Dagur - 21.02.1946, Side 4

4
D A G U R
Fimmtudaginn 21. febrúar 1946
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason
Aígreiðslu og innheimtu annast:
Marínó H. Pétursson
Skriístoía í Haínarstraeti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi
Árgangurinn kostar kr. 15.00
Prentverk Odds Björnssonar
Lögskipuð stórfölsun vísi-
tölunnar
J^íKISSTJÓRNINNI er það vissulega mikil
vorkunn, að hún reynir í lengstu lög að leyna
hinni stórvaxandi og ægilegu dýrtíð, sem þróast
hefir undir verndarvæng hennar frá upphafi. Það
er viðurkennt — ekki aðeins af blöðum stjórnar-
andstöðunnar, heldur einnig af málgögnum
stjórnarliðsins sjálfs — að atvinnuvegir lands-
manna þola engan veginn aukna dýrtíð frá því,
sern þegar er orðið, og er þó raunar sá bogi þegar
spenntur svo liátt, að fyrirsjáanlegt er, að hann
muni brezta, livenær sem nokkur minnsta breyt-
ing verður á sölumöguleikum íslenzkra afurða á
erlenduin mörkuðum. Aðalbjargðráð — og raun-
ar eina viðleitni ríkisstjórnarinnar í þessu efni
allt fram á þennan dag — virðist vera í því fólgið
að halda heildarverðlagsvísitölunni í skefjum,
hvað sem það kostar. Er nú svo komið, að vísital-
an virðist orðin nokkurn veginn óbreytanleg
stærð, hvað sem raunverulegu verði á neyzluvör-
um og nauðþurftum almennings líður. Vissulega
væru það mikil gleðitíðindi, ef stöðvun vísitöl-
unnar marga undanfarna mánuði þýddi raun-
verulega stöðvun verðbólgunnar í landinu. En
því miður fer því víðs fjarri, að svo sé. Vísitalan
hefir að undanförnu verið stórlega föLsuð 'að yfir-
irlögðu ráði og beinlínis að fyrirskipun ríkisvalds-
ins, og hagur allra launjrega þar með skertur að
sama skapi, án þess að um nokki'a raunverulega
lækning á verðbólgunni sé þar að ræða.
QKUNNUGIR kynnu að halda, að hér sé að-
eins um vondan róg stjórnarandstæðinga að
ræða, en ekki staðreyndir. En nú vill svo vel til,
að einn þeirra þriggja manna, sem falið er að
reikna verðlagsvísitöluná með aðstoð Hagstof-
unnar, Jóá Blöndal hagfræðingur — Alþýðu-
flokksmaður og stuðningsmaður ríkisstjórnarinn-
ar — hefir ekki alls fyrir löngu birt grein í blað-
inu „Útsýn“ í Rvík, þar sem hann ræðir allítar-
lega um útreikning vísitölunnar og alla meðferð
Jæirra mála. Upplýsir verðlagsnefndarmaður
þessi, „að vísitalan 1. okt.’sl. hafi verið a. m. k. 37
stigum of lág. Samkvæmt því hefði hún átt að
vera a. m. k. 322 stig í stað 285 .... Fyi ir laun-
þega með 500 kr. grunnlaun myndi þessi skekkja
vísitölunnar nema a. mf, k. 2220 kr. ylir allt árið.
Á móti kemur svo kjötstyrkurinn (fyrir þá, sem
hann fá), 174 kr. á einstakling á ári“. Hagfræð-
ingurinn ræðir auðvitað nánar, hvernig á þessari
hroðalegu fölsun stendur. Kemst hann að þeirri
niðurstöðu, að aðalskekkjan stafi af því, að
stjórnin hafi með fyrirmælum sínum til verðlags-
nefndar um útreikning vísitölunnar-og bráða-
birgðalögum „beinlínis ákveðið, að vísitalan skuli
vera iröng. Síðar í grein sinni áréttar svo^ Jæssi
trúnaðarmaður ríkisvaldsins við útreikning vísi-
tölunnar fyrri ummæli sín með eftirfarandi álykt-
unarorðum:
„Samkvæmt framansögðu er augljóst, að
meginjaorri launþeganna tapar mjög veru-
lega á þeim reglum, sem stjórnin hefir sett
um útreikning vísitölunnar. Ráðstafanir
stjórnarinnár koma raunverulega fram sem
allhár neyzluskattur á launþegunum, en
þessi skattur er ólíkur öðmm sköttum að
því leyti, að hann er dulbúinn.“
gVO MÖRG eru þau orð verðlagsnefndar-
mannsins. Og sízt eru líkur til, að þessi stór-

„liíógestur“ skrifar blaðinu um
merkilega kvikmynd — og
óinenningarbrag í samkomuhúsi.
