Dagur - 28.03.1946, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 28. marz 1946
DAGUR
3
Iran: landið sem deilt er um
Landsmót skíðamanna
1946
Fyrirsagnir blaðanna segja frá alvarlegum atburðum austur í
íran; landið sjálft og þjóðin, sem byggir það, hverfa í skuggann.
Hvaða þýðingu hefir þetta forna þjóðríki fyrir alheimsstjórnmál-
in? Hver eru náttúruauðæfi þess? Hverjir stjórna þar og hvernig
er innanlands stjórnmálunum háttað? Hver er afstaða þjóðarinn-
ar til Rússa og Vesturveldanna? Nauðsynlegt er að menn viti svör
við þessum spurningum til þess að þeir geti áttað sig á fréttunum
sem daglega berast þaðan að austan.
íran er á mikilvægum landamerkjum Tyrklands, Rússlands og
Austurlanda. Að því liggja hinar fornu siglingaleiðir til Indlands
og um þáð hin nýja flugleið til Asíu. Landafræði og olía hafa
dregið landið iri'n á áhrifasvæði stórveldanna og gert það að peði
í taflinu um völd og aðstöðu. betta hefir haft örlagarík og hættu-
leg áhrif á innanlands stjórnmálin og sjálfstæði landsins. Löngu
fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru stjórnmálamennirnir írönsku
orðnir leiknir í þeirri list, að tefla einu stórveldi gegn öðru, láta
aðstöðu þeirra og áhrif vega salt í persneskum stjórnmálum og
láta sjálfstæði landsins undir því kornið, að ekki hallaðist á í þeint
viðskiptum. Alla tíð síðan hafa verið flokkadrættir milli þeiira
sem líta til Rússa og þeirra, sem vilja aðstoð Vestur-Evrópuveld-
anna.
Þegar olíunni sleppir, er íran fátækt land, hálent, hrjóstugt og
strjálbýlt. íbúatalan er 12 milljónir, en stærð landsins 328,000-
fermílur. Meirihluti þjóðarinnar er bændur, sem venjulega eru of
önnum kafnir við að halda lífiriu í sér og sínum til þess að fylgjast
með því sem gerist á hinu llókna taflborði stjórnmálanna. F.ngu
að síður eru þeir öruggir fylgismenn sjálfstæðs þjóðríkis í íran og
lýðræðishugsjónin er þeim harla kær, þótt hún kunni að vera
nokkuð óljós, því að þetta bændafólk er lrá fornu fari sjálfstætt í
hugsun og býr enn að fornri menningu.
Stjórn landsins hefir verið þingræðisleg, síðan einveldi Riza
Sliah lauk, árið 1941. Þjóðþingið nefnist Majlis og er kosið til
tveggja ára í senn. Kosningarétt hafa allir fulltíða karlmenn, en
konur ekki. Þingið kýs forsætisráðherra og hefir með höndum
æðstu stjórn fjálmálanna, en hvorki forsætisráðherrann né aðrir
ráðherrar eru þinginenn, en þeir eru þó ábyrgir gagnvart þinginu
og verða að hafa traust þess. Hinn 10. þ. m. var þinginu slitið,
enda var kjörtími þess þá úti; einhver bið kann hins vegar að
verða á því að nýtt þing verði kosið, því að lögum samkvæmt má
ekki kjósa til þings meðan erlendur her dvelst í landinu. Þetta
veikir stjórnina, því að þött þingið hafi stundum verið gallagrip-
ur, J^á hel'ir jrað jafnan staðið einhuga unt sjálfstæðismál landsins.
Á stjórnarárum Riza Shah voru pólitískir flokkar bannaðir, en
síðan hann hrökklaðst frá völdum, 1941, hafa ýmsir flokkar
myndast. Ekki er þó auðvelt að greina þá í vinstri og hægri'flokka
því að þeir eru eigi síður myndaðir um menn og hópa en stefnur.
