sem brýn nauðsyn krefur. Vafa-
laust hefir Iðnaðarmannafél. Ak. einnig gert sér
skýra grein fyrir þessu atriði, áður en það sam-
þykkti ályktun sína og hvolfdi þar með asklokinu
yfir sig, að dómi þingforsetans. Ef sá góði maður
vildi nefnilega taka sig til og lesa betur nefnda
ályktun — og ennfremur það, sem „Dagur“ hefir
sagt um þetta mál — mun hann væntanlega sann-
færast um, að þar er því hvergi mótmælt, að ísl.
fiskveiðiflotinn verði aukinn sem mest — einnig
með skipakaupum erlendis frá — en aðeins hinu,
að það sé gert á kostnað þeirra skipasmíða, sem
þegar eru stundaðar i latidinu. Þeir mörgu ís-
lendingar, sem á undanförnum árum hafa haft
af því atvinnu og lífsframfæri fyrir sig og sína,
að „dunda við það að tálga til í höndum sínum
eitt og eitt skip“, — eins og þessi háttvirti alþing-
ismaður kommúnistaflokksins og fulltrúi „hinna
vinnandi stétta" í landinu kemst svo sanngjam-
lega að orði um ísl. skipasmiði í grein sinni —
sætta sig nefnilega misjafnlega við það, að erlend-
ar skipasmíðastöðvar séu styrktar með stórfé af
ísl. stjórnarvöldum til óeðlilegrar samkeppni við
innlenda skipasmiði, á sama tíma og þeim er sjálf-
um íþyngt með stórkostlegum sköttum og tollum
á nauðsynlegum, innfluttum efnivörum til smíð-
anna. Aðal-ályktunarorð „Dags“ í grein þeirri
um þetta efni, er Stgr. A. vitnar nú í, voru þessi:
„Skipin verða að fást, en ísl. stjórnarvöldum ber
að sjá svo um, að eins mörg þeirra verði byggð af
íslenzkum höndum og framast er nokkur kostur."
Og í margnefndri ályktun sinni bendir Iðnaðar-
mannafél. Ak. á það, að í sambandi við skipa-
kaupin erlendis og stórfelldan styrk til þeirra af
almannafé, sé nauðsynlegt að gera ráðstafanir til
þess, að ísl. skipasmíðar falli ekki alveg niður af
þessum sökum, og muni það helzt framkvæman-
legt með: 1. Eftirgjöf á tollum af efnivöru. 2.
Lækkun farmgjalda. 3. Verðjöfnun á þeim skip-
um, sem nú er samið um kaup á erlendis og hin-
um, sem hægt væri að byggja innanlands."
ÞAÐ ER F.KKI nema vonlegt, að þingforset-
anum finnist fátt til um birtuna undir þessu ask-
loki, sem ísl. iðnaðarmenn hafa reynt að hvolfa
yfir sig til varnar sér, aefistarfi sínu og Hfsafkomu,
Skotið á Wake-eyju
tmerísk herskip skjóta á bækistöðvar Japana á Wake-eyju í Kyrrahafi. Wakeeyja er
eign Bandarikjanna. Japanar tóku hana herskildi í des. 1941.
Kvartanir bíógests.
n LDRAÐUR" skrifar blaðinu á
" þessa leið: — „Eg tel það
fremur góða skemmtun að sjá góðar
kvikmyndir, en því miður er fremur
sjaldgæft að þær séu hér á boðstól-
um nú orðið. Eg fer þó einstöku sinn-
um „á bíó“, eins og það er kallað, en
oft líða þó vikur og jafnvel mánuðir
á milli þeirra ferða minna, sem einu
gildir. En þá sjaldan eg fer á kvik-
myndahús, ætlast eg til þess, að mér
sé tryggður viðunandi friður og næði
til þess að njóta þess, sem fram fer
á „hvíta tjaldinu". En nokkur mis-
brestur vill stundum verða á því, að
svo reynist. — Sl. sunnudag fór eg t.
d. á „alþýðusýningu" kl. 5. Myndin
var að vísu ekki sérlega merkileg, en
þó talsvert „spennandi" og vel leikin.
Að öllu sjálfráðu hefði eg því skemmt
mér vel og ekki séð eftir aurunum
mínum, sem í þetta fóru. En svo fór
þó, að eg var kominn í versta skap,
áður en sýningin var hálfnuð.
