Dagur - 02.08.1945, Page 3

V
Fimmtudaginn 26. júlí 1945
DAGUR
5
/
Bernharð Stefánsson, alþingismaður:
Uppgjöf Jóns
Pálmasonar
I.
Jón Pálmason alþingismaðuí'
fer enn á stúfana í Morgunblað-
inu frá 18., 24. og 25. júlí sl.-með
svargreinar til mín, er hann
nefnir „Undanhald Bernharðs
Stefánssonar“. Ekki tek eg það
nærri mér þó hann velji grein-
um sínum þetta heiti. Legg eg
það alveg óhræddur undir dóm
vitiborinna lesenda, sem fylgzt
hafa með ritdeilu okkar, hvor
hafi verið á meira undanhaldi.
Það er nú hvort tveggja, að
fátt nýtt kemur fram 1 þessum
ritsmíðum Jóns, heldur endur-
tekur hann margt það, sem eg er
áður búinn að hrekja og get eg
ekki verið að fást um það, heldur
vísa til þess, sem eg hefi áður sagt
um þau efni og í öðru lagi hefi
eg nauman tíma til að skrifa
langt mál nú. Eg mun því af-
greiða hann með tiltölulega fá-
um orðum.
Jón talar í hverri grein um
það, að eg sé „áttavilltur". Það
eru nú rök í lagi! Eg held nú,' að
ef það er áttavilla, sem eg hefi
haldið fram, að kenning Jóns
um „tveggja flokka kerfið“ hlyti
að enda með einræði, ef hún
kæmist í framkvæmd, þá hljóti
hann að telja mig í fremur góð-
um félagsskap í þeirri „átta-
villu“.
í leiðara í Morgunblaðinu frá
20. júlí sl. er sagt frá ræðu, sem
Churchill hélt nýlega, þar sem
hann kemst að þeirri niðurstöðu
að sigur sósíalismans mundi
leiða til einræðis.
Eftir að hafa skýrt frá þessum
umræðum bætir blaðið við frá
eigin brjósti:
„Þessi orð eru sönn og nægir í
því sambandi að benda á Sovét-
Rússland, þar sem sósíalistar
hafa setið að völdum um nærfelt
þrjá tugi ára. Þar ríkir nú flokks-
einræði og ekkert er þar lengur
til, sem heitir gagnrýni á ríkj-
andi stjórn“. (Leturbreyting
mín).
Jón Pálmason telur aðeins tvo
flokka eiga rétt á sér: eignarrétt-
arstefnumenn" og sósíalista. —
Churchill og Morgunblaðið
fullyrða, að ef aúnar þessara
flokka næði völdum þýddi það
einræði. Ef það er rétt, hlyti
„tveggja flokka kerfið“ að leiða
til hins sama, því þó „eignarrétt-
arflokkurinn“ sigraði í kosning-
um og næði völdum, sem litlar
líkur eru til þegar aðeins væri
um tvennt að velja, þá yrði hann
annað hvort að halda þeim til
frambúðar, jafnvel með ófbeldi,
sem væri sama og flokkseinræði
hans eða að sósíalistar tækju sér
einræði. Ef því álit mitt á
„tveggja flokka kerfi“ Jóns er
áttavilla, hlýtur aðal flokksblað
hans að vera í sömu, eða reynd-
ar verri villu og stæði honum þá
næst að koma því á rétta leið.
Eg tel nú reyndar Churchill
og Morgunblaðið hafa tekið
þarna of djúpt í árinni. Eg álít
að sigur sósíalistaflokks, sem
fylgir hóflegri stefnu, eins og t.
d. Verkamannaflokks Bretlands
pg Sósíal-demakrata á Norður-
löndum, þyrfti alls ekki að boða'
einræði, nema því aðeins, að
þjóðin væri orðin svo ófrjálslynd
að hún skipti sér aðeins í tvær
fylkingar og sæi ekki fleiri sjón-
armið, eins og Jón vill að verði.