Stefnuskrár þeirra allra eru í orði kveðnu fjálslyndar og þjóðfé-
lagslegar umbætur eru ofarlega á baugi. Mest kveður að tveimur
Jreirra: „Þjóðviljanum" eða þjóðfrelsisflokknum og Tudeh-
flokknum. Stofnendur Tudeh-flokksins voru nokkrir menn, sem
Riza Shali hafði í haldi fyrir kommúnistískan áróður. Þeir voru
ókunnir þjóðinni og þegar Riza Sliah hrökklaðist frá völdunnum
og þeir urðu frjálsir á ný, reyndu þeir að stolna flokk, sem gæti
lyft þeim í valdastólana. Bretar, sem höfðu samninga um að virða
fullveldi ríkisins, gátu ekki stutt neinn flokk til Jress að koma rík-
issstjórninni á kné; en Rússar settu ekki svoleiðis stnámuni fyrir
sig, og Tudeh-flokkurinn komst fljótlega undir verndarvæng
Jreirra. Ein afleiðing Jress varð sú, að í flokkinn safnaðist alls kon-
ar ævintýra- og brasklýður, sumir útlendir að uppruna, í von um
að njóta góðs af stuðningi Rússa. En rneðal þjóðarinnar sjálfrar
átti flokkurinn litlu fylgi að fagna. Rússa-sambandið var ilia séð.
í þinginu átti flokkurinn ekki nema 7 lulltrúa af 130. Þarna er
gripið á einu meginvandamáli persneskra stjórnmála. Kjósendur
líta svo á, að enginn geti verið við völd nema hann hafi annað
tveggja stuðning Rússa eða Breta. Eramgjarnir stjórnmála-
menn leita því eftir slíkum stuðningi, en með því háttalagi fjar-
lægjast þeir þjóðarviljann.
Hinn flokkunrinn, sem að ofan getur, þjóðfrelsisflokkurinn,
hefir verið aðalvarnargarðurinn gegn ágengni Rússa. Þótt hann
sé kallaður „afturhaldssamur“ af andstæðingum sínum. þá hefir
stefnuskrá hans að geyma ýmsar fi jálslegar umbætur. Almennt er
talið að Bretar styðji þennan flokk og þess vegna hefir hann held-
ur ekki óskorað traust. Breta-sambandið vinnur gegn honum eins
og Rússa-dekur Tudeh-flokksins dregur mátt úr honum inn á við.
Trúnaðarsamband stjórnmálaforingja og almennings er varla
mögulegt eins og í pottinn er búið. Heppnir stjórnmálamenn eru
venjulega tafdir umboðsmenn einhvers stórveldis. Hvernig gætu
þeir annars hafa kontið ár sinni svo vel fyrir borð?
Forsætisráðherrann, Ahmad Qawam Sultaneh, er ekki flokks-
maður. Hann er auðugur landeigandi og hefir hlotið fylgi fyrir
gott orð yfirleitt frekar en pólitíska stefnufestu. Ferill hans er eng-
an veginn snurðulaus, en hann hefir talsverða foryztuhæfileika.
Hvort hann er frekar föðurlandsvinur eða pokerspilari í stjórn-
málum er enn óséð. Framgirni hans mun hafa valdið því að hann
sló í slag við Rússana, en nú hefir reynslan kennt honum að þeir
sitja með hákortin en vilja þó teygja hann áleiðis lengra út í spil-
ið. í öllum þessu leynimakki er keisarinn, eða Shahinn, ungur,
Skíðakóngur 1946 varð Guðmundur Guðmundsson úr
íþróttabandalagi Akureyrar. Hafði samanlagt í göngu
og stökki 450,4 stig.
Svigmeistari íslands 1946 Magnús Brynjólfsson.
Svigmeistari kvenna 1946 Helga R. Júníusdóttir.
Það var norðankaldi, hríðarslitring-
ur og hráslagi úr krapi á Ráðhústorgi,
^egar glitbúin sveit skíðafólks lagði
jaðan í skrúðgöngu upp að Mennta-
skóla kl. 3 sl. föstudag. Það var upp-
haf landsmótsins að þessu sinni.
Nokkuð af börnum bæjarins slóst í
förina og slæðingur var af fólki á
götuhornum. Einhvers staðar sást Eð-
varð á tröppum eða palli með mynda-
vélina, fáni vor blakti við hún fyrir
liðinu og svo hljómaði söngurinn
glaðlega við örugg taktstig djarfhuga
íþróttamanna: „Fram, fram, bæði
menn og fljóð“.