JjAÐ ER SÖK SÉR, að kvenmaður-
inn, sem sat beint fyrir framan
mig í næsta bekk, var með svo vold-
í samanburði við „roðann í
austri" og ofurljómann á hinni
rússnesku festingu! Og huggun-
arríkt mun skipasmiðunum okk-
ar finnast að lesa þær upplýsing-
ar Stgr. A. í „Verkamanninum“,
að Alþingi hafi þegar gert ráð-
stafanir til þess að láta „fara fram
athuganir á því, hvaða orsakir
eru til þess, hve vélskipasmíðar
innanlands eru dýrar í saman-
burði við, hvað þær kosta í öðr-
um löndum.-----Kostnaður við
athugun þessa greiðist úr ríkis-
sjóði.“ Raunar er ólíklegt, að
rannsókn þessi þurfi að reynast
sérlega dýr eða torveld, aðeins ef
hinni nýju nefnd skyldi hug-
kvæmast að snúa sér strax í upp-
hafi til réttra aðilja, sem helzt
ættu að kunna glögg skil á nokkr-
um helztu ástæðunum til þeirrar
geipilegu dýrtíðar, sem þegar
hefir gert ALLA atvinnuvegi
íslendinga öldungis ósamkeppn-
isfœra við erlenda framleiðslu á
venjulegum tímum. Ef til vill
væri t. d. reynandi að spyrja hinn
háttvirta þingforseta sjálfan og
flokksbræður hans, hvaða skerf
þeir hafi lagt til þessara mála.
Þeir skyldu þó aldrei hafa verið
að „dunda við“ að tálga það ask-
lok til „í höndum sínum“ undan-
farin ár, til þess að hvolfa því yfir
íslenzku þjóðina, þegar verst
gegndi?
ugan og virðulegan hatt, að hann
skyggði á „hálfan himininn“, engu
síður en hattur frú Hansen í kvæði
Arnar Arnarsonar, (að eg tali nú
ekki um fjöðrina, sem í honum var).
Hitt var stórum verra, að fjöldi áhorf-
endanna var að tínast í sæti sín,
löngu eftir að búið var að slökkva
ljósin og sýningin var byrjuð. Eg sat
nálægt miðganginum uppi á svölun-
um, og ekki færri en 5—6 persónur
ruddust þar yfir mig og konu mína í
myrkrinu, trömuðu á tám okkar og
fóru með „hrundingum og pústrum“.
Og ekki einum einasta þessara náunga
varð það úr vegi að aðvara okkur um
komu sína á nokkum hátt, heldur
greiddu atlöguna þegjandi og hljóða-
laust utan úr biksvarta myrkrinu, án
„undangenginnar stríðsyfirlýsingar"
— hvað þá heldur að þeir bæðu af-
sökunar á því, að þeir tröðkuðu á
okkur á hinn ómjúklegasta hátt. Og
eftir að flestir voru seint og síðar
meir komnir til sæta sinna, fór fram
svo mikið pískur og hljóðskraf í
nónd við mig — og jafnvel hóværari
upphrópanir — að eg missti af veru-
legum hluta þeirra samtala, er fram
fóru milli leikendanna, enda verð eg
að hafa mig allan við til að skilja
þau, þótt allt sé annars með felldu.
•p|G ÆTLA AÐ taka það fram, að
eg kenni ekki forráðamönnum
stofnunarinnar um þetta. Eg þykist
vita, að það sé fullur vilji þeirra, að
allt fari þarna fram með menningar-
og myndarbrag, eins og hæfir svo
sæmilegum og vel útbúnum skemmti-
stað, enda eru starfsmenn stofnunar
innar yfirleitt hinir kurteisustu og
vinsamlegustu menn. Þó finnst mér
vafasamt, hvort það ætti að sleppa
mönnum inn í sætin, eftir að sýning
hefst, fyrr en kveikt er aftur. A. m. k
ætti að leggja svo fyrir, að drengirnir,
sem vísa gestunum til sæta sinna, að-
vari þá, sem fyrir eru í bekkjunum,
um það, ef þeir ætla að hleypa slóð-
unum, sem ekki hirða um að koma í
tæka tíð, yfir þá, — ef þeir ná þá til
þeirra, en auðvitað er það ekki nema
næst göngunum. En mér er fullkom-
lega ljóst, að úr þessu verður ekki að
fullu bætt, fyrr en öllum almenningi
skílst, að ósköplítil kurteisi og tillits-
semi við náungann kostar ekki mikið,
en getur þó bætt fyrir marga truflun
og ónæði. Eg held, að við íslendingar
eigum margt ólært í þessum efnum,
sem aðrar menningarþjóðir, er lengi
hafa búið í fjölmenni, hafa þegar
lært. Og mér skilst ennfremur, að það
væri meinlaust, þótt við lærðum þá
lexíu sem fyrst“.
Fjársöfmm til Vinnuheimilis S. í.
B. S. fer nú fram um land allt. Þeir
Akureyringar og nærsveitarmenn,
sem kynnu að vilja styrkja þetta
þjóðþrifamál með gjöfum, eru beðnir
að snúa sér til Hólmgeirs Pálmason-
ar, Byggingavörudeild K. E. A. og
JúUusar BaldvinMonar, Kristneihaell.
