Dagur - 05.07.1945, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 5. júlí 1945
DAGUB
Rltstjóri: Haulnur Snorrason.
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marinó H. Pétursson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 87. — Sími 166.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Skrafið um skýjaborgirnar
QTJÓRNMÁLAFUNDURINN, sem stuðiA
ingsflokkar núverandi ríkisstjórnar efndu til
í Nýja-Bíó hér á Akureyri sl. föstudagskvöld, var
óvenjúlega dauflegur og svo fásóttur, að furðu
sætti, einkum franran af. Ræðumenn stjórnar-
liðsins hlutu og harla tómlegar undirtektir fund-
armanna, einkum þegar þess er gætt, að sömu
hendurnar, sem klöppuðu Sigfúsi kommúnista-
klérki hjartanlegast lof í lófa, töldu heldur engan
veginn eftir sér að frægja á sama hátt og með
engu minni hávaða frammistöðu Gísla Jónssonar
og jafnvel Svavars bankastjóra, enda lágu at-
vinnuklapparar íhaldsins þá heldur ekki á liði
sínu að sinni hálfu, en létu hendur standa fram
úr ermum eftir beztu getu í hvert sinn, er komm-
únistinn lauk máli sínu. Jói skóari reyndi í eitt
skipti að auka á fjölbreytni andlegheitanna og
rjúfa tómahljóðið í salnum með því að hrópa
eitthvað úr sæti sínu um íslenzku nazístana, en
ekki var það þó í 'sambandi við ræðu Svavars,
heldur við annað og stórum ólíklegra tækifæri.
Annars var allt kyrrt, og fundarmenn hlýddu
með sama fálætinu og áður á túlkun fagnaðarer-
indis verðbólgupostulanna. Duldist það ekki, að
ræðumönnum stjórnarandstöðunnar var tiltölu-
lega langbezt fagnað á fundi þessum og máli
þeirra mestur gaumur gefinn.
gíZT ER ÞAÐ FURÐA, þótt almenningur taki
öllu skrafi áróðursmanna dýrtíðarstjórnar-
innar um gullöld „nýsköpunarinnar" með fyllstu
varúð og tortryggni. Hvað stoðar það, þótt Sigfús
Sigurhjartarson eða Gísli Jónsson prédiki þá
fjarstæðu, að þjóðin hafi grætt á dýrtíðinni og
ekkert sé að óttast í því efni, þegar sjálfur fjár-
málaráðherra samsteypustjórnarinnar, Pétur
Magnússon, hefir nú alveg nýskeð lýst því yfir
sem sinni skoðun, að fyrirsjáanlegt sé, að „ný-
sköpunin" hljóti að fara út um þúfur og ríkis-
sjóður komist í full greiðsluþrot fyrr en varir, ef
ekki verði hið bráðasta horfið frá upp tekinni
stefnu í fjármálum þjóðarinnar. Undir lok fjár-
málaræðu sinnar á Landsfundi sjálfstæðismanna
á Þingvöllum nii á dögunum komst ráðherrann
svo að orði um þetta efni:
„Um framtíðarskipian fjármálanna vildi eg
að öðru leyti segja þetta: Eg er sömu skoð-
unar og eg áður hefi verið um það, að
ÚTGJÖLD RÍKISSJÓÐS SÉU ORÐIN
HÆRRI EN UNDIR VERÐI RISIÐ TIL
LENGDAR. Það verður nú þegar iað stefna
að því að draga saman seglin. Ella getur svo
farið, að f jársóun og óhófleg skattaálagning
hindri þá nýsköpun latvii nnulífsins, sem
flestir játa að sé nauðsynleg.... Því aðeins
verða ný atvinnufyrirtæki þjóðinni til var-
anlegrar gæfu, að rekstri jreirra sé hagað
þannig, 'að atvinnan beri sig.“
jyjENN SKYLDU EKKI gleyma því í sambaridi
við þessi ummæli ráðherrans, að það er ein-
mitt flokkur hans sjálfs, Sjálfstæðisflokkurinn,
sem lagt hefir til ALLA fjármáláráðherra ís-
lenzka ríkisins síðan árið 1939. Fjármálastefna sú,
er ráðherrann lýsir nú svo ófagurlega, er því sann-
arlega fyrst og fremst verk Sjálfstæðismanna,
enda rökrétt afleiðing af stjórnarstefnu þeirra að
öðru leyti á þessu tímabili, ef brask þeirra um
völdin og þrálátt samningamakk við kommún-
ista getur annars stefna kallazt. En að öðru leyti
er með tilfærðum ummælum ráðherrans glöggt
og skilmerkilega lýst afstöðu Framsóknarmanna
til „nýsköpunarinnar" og núverandi ríkisstjórn-
'ar. Þeir sjá ekki síður en aðrir nauðsyn fjölbreytt-
ara og styrkara atvinnulífs í landinu, en þeir
SIGURVEGARI Á LUZON
Myndirt er af Eichelberger hershöfðingja (í miöi), sem stjórnar hefir hinum
sigursæla her Bandaríkjamanna á Luzon. Skipulegri vörn Japaria á eynni
lauk í síöastliðinni viku.
