Dagur - 25.01.1946, Qupperneq 4

4
DAGUR
Föstudaginn 25. janúar 1946
DAGUR
Ritstjóri: Haukui' Snorrason
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstrætí 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi
Árgangurinn kostar kr. 15.00
Prentverk Odds Biörnssonar
„Ef menn átta sig ekki í tíma44
glNHVERN TÍMA MUN það til furðulegra
líðinda teljast í annálum íslenzkra atvinnu-
vega, að á því herrans ári, sem nú er nýliðið, tókst
bæjarrekstrar- og þjóðnýtingarflokkunum á ís-
landi að leggja net sín svo klókindalega, að þeir
veiddu í þau hvorki meiri né minni golþorsk en
sjálfan Sjálfstæðisflokkinn með húð og hári —
flokk þann, er allt fram til þess tíma hafði kennt
sig við einkaframtakið öðrum stefnumálum
fremur og talið það eitt aðalhlutverk sitt að
lramla gegn opinberum rekstri og þjóðnýtingar-
áformum sócíalistaflokkanna á landi hér. Það ár
festi t. d. bæjarstjórn Reykjavíkur, undir fbrustu
Sjálfstæðisflokksins, kaup á hvorki fleiri né færri
en 20 togurum með fáheyrðu okurverði. Elokk-
urinn sló að vísu þann varnagla í orði kveðnu,
að hann mundi ekki stuðla að bæjarútgerð, nema
einstaklingarnir dragi saman seglin í útgerðar-
málunum. Nú er jrað uppvíst orðið, að einst’akl-
ingar og félög hafa ekki sótt um að kaupa nema
6—7 af togurum þessum. Er þá augljóst, að
Reykjavíkurbær mun verða að hefja bæjarútgerð
á 13—14 togurum á næsta kjörtímabili.
QG HVERNIG ER SVO útlitið urn fjárhags-
lega afkoihu og rekstur slíkrar stórútgerðar
á næstu árum? Tveir öflugir talsmenn þessa ráð-
lags og frambjóðendur stjórnarflokkanna í höf-
uðstaðnum, þeir Jón Axel Pétursson og Jón
Blöndal hagfræðingur, hafa nýlega í blaðagrein-
tim gert hreinskilnislega grein fyrir þeirri hlið
málsins. Jón Axel Segir í sinni greinargerð: „Það
benda allar líkur til þess, að áður en langt um
líður, verði nokkrir örðugleikar á því að reka út-
gerð, ef hagnaðarvonin ein er höfð í huga. Tím-
arnir, sem framundan eru, eru talsvert óvissir.
Það tekur sjálfsagt talsverðan tírna. . . . að skapa
það öryggi í viðskiptum. . . ., að einstaklingun-
um þyki ómaksins vert að ráðast í þá útgerð, sent
ráðgerð hefir verið.“ Og hagfræðingurinn segir
í sinni grein: „Eg álít, að í stefnuskrá stjórnar-
innar vanti algerlega að útskýra, hvernig þetta
(þ. e. aukning togaraflotans og kaup -stórvirkra
atvinnutækja) eigi að tryggja atvinnuna....
Ennþá er hægt að móta fjármálastefnu, senr af-
stýri hruni og atvinnuleysi. En það liefir ekki
verið gert, og því stefnum við óðlluga í áttina til
gengislækkunar og atvinnuleysis, ef menn átta
sig ekki í t’íma.“ (Leturbr. liér).
JpÖGUR ER NU LÝSINGIN, sem þessir fram-
bjóðendur stjórnarflokkanna gefa á sinni eig-
in ráðsmennsku! Bæjarútgerðin mikla og stóra
verður fyrirsjáanlega, að þeirra eigin dórni, rekin
með svo stórfelldi tapi, að einstaklingarnir treysta
sér ekki til að rísa undir slíkum ósköpum. Og
þrátt fyrir allan bægslaganginn og hávaðann
skýzt.það allt í einu upp hjá fylgismönnum ríkis-
stjórnarinnar, að hún hefir ekkert gert til þess að
móta fjármálastefnu, er afstýrt geti „hruni og at-
vinnuleysi". — „Við stefnum óðfluga í áttina til
gengislækkunar og atvinnuleysis, ef menn átta
sig ekki í tíma“, hrópa þessir menn, þegar ’þeir
hafa ráðstafað bróðurpartinum af margföldum
milljónagróða þjóðarinnar í þennan fyrirsjáan-
lega og stórfellda taprekstur á allra dýrustu og
viðsjárverðustu tímum. Hér er hreinskilnislega
játað það, sem Framsóknarmenn sögðu löngu
fyrir, að það er engin tiygging tfyrir nægri og
Fyrst menn —
CJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN er
nú búinn að hagræða skrautker-
um D-listans svo sem bezt má fara í
sýningarglugga sínum í síðasta tbl.