Miðvikudagur 5. apríl 1944
Um sumardaginn fyrsta
— og gjafirnar
Þegar ég skrifa þessar línur, er snjókoman svo
mikil, að ég sé varla í næsta hús út nm gluggann
minn — og samt er aðeins hálfur mánuður til
sumarmála. Sum'ir segja, að „landsins forni
fjandi“ sé enn á ferð, og hann eigi einhverja sök
á þessu. Aðrir segja, að þetta hafi verið nauðsyn-
legt til þess, að hið gamla spakmæli, „Rauð jól,
hvítir páskar“, sannaðist. Eða misminnir þessa
góðu menn? Ekki veit ég það, en ég veit, að það
er aðeins hálfur mánuður til sumarmála — en
lítið sumarlegt. — Annars var það sumardagurinn
fyrsti, sem ég ætlaði að minnast örlítið á.
Sumardagurinn fyrsti ætti að vera miklu meiri
hátíðisdagur — eða öllu heldur gleðidagur, held-
ur en hann er nú víðast hvar hjá okkur. Fáar
þjóðir hafa meiri ástæðu til þess að fagna sumr-
inu, birtunni og ylnum heldur en íslenzka þjóð-
in. Enda er sumardagurinn fyrsti séreign íslend-
inga, og þekktist ekki með öðrum þjóðum. Ég
vil, að við gerum þennan dag að reglulegum al-
þjóðar gleðidegi. Við eigum að flagga snemma
morguns, búast okkar beztu fötum, borða góðan
mat, fara í skrúðgöngur og syngja: „Nú er sumar,
gleðjizt gumar,“ o. s. frv. Að vísu er ekki alltaf
sumarlegt á sumardaginn fyrsta, en það skiptir
minnstu máli. Á þeim degi eigum við að fagna
sumrinu, því að við vitum, að það er í nánd, jafn-
vel þó að hríð og kuldi séu þennan dag.
Fyrir nokkrum áratugum var það mjög al-
gengt, að menn sendu vinum sínum og kunningj-
um sumarkveðjur á sumardaginn fyrsta, og góð-í
vinir skiptust á sumargjöfum þann dag. Þetta var
skemmtilegur siður, en hann er, því miður, að
leggjast niður. Finnst ykkur ekki að við ættum
að halda þessum ágætu siðum feðra vorra við?
Ég er viss um, að þið eruð mér allar sammála.
Það kann þó að vera, að einhver ykkar segi sem
svo: „Ég hefi nú nóg með jólagjafirnar og afmæl-
isgjafimar." Ég trúi þér, sem svo talar, mætavel.
En veiztu af hverju það er? Það er vegna þess, að
við kunnum ekki að gefa gjafir. — Þarna kemur
atriði, sem ég vildi gjarnan eyða löngum tíma í,
en það verður þó ekki gert nú sökum rúmleysis
— kannske kem ég nánar að því síðar.
Það er skemmtilegt að þiggja gjafir, en ennþá
skemmtilegra er að gefa sjálfur. En þetta er alls
ekki vandalaust verk. Því miður er það tízka hér,
að mesta skömm að gefa nokkurn hlut, ef hann
ekki er „ekta“ kristall, keramik, postulín eða
silfur. Þvílíkur reginmisskilningur! Ég játa það,
að allir þessir hlutir geta verið fagrir og ánægju-
leg stofuprýði og skemmtilegar gjafir, þar sem
við á. En almennar afmælis-, jóla- og sumargjafir
eiga að vera einfaldar, smáar, helzt búnar til af
gefandanum sjálfum, en skemmtilega umbúnar
og skreyttar, svo að þiggjandinn geti fundið að
sá, sem pakkann sendi, hafi lagt örlítið brot úr
sjálfum sér í það að gera þessa litlu gjöf sem
skemmtilegasta úr garði. Þetta kalla Danir svo
ágætlega „Opmærksomheder“ og eru allra manna
snjallastir að útbúa. Ég minnist í þessu sambandi
einnar danskrar konu, sem ég þekkti fyrir nokkr-
um árum. Þetta var velefnuð myndarfrú. Hún
var boðin í afmælisveizlu til vinkonu sinnar á
meðan ég dvaldi á heimili liennar. Mér lék for-
vitni á, hvað hún myndi nú ætla að færa hinni að
gjöf. Og hvað haldið þið að hún hafi farið með?
Hún sýndi mér böggúlinn áður en hún fór. Þrjú
handsápustykki í fallegum umbúðum. Mér datt
í hug: Hve margar hefðarfrúr heima á íslandi
myndu hafa farið í afmælisveizlu til vinkonu
sinnar með slíkan böggul?
Ég hefi heyrt ýmsa menn kvarta undan því, að
allar fjölskyldugjafimar á jólum og afmælisdög-
um séu að gera þá að öreigum. Ég er ekkert hissa
á því, ef þið hafið allt „ekta“ og þar fram eftir
götunum. En viljið þið ekki reyna hina aðferð-
ina? Aðalatriðið er að muna eftir vissum dögum
og vinum sínum, en ekki hve gjöfin er dýr effa
„fjott".