Kl. rúmlega 4 sleppti ræsirinn
hendi af öxl fyrsta manns í 18 km.
skíðagönguna. Jón Jónsson — eins og
við heitum flestir — greip til fótanna
og þó alls óhræddur, og hvarf von
bráðar fyrir horn og leyti, — og kom
svo og fór hver af öðrum. Fólkið kom
svo nærri sem það komst án áfloga
við mislita lögreglu, klappaði og hróp-
aði — svona dálítið misjafnlega átak-
anlega, eftir því hvort fara skyldi Jón,
Guðmundur eða bara Gísli. — Og
svo varð bið — all-löng — unz aftur
fóru að nálgast garparnir eftir nál. 7
km. hring um hæðir og mýradrög,
Jón fyrstur í röðinni sem í upphafi,
þrátt fyrir slæma slóð og svikul tá-
bönd. Síðan hver af öðrum, rjóðir á
vangann og votir af svita þrátt fyrir
svalviðrið. Hafði röðin allmikið
breytzt. Færið var sýnilega mjög
slæmt og smumingin hafði víst ekki
heppnazt vel hjá öllum. Eftir rösklega
8 km. göngu, var keppendum tilkynnt
að brautin yrði stytt vegna ills fær-
is, samkvæmt ákvörðun brautarstjóra
og leikstjóra. Komust því flestir í
mark og það allmikið fyrr en ætlað
var! Gaman væri að ræða eitthvað
um kappana, sem þarna — og síðan
í yngri flokki — þreyttu gönguna, stíl
þeirra og aðferðir, en rúmið leyfir
það ekki. Svíinn, sem var þarna,
þjálfari Siglfirðinganna, taldi aðferð-
ir flestra slæmar og langt á eftir tím-
anum. En hann lagar nú Siglfirðing-
ana fljótlega, og svo koma hinir á
eftir! — Áhorfendur voru þarna
margir, misjafnlega glaðlegir á svip
— eins og gengur.
Á laugardag var ljómandi sólskin
um dúnsnjó kring um Ásgarð, skíða-
skála Gagnfræðaskóla Akureyrar.
Fjöldi manns fékk þar að njóta feg-
urðar og sólar í fjallasal. Skíðafarir
vöktu þó meiri athygli, enda voru
sveiflur góðar og byltur djarflega
teknar. Það er ekki tekið út með ein-
tómri sældinni að verða meistari! Nú
— og sumum fannst það jafnvel
sældarlítiö að sjá menn verða meist-
ara, þegar „veitingahúsið" var rutt af
öllu ætilegu snemma á degi og hungr-
ið sagði til sín, og nauðalitill áhugi
fyrir að sjá vegarlagningu Hermanns
í fönninni! — En niðri í bæ var það
— eins og karlinn sagði — „doktor-
erað“ af mótsstjórn og auglýst á göt-
um og í útvarpi, að skíðastökkið
skyldi fara fram í Miðhúsaklöppum.
Varð það banabiti sumra en þó mörg-
um til ánægju. Sennilega hafa þar
verið a .m. k. 3 þúsund áhorfenda kl.
6—-7 og þeir notið mikillar skemmt-
unar, því að þarna gekk allt vel og
veðrið var yndislegt. Það verður ekki
metið til fjár að fá lúku af frísku
lofti í lungun og sól i nefið — í þús-
undatali.
A sunnudaginn var enn sól og dýrð
yfir fönnum og fjöllum. Við Ásgarð
var krökkt af fólki, ungu og gömlu,
stóru og smáu, — en hvorki hrafnar
né hundar — eins og í útvarpinu hjá
Hjörvar. Einhver var reyndar að
segja, að það væri hundur í einhverj-
um út af einhverju, — en það var
bara ómögulegt að sjá! Auðvitað urðu
menn hundleiðir að bíða, bíða eftir
því sem eiginlega aldrei kom. Vissu-
lega var dirfskan, mýktin, öryggið og
hraðinn allt meistaralegt, — en það
vantaði fleiri vegamálastjóra, fleiri
starfsmenn. Og sumir eru nú svo gerð-
ir, að heldur frjósa þeir og svelta í
hel, en að styðja að framkvæmdum,
sem þeir telja að þeim ekki komi við!