Það þýðir ekkert fyrir Jón að
vera stöðugt að tala um, að
„tveggja flokka kerfi“ hafi gefist
vel áður. Þeir flokkar deildu um
mikið smávægilegri hluti, held-
ur en nú er gert. Auk þess eru
ýms d^emi um það í sögunni, að
„tveggja flokka kerfi“ hefir end-
að með einræði, svo fór t. d. í
Svíþjóð á 18. öld, eftir hina svo-
kölluðu frelsisöld, þegar aðeins
2 flokkar (Ilattar og Húfur)
höfðu átst við í nokkra áratugi.
Aftur á móti mun tæplega
finnast dæmi um það í sögunni,
að einræði hafi komizt á, þar sem
öflugur miðflokkur var til í
landinu. Að þjóðfélagið skiptist
að minnsta kosti í 3 flokka og að
hvorugur þeirra, sem yzt standa,
hafi hreinan meiri hluta, er eina
algera tryggingin gegn einræði,
þó benda megi á ýmsa smávægi-
lega galla á því fyrirkomulagi að
öðru leyti.
Með fleiri flokkum en tveim
og því, að enginn þeirra, nema
þá lielzt miðflokkurinn, sé í
hreinum meiri hluta, fæst ein-
mitt sú dreyfing valdsins, sem
okkar vitru forfeður fundu að
var nauðsynleg til að halda frels-
inu við. Þá þarf að taká fleiri til-
lit og enginn getur komið neinu
einræðisbrölti við.
Stjórnskipun þjóðveldisins
forna var byggð á dreyfingu
valdsins meðal mafgra. Hún stóð
í góðu giidi full 300 ár. En þeg-
ar hún raskaðist, þannig að vald-
ið komst í hendur fárra manna
og að síðustu svo mjög, að
.tveggja flokka kerfið" mátti
heita komið, þá leið þjóðveldið
undir lok.
Af þessum ástæðum er það, að
vilji íslendingar viðhalda því
lýðræði, sem þeir hafa áunnið
sér með langri baráttu, þá eiga
þeir að efla Framsóknarflokkinn
svo, að hvorki „Sjálfstæðismenn“
né kommúnistar geti náð völd-
unum einir.~Það er, eins og nú
standa sakir, eina fulla trygging-
in fyrir lýðræðinu.
II.
í þessum umræðum virðist J ón
Pálmason helzt ekki vilja koma
nálægt því málefni, sem þær
hófust með og standa um frá
minni hlið.
Það eina, sem hann reynir að
klóra í bakkann um það efni í
síðustu grein sinni, er að halda
því fram, að samsteypustjórnir,
sem til orða hafa komið undan-
farið, mundu ekki hafa leitt til
einræðis. Hvað kemur nú slíkt
málinu við? Myndun slíkra
stjórna hefði ekki orðið neitt
„tveggja flokka kerfi", heldur
hefði hver flokkur haldið sinni
sérstöðu.
„Vinstri stjórn", sem til orða
kom haustið 1942, hefði auðvit-
að ekki leitt til einræðis sökum
þess, að bæði Framsóknarfl. pg
Alþýðufl. eru hreinir lýðræðis-
flokkar. Jón segir reyndar að
kommúnistar hefðu orðið aðal-
flokkurlnn í þeirri samvinnu, en
slíkt er sagt alveg út í loftið, þar
sem engin reynsla fékkst um það.
En Jón segir þetta sjálfsagt sök-
um þess, að honum finnst
kommúnistar vera aðalflokkur-
inn í núverandi stjórnarsam-
starfi, en það er bara alls engin
sönnun fyrir því, að eins hefði
farið fyrir Framsóknarflokknum
í því efni, eins og Jón virðist
telja og flestir munu honum
sammála um, að farið hafi fyrir
„Sjálfstæðisflokknum".