„Þankabrot af norðurs/lóðum“.
FBRÝÐISAMAR og metnaðar-
fullar húsmæður, sem ekki hafa
enn kömizt x Morgunblaðið fyrir náð
og atbeina frú Schmidt, hafa skrifað
„Degi“ og beðið blaðið að koma
þeirri kröfu þeirra á framfæri við
rétta hlutaðeigendur, að Morgun-
blaðið efni hicf bráðasta til sam-
keppni, þar sem úr því fáist skorið
með óyggjandi vissu, hvort pönnu-
kökur húsmæðra þeirra, sem nafn-
greindar voru fyrir skemmstu í
„Mogganum" sem framúrskarandi
pönnukökubakarar hér í bænum, séu
í rauninni stórum betri en pönnukök-
ur þeirra Jóninnu í Grófinni, Möngu
á Eyrinni, Stínu í Fjörunni eða Guddu
í Brekkubæ. Verðlaunin þyrftu ekki
að vera mjög dýrkeypt eða óvenjuleg;
Síðasti árgangur „Moggans“ í rauðu
skrautbandi eða þá bara einstök, ný-
sprottin „fjóla“ úr þeim akri, gæti vel
komið til greina til slíkra hluta, að
því er bréfritararnir telja.
„Tómir bílar“ — á norðurleið.
/-•ÍSLI JÓNSSON upplýsti það í
einni af ræðum sínum á Bíófund-
inum á föstudagskvöldið, að svo vel
hefði borið í veiði, er þeir Eysteinn
Jónsson og hann voru einhverju sinni
í vor'á heimleið að afstöðnum funda-
höldum fyrir norðan eða vestan, að
þeir komust ekki óhindraðir leiðar
sinnar eftir þjóðveginum fyrir „tóm-
um bílum“ á norðurleið — til Skaga-
strandar. Taldi ræðumaður, að þessi
atburður hefði algerlega afsannað þá
kenningu Eysteins á nefndum fund-
um, að „nýsköpunin" væri mest á
pappírnum. Að vísu hefðu lögin um
sildarverksmiðju þar verið samþykkt
á Alþingi, áður en „nýsköpunarstjórn-
in“ kom til skjalanna, en hún hefði þó
ákveðið að láta lagabókstafinn koma
til framkvæmda og sent alla þessa
„tómu bíla“ norður. Mátti skilja það
á andanum í ræðu þingmannsins, að
slík stórmerki eins og bygging nýrrar
síldarverksmiðju hefðu aldrei skeð á
gerðu sér hins vegar ljóst, að all-
ar framfarir og „nýsköpun“ á
því sviði þurfti að byggja á
traustum og heilbrigðum fjár-
hagsgrundvelli, ef vel átti að
fara. Baráttan gegn dýrtíðinni
var því í þeirra augum aðal-
atríði, sem ekki varð fram hjá
komizt. Og þegar sýnt var orðið,
að stuðningsflokkar væntanlegr-
ar ríkisstjórnar voru ákveðnir í
því að fljóta sofandi að feigðar-
ósi í þessu efni og hugðust reisa
„nýsköpun" sína á kviksyndi
áframhaldandi verðbólgu og
vaxandi fjársukks, töldu þeir sér
hvorki fært né sæmandi að fylgja
þeim út á þá slysaslóð.