Með bið, troðningi og „túkalli" gat
maður fengið 1 bolla af mjólk í svang-
inn — annars bara „vind og snjó að
éta“. — Brunið var ekki búið fyrr en
í rökkri, svo að lítið varð um stökkin,
í nýju brautinni, sem flestir höfðu þó
beðið eftir. „Breiðfylkingin", sem
tróð fönnina, var þó kvikmynduð!
Lokaþættinum, að Hótel Norður-
land, varð að fresta um tíma, svo að
kempur fjallanna næðu að skafa af
skeggið og fara í þurra sokka. Þarna
voru svo ræður fluttar, afhent verð-
laun eftir því sem hægt var að koma
út, skoðaðar fallegar myndir Edvards
á hvíta léreftinu, drukkið — það sem
við átti — og dansað að lokum. En
dásemda liðinna daga var ekki minnst
með því að syngja, svo lítið sem
„Frjálst er í fjallasal".
Hér skal ekki dómur á það lagður,
hvort rétt hafi verið að farið með
ityttingu göngubrautar, stökki í Mið
núsaklöppum o. fl. sem óánægju hefir
valdið, en víst er að Landsmót þetta
hefir ekki vel tekizt, nema að nokkru
• eyti. Mótstjórn á þakkir skildar fyrir
ósérplægni og dugnað, en fleiri hæfa
menn þurfti til starfa, svo að hraðar
gæti gengið sjálf keppnin. Þetta er
vissulega léttara um að tala en í að
komast, en landsmót, sem þetta verð-
ar að auka mönnum trú á gildi íþrótt-
' anna til mannbóta, auka almenningi
trú á íþróttamennina til hjálpar að
byggja upp sterkt, fagurt þjóðlíf,
byggt á heilbrigði, lífsgleði og góð-
vilja. Fari mót þessi i handaskolum
og ljúki með ádeilum og óánægju má
heita „verr farið en heima setið“.
Vissulega er réttmætt að klaga yfir
brotum á settum, viðurkenndum regl-
um og leita úrskurðar réttra aðila þar
um. En alltaf á kepjíni og móti að
ljúka með fögnuði, gleði yfir því að
fá að vera með og hafa gert sitt
bezta, með drengskap. Meira verður
ekki krafizt. Og ósigur nú á aðeins að
hvetja til méiri þjálfunar, og ef kost-
ur er, til heilbrigðara lífernis. Og þá
má ljúka hverju móti með því að
byrja að hlakka til þess næsta.
Hér fer á eftir greinargerð mót-
stjórnar um framkvæmd mótsins og
úrslit. (Aðeins nafna hæstu keppenda
í hverjum flokki er getið hér).
Skíðaganga karla 20—32 ára.
A-flokkur:
1. Guðm. Guðmundsson ÍBA 1.19.59
mín.
2. Jón Þorsteinss. ÍBS 1.24.39 mín.
3. Jón Jónsson HSÞ 1.27.18 mín.
B-flokkur:
1. Valtýr Jónass. ÍBS 1.22.06 mín.
2. Sigurður Björgvinss. HSÞ 1.26.33
mín.
3. Helgi V. Helgas. HSÞ 1.28.38 mín.
I sveitarkeppni þriggja manna
sveita sigraði sveit Iþróttabandalags
Siglufjarðar: Jón Þorsteinsson 1.24.39
mín., Valtýr Jónasson 1.22.06 mín.,
Steinn Símonarson 1.28.36 mín. Alls
4.15.21 mín.
2. sveit: Héraðssambands Suður-
Þingeyinga 4.22.29 mín.