Eg er Jóni líka alveg sammála
um það'að engin hætta hefði ver-
ið á einræði þó stjórnarsamvinna
Framsóknar og „Sjálfstæðism."
hefði tekist. Lýðræðismenn
hefðu orðið í töluverðum meiri
hluta í því stjórnarsamstarfi;
þeir hefðu orðið allir Framsókn-
armenn og a. m. k. verulegur
hluti „Sjálfstæðism.“.
En hvorugt þetta kemur því
máli neitt við, sem við höfum
verið að ræða um, því hvorugt
hefði verið neitt „tveggja flokka
kerfi“. Samt hefir Jón ekki fleira
fram að færa hinum upphaflega
málstað sínum til stuðnings.
Hann þykist þó vera búin nað
reka mig á flótta með þessu og
öðru einsil Mér finnst Jón ekki
vera á neinum flótta lengur,
heldur hafi hann algerlega gefist
upp, að því er hið upphaflega
deiluefni okkar snertir. Lesend-
urnir verða svo að dæma um
hvort réttara er.
Það gegnir töluvert öðru máli
um núverandi stjórn, heldur en
þær stjórnir, sem til orða komu
áður. Skrif Þjóðviljans sýna, að
stefna kommúnista er alveg
óbreytt frá því, þegar J. P. og
samherjar hans töldu þá land-
ráðamenn. Það er og öllum
kunnugt að allmargir nazistar
voru til í landinu á árunurn
1933—1940. Engin ástæða er til
að ætla að þeir hafi breytt um
skoðun, þó þeir hafi hljótt um
hana nú. Þeir eru nær allir nú í
„Sjálfstæðisflokknum”, en hinir
hafa gerzt kommúnistar. Það
liggur því beinlínis fyrir, að
töluverður hluti stjórnarliðsins
eru einræðismenn, þó „Sjálf-
stæðisflokkurinn" sem heild sé
ekki einræðisflokkur.
Samt sem áður er það annað
hvort misskilningur hjá Jóni,
eða þá viljandi rangfærsla á orð-
um mínum, að eg hafi talið
mikla einræðishættu stáfa af nú-
verandi stjórn. Eg hefi einmitt
frá upphafi þessara viðræðna lát-
ið þá trú í ljósi, að lýðræði
mundi haldast hér á landi.
En sum málgögn stjórnarinn-
ar töluðu í fullkomnum einræð-
isanda í vetur og vor, þau töldu
stjórnarandstöðuna landráð að
dærni nazista og í nafnlausri
grein í Morgunblaðinu í vor
(„Kengálugreininni"), sem blað-
ið ber fulla ábyrgð á, þó talið sé
að hún sé skrifuð af kjósanda og
helzta stuðningsmanni Jóns
Pálmasonar, er beinlínis lagt til
að berja stjórnarandstöðuna nið-
ur með ofbeldi og afnema rit-
frelsi og málfrelsi stjórnarand-
stæðinga og láta þá jafnvel sæta
refsingum vegna skoðana sinna.
Þennan tón leyfði eg mér að
víta. Ekki sökum þess, að eg teldi
mikla einræðishættu stafa af
honum, lieldur vegna þess, að eg
taldi slíkt orðbragð ljótt, ósæm-
andi — og siðspillandi. Svo og
sökum þess, að eg er ekkisvogeð-
laus að mér geti ekki runnið í
skap af því að vera kallaður
landráðamaður fyrir það að
fylgja sannfæringu minni.
Mér til ánægju sé eg, að tónn
stjórnarblaðanna, einkum Morg-
unblaðsins, hefir skánað töluvert
að þessu leyti síðan eg skrifaði
fyrstu grein mína um þetta efni,
hvort sem það er skrifum mínum
að þakka, eða hinu, sem líklegra
er, að blöðin séu farin að sjá það,
að þetta gengur ekki vel í íslend-
inga. Illkvittnina í garð Fram-
sóknarflokksins vantar að vísu
ekki, en landráðabrigslin eru þó
liætt og allar ráða^erðir um að
afnema ritfrelsi og málfrelsi and-
stæðinganna og er það góðra
gjalda vert.