íslandi fyrr en á gullöld „nýsköpun-'
arinnar“(!) — Það er viðbúið, að þeir
hafi litið upp á Skagaströnd, þegar
þessi glæsilega flutningalest hefir
ekið þar í hlað, ekki sízt, ef sjálfur
þingmaður kjördæmisins, Jón á
Akri, skyldi nú hafa verið með í för-
inni og birzt kjósendur sínum þar á
staðnum óvænt og skyndilega í dyra-
gættum eins — tóma — bílsins.
Ferðamenn, sem ætla tlil Norður-
landa verða að hafa dvalarleyfi.
Frá utanríkisráðuneytinu.
Að gefnu tilefni skal það tekið
fram, að þeir sem hafa í hyggju
að ferðast til Norðurlanda verða
fyrirfram að hafa tryggt sér dval-
arleyfi (visum) í löndum þessurn
lijá* hlutaðeigandi sendiráði í
Reykjavík.
Menn sem t. d. eru komnir til
Stokkhólms og ætla þaðan til
Danmerkur geta orðið að bíða
vikunr saman í Stokkhólmi eftir
fárarleyfi til Danmerkur, nema
þeir liafi áður gert ráðstafanir til
þess að fá leyfi hjá danska sendi-
ráðinu í Reykjavík til dvalar um
tiltekinn tíma i Danmörku.
Fundahöld stjórnarliðsins.
Fundinum lauk um eitt leytið
um nóttina. Fulltrúarnir í ríkis-
stjórnarbílnum liöfðu farið al-
gjöra, pólitíska erindisleysu
liingað. Þeir höf ðii engali, boð-
skap að flytja, nema þann,- sem
daglega getur að 1 íta í blöðum
stjórnarinnar. Þeir áttu öflugri
andstöðu að mæta á fundinum
og munu því hafa verið nokkuð
hógværari í skrumi smu um af-
rek nýsköpunarstjórnarinnar en
annars er siður þeirra, þar sem
rétttrúaðar sálir einir hlýða á
fagnaðarerindið. «
Fregnir annars staðar frá
herma, að fundirnir hafi yfirleitt
verið mjög illa sóttir og voru
sums staðar afboðaðir, t. d. á Eg-
iísstöðum, Norðfirði, Húsavík og
Vestmannaeyjum. Alls staðar
átti stjórnarliði?5 harðsnúinni
andstöðu að mæta og mun árang-
urinn af fundunum sá einn, aða
stjórnarliðið hefir fengið ennþá
eina sönnun fyrir því, að lands-
menn eru orðnir þreyttir á
skrumloforðum og nýsköpunar-
stagli og vilja efndir frá þessu
fólki, en ekki endurtekin loforð.
Fundahöld stjórnarliðsins.
(Framhald af 1. síðu).
Af hálfu Framsóknarflokksins var Bernliarð
Stefánsson alþm. mættur á fundinum og flutti
hann ítarlega svarræðu. Rakti hann það fyrst, að
slík fundarsköp, sem höfð væru í frammi þar á
fundinum, væru algjört einsdæmi í sögu opin-
berra lunda á Islandi, þar sem stjórnarflokkarnir
skömmtuðu sjálfum sér 3/4 hluta ræðutímans, en
stjórnarandstöðunni 1/4 hluta. Því næst vék
hann að þeim fullyrðingum stjórnarliðsins, að
Framsóknarflokkurinn væri á móti endurreisn at-
vinnulífsins og sýndi fram á með glöggum rök-
um, að flokkurinn væri mjög fylgjandi „nýsköp-
un“ atvinnulífsins, en hann væri á móti fjármála-
og dýrtíðarglæfrum, sem stjórnarflokkarnir
beittu sér fyrir, enda mundi engin „nýsköpun"
verða framkvæmd nema fjárhagur ríkisins væri
tryggur og dýrtíðin stöðvuð og síðan-færð niður.
Bernharð gerði síðan samanburð á þeirri stað-
hæfingu Sigfúsar Sigurhjartarsonar, að dýrtíðin
væri blessun fyrir þjóðfélagið, og aðgerðum
Breta, Svía og Bandaríkjamanna gegn dýrtíð í
þeirra löndum. Þær aðgerðir allar væru vitaskuld
til orðnar vegna þess, að þessar þjóðir vissu, að
dýrtíð er. böl, sem fyrr eða síðar hlýtur að draga
alvarlegan dilk á eftir sér.