Göngubrautin tveir hringir, sá
stærri 5.7 km., genginn fyrst, en síðar
sá minni 2.6 km. Áformað var að
ganga hvern hring tvisvar, en sökum
þess hve færi reyndist þungt og erfitt,
breytti brautarstjórinn göngunni er
gengnir höfðu verið tveir fyrstu hring-
irnir 8.3 km. og felldi niður minni
hringinn í síðari umferð. Var kepp-
endum öllum tilkynnt sú ákvörðun er
þeir voru staddir á sama stað braut-
arinnar. Var því lengd göngubrautar-
innar um 14.0 km.
/ aldursflokki 17—19 ára:
1. Þórarinn Guðmundss. MA 1.08.04
mín.
2. Matthías Einarssan ÍB*A 1.09.42
mín.
3. Kristinn. Jónss. HSÞ 1.09.44 mín.
I sveitarkeppni þriggja manna
sveita sigraði sveit Héraðssambands
Suður-Þingeyinga: Kristinn Jónsson
1.09.44 mín., Ingvi B. Baldvinsson
1.10.2 mín. og Benóný Arnórsson
1.14.06 mín. Alls 3.34.13 mín.
Svig karla 16—35 ára. C-flokkur:
Sek.
1. Sverrir Pálsson ÍBS 59.0
2. Stefán Ólafsson Sameining 60.8
3. Ármann Þórðarson Samein. 61.9
Svig karla. B-flokkur:
Sek.
1. Stefán Kristjánsson ÍBR 93.6
2. Sigurður Þórðarson ÍBA 98.1
3. Mikael Jóhannesson MA 98.5
Sveitarkeppni þriggja manna sveita:
1. sveit: íþróttabandalag Reykja-
víkur: Stefán Kristjánsson 93.6 sek.,
Helgi Óskarsson 100.1 sek. og Grétar
Árnason 111.3 sek. Alls 305.0 sek.
Svigkepprti um Slalombikar Litla
Skíðafélagsins:
1. sveit: íþróttabandalag Akureyr-
ar: Guðmundur Guðmundsson 85.4
sek., Björgvin Júníusson 85.5 sek.,
Magnús Brynjólfsson 86.0 sek. og
Hreinn Ólafsson 95.9 sek. Alls 352.8
sek.
2. sveit: íþróttabandalag Reykja-
víkur 376.5 sek.
3. sveit: Sameining Ólafsf. 397.8
sek.
Skíðastökk karla 20—32 ára.
A- og B-flokkur:
1. Guðmundur Guðmundsson ÍBA:
22.0 metrar, 23.5 metrar. 210.4 stig.
2. Jón Jónsson HSÞ: 20.0 metrar,
23.5 metrar. 194.1 stig.
Guðmundur Guðmundsson ÍBA er
þar með stökkmeistari íslands 1946.
í tvíkeppni í göngu og stökki sigr-
(Framhald á 8. síðu).
talhlýðinn maður, ekki sú persóna sem þjóðin getur safnast um á
örlagastund. Prestastéttin — en þjóðin er Múhamedstrúar — var
um skeið áhrifamikil í stjórnmálum, en veldi hennar er liðið und-
ir lok. Herinn hefir reynt að fara eigin götur í stjórnmálum, en
hefir lítiðgildi sem baráttutæki á nútíma mælikvarða.
Þannig er íran. Ógæfa landsins er, að það laðar að sér erlend
áhrif. Erlerid áðstoð er nauðsynleg til þess að íransmenn geti orð-
ið framsækin, sjálfstæð menningarþjóð, en |iað þarf að vera hlut-
laus, erlend hjálp. Slíka hjálp iiefir landið aldrei fengið. F.f Al-
þjóðasambancíið, UNO, gæti gripið inn í rás viðburðanna í Jreim
tilgangi, mundu Bretar áreiðanlega veita stuðning sinn í þeim
anda. En afstaða Rússa er vafasöm. Jafnvel á stríðsárunum ráku
Jteir sína eigin pólitík í landinu og samvinna þeirra og hinna her-
námsveldanna var af skornum skammti. Tilgangurinn með stefnu
Jieirra í Persíumálunum er vitanlega sá, að skapa leppríki, sjálf-
stætt að naftíinu, en háð þeim í öllum greinum. í þessari viku
verða örlög landsins um næstu framtíð e. t. v. ráðan.