(Framhald).
Nýkomið
þurrkað
grænmeti:
Hvítkál
Gulrætur
Spínat
Rauðrófur
Blandað
Kaupið holla
fæðul
/
Kaupf. Eyfirðinga
Nýlenduvörudeild og útibú.
Auglýsið í „Degi"
Leynivopn Þjóðverja voru meira
en orðin tóin.
Því betur sem Bandamenn
kynnast beigagnaiðnaði Þjóð-
vefja og léynivopnasmíði þeirra
íví augljósara verður, að ekki
mátti seinna vera, að þeim tæk-
ist að koma Þýzkalandi á kné. Að
vísu má segja, að Þjóðverjar hafi
hraðað ósigrinum sjálfir með
ainni ofsalegu leit sinni að nýj-
um vopnuní', því að þessi leit og
allur undirbúningur í sambandi
við hana var gerð á kostnað
tinna venjulegu hergagnasmíða.
En fram hjá því verður ekki
gengið, að hætturnar, sem biðu
Bandamanna, sérstaklega Breta,
á næsta leiti, voru margar og
ægilegar.
Það er þægilegast að greina
stríðsuppfyndingar Þjóðverja í
sjö flokka. Hinn fyrsti þeirra er
á sviði ljósmynda- og sjónglerja-
tækni. Þar var aðeins um eina
meiri háttar nýjung að ræða’. Það
var hin svonefnda infra-rauða
ljósmyndatækni Þjóðverja. Þeim
tókst að taka ljósmyndir úr
ótrúlegri fjarlægð. í sambandi
við þetta var hinn frægi „dauða-
geisli“, sem átti að vera til varn-
ar skriðdrekum. í reyndinni var
þetta infra-rautt ljós til þess að
blinda skriðdrekastjórana að
næturlagi og í sambandi við
ljósatækið var fallbyssa. Þetta var
því að nokkru leyti blekking, en
engu að síður hættulegt fyrir
skriðdreka, sem sóttu fram að
næturlagi. í öðrum flokki eru
byssur. Þegar er kunnugt um
hinar langdrægu fallbyssur óvin-
anna, sem áttu að skjóta London
í rústir. Uppfinningasemin var
því mikil á þessu sviði og Banda-
menn fundu ýmislegt fleira, sem
hefði getað orðið óþægilegt ef
tími hefði gefizt fyrir óvinina að
koma því í notkun. Þar til má
nefna fallbyssukúlur, sem voru
að nokkru leyti drifnar með rak-
ettum. Langdrægið var aukið
gífurlega með þessari uppfynd-
ingu. Þá voru í undirbúningi að-
ferðir til þess að skjóta V-2 skeyt-
um, sem höfðu vængi. Lang-
drægi þeirra hefði orðið gífur-
legt.
í Jþriðja flokki er hið efna-
fræðislega stríð. Þjóðverjar áttu
nýja gastegund og nóg af henni.
Þetta gas er ægilegra en nokkur
gastegund, sem hingað til hefir
verið notuð í stríði. Það mundi
hafa tekist að ráða niðurlögum
þess, en hefði orðið dýrt í manns-
lífum, bæði á vígvöllum og í
heimalöndum. Önnur uppfynd-
ing á þessu sviði er ný gúnimí-
tegund fyrir bíla, sem hefir þann
kost, að byssukúlur vinna ekki á
henni.
í fjórða flokki er lofthernað-
urinn. Auk eldflauganna, sem
kunnar eru og rakettuflugvél-
anna, voru í undirbúningi áætl-
anir um að nota eldflaugar, sem
flugmaður stjórnaði hluta af
leiðinni. Þetta hefði orðið til að
auka nákvæmni í notkun vopns-
ins og auka eyðilegginguna af
völdum þess. Þjóðverjar voru
(Framhald á 5. síðu).