,íslendings“, og hefir flokkurinn jafn-
framt hengt viðeigandi verðmiða og
,óskaseðil“ um hálsinn á hverjum
einum sýningargripanna, og mun þar
fara að gildandi fyrirmælum verð-
lagseftirlitsins betur en oft áður. Seð-
ill efsta manns listans, Indriða Helga-
sonar, er viðhafnarminnstur, og lægst-
ar tölur á hann skráðar, enda er mað-
urinn mætur í hvívetna og Sjálfstæð-
ismaður í gömlum og góðum stíl, en
hins vegar mun honum þykja lítt
treystandi til, ábyrgðarlausrar glæfra-
mennsku, glamurs og tvíveðrungs-
háttar. Ef til vill hefir honum ekki af
þeim éstæðum verið leyft að tala é
kosningafundinum á mánudagskvöld-
ið. Um þriðja mann D-listans, Jón
Sólnes, fá lesendur blaðsins heldur
ekki stórum meira að vita en það, að
hann er ungur reglumaður og einkar
duglegur í sínum verkahring í bank-
anum. Er sú hógværð ef til vill af
sömu rót runnin að einhverju leyti
eins og sparnaðurinn við úthlutun
lofsins um Indriða.
— svo ofurmenni!
^LLT ANNAÐ snýr upp á teningn-
um, þegar 2., 4. og 5. mann D-
listans ber á góma, en allt eru það fé-
lagar og fulltrúar „Skjaldborgarinn-
ar“. Lxklegast er, að Svavar útibús-
stjóri skrifi greinina sjálfur, enda er
þar fullyrt, að hann „verði ágætur
bæjarfulltrúi", „. . . . og öll störf sín
hefir hann jafnan leyst af hendi með
fádæma dugnaði, árvekni og sam-
vizkusemi og þeim hyggindum, sem í
hag koma. Hann er manna ósérhlífn-
astur og ódeigur til orrustu" o. s. frv.
Þá er ætt Svavars rakin til föður
hans, Guðmundar læknis, og þar með
sannað, að sjaldan kemur hrafn úr
dúfueggi, en ekki örgrannt þó! Næst
eru taldir„nokkrir kostir Helga okkar
Pálssonar og skulu hér nefnd fáein
atriðisorð úr þeirri mannlýsingu:
„drengskapur", „dugnaður", „prúð-
mennska", „lipurð“, „greiðasemi",
„ósérhlífni“, „áhugi“, „þaulreyndur
verzlunarmaður“, „hefir rekið bú-
skap“ (útgerðin hefir því miður
gleymzt), „víðtæk þekking í atvinnu-
málum", „ríkur framfarahugur“,
„stefnufastur og trúr“ o. s. frv. — Þá
kemur röðin að Guðmundi skipstjóra
Guðmundssyni. Hann er „ágætur sjó-
maður“ (mun þó helzt hafa stundað
kompásasmíðar að undanförnu, og er
honum því sennilega manna bezt
treystandi til að leiðrétta segul-
skekkjuna á áttavita íhaldsins!) Hann
er „stórhuga framfaramaður“, „mað-
urinn er tápmikill og gæddur sann-
kallaðri karlmannslund". Ekki skortir
hann „einurð og stefnufestu", og
ódýrasta atvinnubót mun hann, sem
hér er nokkur völ á, því að blaðið
fullyrðir, að „engin nmyndi þurfa að
kvíða atvinnuleysi á Akureyri næstu
fjögur árin“, ef hann næði kosningu í
bæjarstjórn hér!
Smekkvísin á borð við rökin!
jþAÐ VAR áður ljóst af allri mál-
færslu íhaldsins í blöðum og á
mannfundum, að það biðlar ekki fyrst
og fremst til kjörfylgis dómgreindar
og rökvísra kjósenda, heldur treystir
því, að þeir verði jafnan í meiri hluta
meðal almennings sem mestu lofa,
hæst hrópa og flest fullyrða, þótt lof-
orðin séu í hrópandi ósamræmi hvert
við annað og við fyrri stefnu, yfirlýs-
inga og sögu flokksins, hrópin rísi
hvert gegn öðru, og hver fullyrðing
stangist heiftarlega á við aðra, og það
jafnvel í einni og sömu málsgrein!
En því hefir éður ekki verið trúað að
óreyndu, að málsvarar flökksins
gerðu sig bera að svo algeru virðing-
arleysi fyrir kjósendum, að ætla
þeim að renna á svo ósmekkelga og
ódýra beitu eins og þetta væmna
skrum og skefjalausa sjálfshól þeirra
Skjaldbyrginga á D-listanum.