gKEMMTILEG og stórfurðuleg
" er hún kvikmyndin um hundinn,
sem Nýja-Bíó hefir verið að sýna hér
um þessar mundir — „Heimþrá“ mun
hún vera kölluð á íslenzku í auglýs-
ingum kvikmyndahússins. Fáir myndu
trúa því, ef þeir sæju það ekki þarna
með eigin?augun, að hægt sé að temja
og þjálfa hund — þótt vitur sé — svo
meistaralega, að hann geti leikið hríf-
andi og „há-dramatiskt* hlutverk í
heilli stórmynd með þeim snilldar-
brag og tilþrifum, sem raun ber hér
vitni. Og mikill reginmunur er á þess-
ari mynd og menningargildi hennar
annars vegar, og hins vegar venjulegu
gargansgauli og ruddafengnum þvætt-
ingi ýmissa þeirra kvikmynda, sem
oftast eru hér á döfinni."
jP*N ÞAÐ ER staðreynd — og
" raunar mjög skiljanleg og sjálf-
sögð — að því betri og listrænni sem
myndin er, sem á er horft, því átak-
anlegri finnst mönnum ómenningar-
bragur sá, sem virðist vera að færast
yfir kvikmyndahúið hér — eða rétt-
ara sagt yfir háttalag bíógestanna. Hér
skal ekki að sinni dvalið við alla þá
truflun og óþægindi, sem stundvísir
menn verða þarna fyrir, eftir að þeir
koma i sæti sin og sýningin er byrjuð,
af völdum þeirra, sem koma alltof
seint og gera árás á hina utan úr
myrkrinu og oftast með lítilli kurteisi
eða nærgætni. Á þetta hafið þið oft
minnzt áður í blaði ykkar og bent á
leiðir til bóta. En anddyri kvikmynda-
hússins er óðum að breytast í eins
konar óvistlegan samkomusal, þar
kostlega lölsun vísitölunnar, 37
stig a: m. k., liafi minnkað síðan
grein sú, sem hér hefir verið vitn-
að til, var skriluð, jheldur mun
hún vissulega hafa stórum atikizt
á því tímabili. — Á stjórnarskeiði
u ta n þ i ngss t j órnar innar k I i f u ðu
blöð verkalýðsflokkanna — og
jainvel Sjálfstæðisblöðin — þrot-
laust ýmist á dylgjum eða bein-
um aðdróttunum um fölsun vísi-
tölunnar, og söng æði hátt í
tálknum þeirra þá ylir slíku
framferði í garð launþega — sem
von var, eí nokkur rökstuðning-
ur eða jafnvel nokkur líkindi
hefðu fylgt þeim sakargiftum.
Nú bregður svo undarlega við,
að þegar sannað er á ótvíræðan
hátt, að að núverandi ríkisstjórn
— „stjórn launþega og verka-
manna“ — hefir gripið til þess
óyndisúrræðis að falsa vísitöluna
stórkostléga í Jdví skyni að dylja
um stund ráðleysi sitt og fjár-
hagsöngþveiti J^að, sem hún hefir
leitt þjóðina út í, þá þegja þessi
„málgögn launþeganna og aljrýð-
unnar“ algerlega og láta sem þau
hafi ekki minnsta grun unt Jiann
stórfellda, „dulbúna neyzlu-
skatt“, sem lagður hefir verið
með þessu móti á allan almenn-
ing í landinu. Menn geta svo
skemmt sér við ]:>að um stund að
ráða þá krossgátu, hvað valda
nnini þessum stórbreytingum
hugarfarsins hjá málpípum og
forráðamönAum stjórnarflokk-
anna. Varla mun þar allt fara að
heilindufn og fullri einlægni um
þessa þjónustú „alþýðuvinanna“
við hagsmuni alls almennings og
varðstöðu þeirra gegn loddara-
brögðum og fölsunum núver-
andi valdhafa í landinu.