Máli Bernharðs var ágætlega tekið af fundar-
mönnum.
Er þessari umferð var lókið, bauð fundarstjór-
inn, Sveinn Bjarnason, fátækrafulltrúi, orðið
laust. J ók fyrstur til máls Jakob Frímannsson,
kaupfélagsstjóri, og svaraði þeim atriðum í ræðu
Gísla Jónssonar, er sneru að samvinnufélögunum.
Benti hann m. a. á þá staðreynd, sem jafnan er
þagað um af hálfu stjórnarliðsins, að samvinnu-
félögin lúta sömu lögunt um stríðsgróðaskatt og
önnur fyrirtæki og allt tal um „skattfrelsi" þeirra
er ekkert nema blekking.
J^á kvaddi sér hljóðs Svavar Guðmundsson,
bankastjóri, og flutti garnalkunna ræðu um KEA
og útsvarsgreiðslur félagsins til Akureyrar og
skýrði gagn ýmsra mála á bæjarstjórnarfundum,
sem hann hefir mætt á, sem varamaður Jóns
Sveinssonar. Hins vegar minntist hann næsta lít-
ið á boðskap frummælenda, og var svo að heyra,
sem hann vildi nú láta fundinn snúast um kaup-
félagið og bæjarstjórn Akureyrar frekar en „ný-
sköpunar“-boðskapinn. Jakob Frímannsson svar-
aði aðdróttunum bankastjórans í garð KEA og
benti honum á þá staðreynd, að KEA bæri þriðja
hæsta útsvar á landinu og engu máli skipti jim
útsvarsgreiðslur samvinnufélaga, sem annarra að-
ila, ef tekjur þeirra færu frarn úr 200 þús. kr„ því
að á það, sem fram yfir væri þá upphæð, gætu bæ-
irnir ekki lagt á útsvar. Ríkið hefði tekið sér
einkarétt á því, að skattleggja allar tekjur fram
yfir 200 þús. kr. Beindi hanri því til bankastjór-
ans, að snúa geiri sínum að þingmönnum þeim,
er viðstaddir væru, og fá þá til þess að breyta
þessum ranglátu ákvæðum í skattalögunum.
Jakob Pétursson, ritstjóri íslendings, taldi, að
með jxví að afnema 5% staðgreiðsluafsláttinn
hefði KEA fyrir sitt leyti svarað veltuskattinum
og taldi hann jretta sönnun þess, að skatturinn
kæmi ekki á neytendur. Hins vegar láðist honum
að geta þess, að 5% afslátturinn hefir runnið til
neytenda!
Er hér var komið reis fundarstjórinn úr sæti
sínu og benti mönnum á, að fundurinn væri um
stjórnmál, en ekki kaupfélagsmál, og bað menn
nú að snúa sér að þeim málum, er til umræðu
værul
Sigfús Sigurhjartarson var beðinn skýringar á
þeirri kenningu kommúnista, að nýbyggingar all-
ar ættu að fara fram í Reykjavík, en „útskæklarn-
ir“ gætu látið sér nægja efni til viðhalds bygg-
inga. Hófst þá önnur umferð og svaraði séra Sig-
fús því, (með aðstoð Jóhanns Jónssonar skósmíða-
meistara), að j)ar sem Reykjavík tæki við allri
fjölgun þjóðarinnar, ætti hún að fá alla nýbygg-
ingu, en aðrir landshlutar hefðu ekkert með slíkt
að gera. Þótti nú ýmsum fara að gerast bragð af
,,nýsköpuninni“.
I seinni umferð hélt Gísli Jónsson því frarn, að
það væri opinbert orðið, að Samband ísh sam-
vinnufélaga ætti 34 millj. kr. eign. I orðaskiptum
út af þessu kom í ljós, að Gísli átti þarna við sjóð-
eignir sambandsfélaganna, og það varð heyrin
kunnugt, að Gísli Jónsson, alþm., botnaði hvorki
upp né niður í því hvernig sjóðir kaupfélaganna
eru myndaðir, né heldur hvernig Samband ísl.
samvinnufélaga og kaupfélögin öll eru skipulögð.
Fullyrðing hans um þessa eign Sambandsins var
vitaskuld ekkert nema helber vitleysa.
(Framh, á næsta d. fyrir framan).