Skjalclbyrgingar fara vel í rúmi!
jþAÐ ' ER GAMAN að tilburðum
Jakobs, hins afdankaða íslend-
ingsritstjóra, þegar hann hyggst sanna
í síðasta tbl. ísl., að það séu „raka-
laus ósannindi" að stofnað hafi verið
til „prófkosningar“ íhaldsins hér vegna
reipdráttar og óeiningu innan flokks-
ins, úrslit hennar hafi aldrei verið
birt almenningi og loks, að lítið mark
hafi verið á henni tekið, þegar kjör-
listi flokksins var ákveðinn. Jakob
fullyrðir, að nazistarnir fari ágætlega
í rúmi, og aldrei hafi minnsti reip-
stöðugri atvinnu í landinu, þótt
keypt séu ný og stórvirk fram-
leiðslutæki, meðan dýrtíðin vex
þrotlaust, svo að menn hafa ótrú
á'atvinnureLst.1 inumjóttasthalla-
rekstur og draga stöðugt saman
framleiðsluna í stað þess að auka
hana. Það er því íúllkomlega
rétt, sent hagfræðingur Alþýðu-
flokksins segir, að undir leiðsögn
núverandi stjórnarflokka „stefn-
um við óðfluga í áttina til geng-
islækkunar og atvinnuleysis“, og
ekkert nema ný fjármálastefna —
stefna Framsóknarflokksins —
getur bjargað þjóðinni frá
„hruni og atvinnuleysi".
QG NÚ ÆTLAST þessir sömu
herrar og þeirra nótar til
þess, að landslýðurinn votti
þeim og þessari helstefnu, sem
þeir sjálfir lýsa svo ömurlega,
traust sitt og virðingu við kjör-
borðið á sunnudaginn kemur!
Mundi það ekki vera holl og eft-
irminnileg áminning fyrir þessa
ráðvilltu menn, ef úrslit kosn-
inganna leiddn það ótvírætt: í
ljós, að þorri kjósendanna hefði
„áttað sig í tíma“ og snúið baki
við stefnuleysi og örvitafálmi
þessara óhappamanna?
dráttur orðið um það, hver lægi þar
við stokk eða vegg, undir eða ofan é!
Dæmalaus eining og friður ríki ávallt
á hinu blessaða íhaldsheimili, bæði
fyrr og síðar! Þá fullyrðir Jakob og,
að úrslit prófkosninganna hafi verið
birt af fulltrúaráði Sjálfstæðisfélag-
anna 30. des. sl. Mikið var, að innsta
klíkan fékk þó eitthvað um þetta að
vita! En eftir á að hyggja, Jakob
minn: Hvenær voru kosningaúrslitin
birt almenningi ,og í hvaða tölublaði
„íslendings" hafa „tölurnar talað“,
eða niðurstaða þessarar íhaldslegu
skoðanakönnunar verið gerð að um-
talsefni síðan? Tregast verður Jakobi
þó tungu að hræra, þegar að því kem-
ur að sanna það, að fullt tillit hafi
verið til prófkosningarinnar tekið,
þegar D-listinn var ákveðinn. Hann
di-epur ekkert á þé fullyrðingu, að
samið hafi verið fyrirfram við nazista-
félagið hér um annað hvort sæti á
listanum. Jakob slær því aðeins
fram, að „af 4 atkvæðahæstu mönn-
unum voru 3 settir efstir á listann, þ.
e. í örugg sæti“. Nú er óhætt að
segja, að „örugg“ séu aðeins 3 efstu
sæti D-listans, svo að hér mun því
átt átt við þá Indriða, Svavar og Jón.
Heyrzt hefir, eftir góðum heimildum,
en þó ekki oinberum, — því að allt
er þetta launungarmál, eins og áður
hefir verið fullyrt hér, — að Indriði
hafi reynzt 4. eða 5. maður við próf-
kosninguna, og Svavar hafi þar alls
ekkert atkvæði fengið. Þá mun 5.
maður D-listans hafa átt fremur litlu
fylgi að fagna við prófkosninguna.
( Fmmhaki á 5. lUkx).
r
Ymislegt um ávexti
APPELSÍNUR og SÍTRÓNUR.