sem alls konar lýður fær óáreittur að
híma og hanga tímum saman, án þess
að eiga þar nokkurt annað erindi, að
því er virðist, en að tefja og torvelda
umferð alla og afgreiðslu þarna,
glápa hver á annan og ólátast. Frið-
samt fólk, sem kemur þarna til að ná
í aðgöngumiða eða á leið til kvik-
myndasýninga, verður að olboga sig
áfram gegnum þessa kyrrstæðu og
ómenningarlegu þröng, ef það á að
komast leiðar sinnar — inn og út. Og
inn í salnum hefja eftirlitslaus börn
og vansiðaðir unglingar sannkallaðan
darradans, öskra og ólátast, velta
lausum bekkjum með háum skellum,
fleygja milli sín höfuðfötum og rusli,
sparka og klípa — og jafnvel eftir
það, að sýning er hafin. Þessi staður
er að verða tilvalin og fljótvirk af-
menningarstöð fyrir æskulýð bæjar-
ins. Mér finnst bragurinn þarna stöð-
ugt fara versnandi, og verð heldur
aldrei var við, að neitt sé gert til þess
að bæta hann eða halda uppi kyrrð,
röð og reglu né sæmilegu hátterni í
þessum fjölsóttasta samkomustað
bæjarins.
Bíógestur“.
Ferðamenn erlendis fá
ekki fé frá sendiráðum
r
Islands
IJndanfarið hafa töluverð
brögð orðið að Jrví að íslendíng-
ar færu utan í mjög vafasömum
erindum og að því er virðist án
nokkurs farareyris. Hafa margir
þeirra síðan snúið sér til sendi-
ráða íslands erlendis og farið
fram á fjárstyrk eða lán. Utanrík-
isráðun.eytið vill hér með brýna
það fvrir þeim, sem svipað kann
að vera ástatt um, að sendiráðin
hafa ekki heimild til að ráðstafa
fé ríkisins á slíkan hátt. Þeir,
sem utan fara án þess að hafa til
þess nægilegt fé, taka því á sig
allmikla áhættu og geta orðið
fyrir margvíslegum óþægindum.
(7’ilk. frá utanríkisráðun.).
25 þúsund kr. verðlaun
fyrir skáldsögu um
sjómannalíf
„Sjómannaútgáfan" nefnist
nýtt fyrirtæki í Reykjavík. Ut-
gáfa þessi mun, eins og nafnið
bendir til, einkum annast útgáf-
ur á skáldsögum og öðru elni um
sjómannalíf, líeima og erlendis.
I bpðsbréfi, er útgáfan sendir
frá sér, heitir hún 25 þúsund kr.
verðlaunum fyrir beztu frum-
sömdu skáldsöguna úr íslenzku
sjómannalífi, er útgáfunni berst
fyrir 1. júlí 1917. — Sagan má
ekki vera minni en 12 arkir í
Skírnisbroti.
Dómnefnd þriggja bók-
menntamanna dæmir sögurnar.
Handritin sendist til Gils Guð-
mundssonar, rithöfundar, Ei-
ríksgötu 1.3, Reykjavík.
í P> Ú Ð,
2 herbergi og eldhús óskast nú
þegar eða 14. maí. Tvent í heirn-
ili. Skilvís greiðsla.
Afgr. vísar á.
Puella skrifar frá London:
Tískuf réttir
og fleiru
Fyrir þann, sem kemur í fyrsta sinn til London,
er margt nýstárlegt, sem fyrir augun ber, full-
margt stundunj, því að mér finnst hugurinn ætli
að ofhlaðast af áhrifun\um.