' OKS FENGUM við hina langþráðu ávexti fyr-
ir jólin. Eplin voru kærkomin, jafnt full-
orðnum, sem börnum, og appelsínumar eigi sfð-
ur. - Og þó sítrónurnár séu ekki
eins gómsætar til átu og appelsínurnar,
eru jjær ágætar og nær ómissandi í margs konar
rétti matar, og safinn úr þeim prýðilegur drykk-
ur og hollur. Allir eru jressir ávextir vítamínrík-
ir, engu síður én grænmeti. Einkum eru ávextir
yiirleitt auðugir af C-vítamíni, og í þeim er og
eitthvað af B-vítamíni og mikið af carotín, en aft-
ur á móti ekkert af A-eða D-vítamíni. Er nauð-
synlegt fyrir alla að eta eins mikið af nýjum
ávöxtum og unnt er, meðan þess er kostur. Er
bezt fyrir þá, sem magrir eru, að neyta ávaxta eft-
ir mat, en feitlagið fólk ætti frekaraðneyta Jreirra
fyrir mat, til jiess að draga úr matarlystinni.
Börkurinn og safinn.
Börkurirfn af appelsínunum og sítrónunum,
jað er að segja, hið gula af berkinum
er tvisvar eða þrisvar sinnum auð-
ugra af fjörefnum en safinn. -Ágætt ráð til
þess að notfæra sér börkinn er að rífa hánn niður
með rifjárni áður en ávextirnir eru afhýddir og
hafa hann í mauk (marmelaði) eða nota hann
samdægurs í matinn, til dæmis í súpur og sósur,
eða strá honum yfir kjöt- ogf fiskrétti. En til jress
að hinn niðurrifni börkur komi að tilætluðum
notum, hvað fjörvi og bragðbætir snertir, verður
að nota hann strax, meðan hann er nýr. Tilvalið
er og að bæta ýmiss konar sultu að fjörefni, jafn-
óðum og bún er notuð, með appelsínu- eða
sítrónusafa eða rifnurn berkinum.
EPLI.
Epli eru ljúffengari en jarðepli, en ekki eru
allar tegundir þeirra jafn auðugar af fjörefnum,
þó sumar tegundirnar séu ágætar. I sambandi við
neyzlu á eplum mætti geta þess að hýðið af eplun-
um er fjórum sinnum auðugra af fjörefnum en
eplið sjálft inn við kjarnann. Þess'vegna er sjálf-
sagt að borða jafnan liýðið með og bíta í eplið
(ef tennurnar eru ekki því lélegri) í stað þess að
afhýða það með hníf og skera það í bita, eins og
sumir gera, og missa við það bæði vítamínin og
safa úr eplinu.
í hrásalat, smátt saxað hvítkál, ásamt eplum
og gulrótum, er og ágætt að blanda söxuðu epla-
liýði. (Þannig hrásalat er hollt, einkum fyrir'
sjúklinga, sent þola hvítkálið illa soðið). Epla-
hýði má líka þurrka og hafa það í „epla-the“.
Rifin, hrá epli, afhýdd, og eplasafi, er oft gott
við niðurgang. Rifin epli eru og holl ungbörn-
um. Þó er hætt við, að eplin missi nokkuð af C-
vítamíni sínu, þegar þau eru rifin niður.
Uppjtornaða eplabita má ekki gefa börnum,
því að þeir geta bólgnað út í þörmunum og vald-
ið vanlíðan og óþægindum.
Alla ávexti þarf að tyggja vel, annars geta Jaeir
safnast í þörmunum og stíflað meltingarveginn.
F.inkum er fólki, sem hefir lítið af saltsýru í mag-
anum, liætt, ef jaað gleypir ávexti ótuggna.
Eyðileggur C-vítamín.
I eplaábætisrétti má ekki setja appelsínusneið-
ar, nema rétturinn sé etinn strax, því að sundur-
skorin epli innihalda efni, sem hefir eyðileggj-
andi áhrif á c-fjörefni (sama efni er reyndar og
að finna í eplum og banönum).
C-vítamínþörf fullorðinná og barna.
Að lokum mætti geta, þess, að hæfilegur
dagskammtur af C-vítamíni er talið að vera um
50 mg. fyrir fullorðna, en 20—40 mg. fyrir börn,
C-vítamíninnihald í eplum, appelsínum, sítrón-
um o. fl. ávöxtum er sem hér greinir:
Tafla yfir C-vítamín:
100 gr. appelsínusafi 30—80 mg. — 100 gr. app-
elsínubörkur 100—200 mg. — 100 gr. bláber 2—
10 mg. — 100 gr. epli 1—22 mg. — 100 gr. epla-
hýði 12—72 mg. — 100 gr. ferskjur, þurrkaðar ca.
25 mg. — 100 gr. fíkjur, þurrkaðar 0. — 100 gr.
grape-ávaxtasafi 40—45 mg. — 100 gr. ribsber 15
—3Ó mg. — 100 gtr. sítrónusalfi 50—60 mg. — 100
gr. sítrónubörkur ca. 100 mg. — 100 gr. sveskjur
0—2 mg.
(Framhald á 5. sí?íu).