Það eru ekki eingöngu byggingarnar, trén og
járnbrautirnar, sem vekja athygli ferðamannsins,
heldur miklu fremur hinar mörgu tegundir
nýanna og kvenna, sem verða á vegi lians og hinn
margvíslegi klæðnaður þeirra. — I þessu sam-
bandi má ekki gleyma því, að þjóðin hefir átt við
mjög þröngan kost að búa undanfarin sex ár og
lítil t<)k halt á þyí að endurnýja latnað sinn.
„Neyðin kennir naktri konu að spinna," segir
máltækið, og sannast það vel á Lundúna-stúlk-
unum. Það er ótrúlegt, hve hugvitsamar Jxær hafa
verið við að nota föt sín til fullnustu, sauma þau
upp og snúa þeim, sníða eina flík góða úr tveim
lélegum o. s. frv.
F.n jjað fer ekki hjá Jrví, að oftast hefir þetta
orðið á kostnað fegurðarinnar, svo að oft sjást
hinar ótrúlegustu samsetningar í bæði litum og
sniðum.
Það er ekki beint hægt að segja, að Jretta sé
tízka — því að enginn einn klæðnaður er meira
áberandi notaður en annar, af þessu taginu — en
snúum okkur þá að tízkunni. —
*
Loðfeldir (pelsar) eru áberandi mikið notaðir,
og af Jreinr ýmsar gerðir, síddir og snið. Einnig
loðhúfur eða öllu heldur hattar úr loðskinni. Þá
eru Jrað loðhanzkarnir, sem önnur hvor mann-
eskja er með. Eru Jrað bæði fingra- og belgveitl-
ingar, ýmist lráir eða lágir og er handarbakið og
sú hlið öll þakin skinni. Ýmsar tegundir skinna
eru notaðar, og eru sumir Jressara hanzka mjög
fallegir og framúrskarandi hlýir og hentugir í
vetrarkuldunum, eins og gefur að skilja.
Síðast en ekki sízt er að nefna múffurnar eða
múffutöskurnar, sem! eru mjög í tizku. Eru Jaar
einnig notaðar hinar ýmsu tegundir skinna og
sniða, en olt er skinnið liaft á annarri hliðinni
aðeins, og þá þeirri, sem fram snýr, en í hinni
hliðinni er taska, lokuð nteð rennilás.
*
Auk hins áberandi klæðnaðar, sem eg gat um
fyrr, og auk loðskinns-notendanna, er fjöldinn
allm af' stúlkum, sem er lítt áberandi í klæða-
burði, með skýlu-klúta, en Jiað fer ekki hjá því,
að hinir tveir hóparnir, sem ferðamaðurinn tekur
eftir fyrst og fremst og gleymir ekki, a. m. k. ekki
miörgum hverjum.
*
Öll börn, sem eg hefi séð, eru smekklega búin
og Jjokkaleg, og fæ eg stundum þá tilfinningu, að
inóðirin hafi sett þarfir þeirra efst á innkaups-
listann og jafnvel notað eitthvað af sínum eigin,
fáu fatamiðum handa snáðanum sínum eða Iitlu
tátunni.
*
Annað er J)að, sem ferðamaðurinn hlýtur að
taka eftir, en Jrað er hve flestir ganga í vel fáguð-
um skóm. Þótt klæðnaðinum sé ábótavant og e.
t. v. ýmsu öðru, þá glansa skórnir og gljá eins og
bezt verður á kosið.
*
VINSÆLASTA DANSLAGIÐ.
Einhverjir af yngri lesendum hafa e. t. v. gam-
an af því að heyra, að vinsælasta danslagið í Lon-
don um Jæssar mundir heitir: „Symphony", og er
hingað komið frá Frakklandi, — og mest um-
ræddu bíómyndirnar nú eru: („Cæsar og Cleo-
patra“, þar,sem Claude Rains og Vivien Leigh
leika aðalhlutverkin, og „Saratoga Trunk“, með
Cary Cooper og Ingrid Bergman í aðalhlutverk-
unum. *