Dagur - 28.03.1946, Blaðsíða 4

4
* DAG U R
Fimmtudaginn 28. marz 1946
Aðstaðan til þess að.
lifa í landinu
Eins og greint er i'rá annars staðar í blaðinu í
riag, er nú senn liðinn mánuður síðan vöruflutn- |
ingaskip hefir komið á Akureyrarhöfn. Það sem •
af er þessu ári hefir Eimskipafélag íslands sent |
fimm af skipum sínum í leiðangur norður hing-
ið, en aðeins fjögur þeirra hafa flutt nokkurt
verulegt magn af vörum. Við þessa flutninga yfir-
slandandi ársfjórðungs bætast síðan strjálar kom-
ur Súðarinnar og er þá allt, sem máli skiptir, upp
talið. Má af þessu ráða, að siglingarnar á þessu
fyrsta ári kjarnorkualdarinnar norður hingað, frá
höfuðstaðnum og grannlöndunum, eru þær
strjálustu og óbjörgulegustu sem uni getur —
ekki aðeins í fjöldamörg ár heldur áratugi. Af-
leiðingarnar fyrir allt athafnalíf eru miklar og
tjón héraðsins alls er gífurlegt. j
1 Snaðarfyrirtækjum heldur við stöðvun af því
að þau fá ekki sinn skerf af hráefnunum, sem til
landsins flytjast. Þau bíða á hafnargarðinum í
Reykjavík. Verzlunin hér dregst saman vegna
vöruþurrðar þótt kappnóg sé af varningi í hverri
einusttt búðarholu í Reykjavík. Ýmsar lífsnauð-
synjar, sem nú er farið að flytja til landsins, svo
sem græntneti frá Danmörku, eru jafn1 ófáanleg
vara fyrir allan landslýð utan Reykjavíkur og var
á stríðsárunum. Neyzla þeirra er munaður, sem
engir geta veitt sér, nema þeir eigi heima í
Reykjavík. Málunum er yfirleitt svo komið, að
höfuðstaðarbúar geta sent vörur tvisvar til þris-
var sinnjtm ntilli Reykjavíkur, Bretlands og
Norðurlanda, eða fengið vörur frá viðskiptasam-
böndum sínum í þessum löndum, á tneðan aðrir
landsmenn verða að láta sér nægja eina ferð til
hins sjálfdubbaða allsherjar birgðabúrs þjóðar-
innar, sem höfuðstaðurinn er nú orðinn með að-
stoð ríkisvaldsins og Eimskipafélagsins.
Þannig horfa málin við frá bæjardyrum iðnað-
armanna og neytenda. En það hefir ennþá alvar-
legri hlið. Með þessum ráðstöfunum er beinlínis
verið að mergsjúga alla aðstöðu til þess að lifa í
landinu og gera að engu möguleika til þess að
arðbær atvinnurekstur eigi sér framtíð utan lög-
sagnarumdæmis Reykjavíkur. Hver vill hætta
f jármagni til þess að stofnsetja iðnaðarfyrirtæki á
stað, sem hvorki hefir möguleika til þess að fá
hráefni eða senda framleiðsluna á markað? Er
eðlilegt að mikil bjartsýni og framsóknarhugur
sé ríkjandi hjá fyrirtækjum og atvinnustofnun-
um sem búa við slíka aðstöðu? Vissulega er þarna
á ferðinni ein hin hættulegasta ráðstöfun, sem
nokkrtt sinni hefir verið gerð til þess að koma af-
komu þessa bæjarfélags og annara verzlunarstaða
úti á landi á kné, flæma athafnamennina burtu
og gera bæjar og hreppsfélögin líkust þurfaling-
um, sem allt þurfa að sækja í hendur ríkis- og
Reykjavíkurvalds, en hafa enga aðstöðu til sjálf-
bjargar.
F.imskipafélagið hefir nýlega látið boð út ganga
að það mttni Íáta tvö skip sigla beint á hafnir
norðan- og austanlands frá útlöndum, enhvern
tíman í framtíðinni. Loforð eru að vísu góð, en
framkvæmdir betri. Það er augljóst mál, að Eim-
skipafélagið hefir nægan skipakost til þess að gera
verulegar úrbætur á ríkjandi ástandi nú þegar.
Loforð um gull og græna skóga einhvern tíman
í óljósri framtíð eru engin bót í dag. Afstaða F.im-
skipafélagsins nú, er það setn máli skiptir í bráð-
ina. Reynsla síðustu mánaða sýnir, svo að ekki
verður um villzt, hver hún er. Það verður þyngra
á metunum en fögur fyrirheit.
Því hefir áður verið haldið fram hér í blaðinu,
að þessi mál þöt fnuðust óskiptrar athygli og sam-
taka Norðlendinga og Austfirðinga, um að levsa
þau sjálfir á viðunandi hátt. Blaðið vill ennþá
endurtaka þetta. Kunnugt er að Samband ísl. '
„Hvað dvelur Orminn langa?“
nefnir Hannes frá Hleiðargarði pistil,
sem hann sendi blaðinu um starfsemi
Eyfirðingafélagsins. Hannes segir:
t*YRIR nokkrum árum var stofnað
í Eyjafirði og hér á Akureyri fé-
lag, er nefndi sig Eyfirðingafélag. Var
tilgangur þess að safna ýmsum fróð-
leik og fræðum, um héraðið og ibúa
þess, fyrr og síðar, rita síðan bækur
um það, og gefa út, eins og nú hefir
verið gjört í ýmsum héruðum lands-
ins. Fimm menn voru kosnir í stjórn,
og völdust í hana húiir mætustu
menn. — Deild var stofnuð í Reykja-
vík meðal Eyfirðinga þar, og áttu fé-
lögin að vinna saman. — Allt þetta
sýndist í bezta lagi, og margir fróð-
leiksfúsir menn í héraðinu fögnuðu
þessu, og hugðu gott til, —
JPN það hefir verið eitthvað undar-
lega hljótt um þetta félag síðan,
og á framkvæmdum hefir ekki bólað.
Sú fregn komst jafnvel á kreik, að
það væri dautt og dottið i sundur. —
Sem betur fór, sást þó dálítið lífs-
mark á því, seint á síðastliðnum vetri,
þá skýtur formaður þess, Bemharð
Stefánsson alþingismaður á örstuttum
fundi, í matarhléi, á aðalfundi KEA.
>ar baðst hann undan að vera í stjórn
þess áfram, vegna annríkis við önnur
störf. Annar maður var svo kosinn í
hans stað. Bemharð upplýsti á fund-
inum, að handritið að fyfstu bókinni
væri komið í prentsmiðjuna, en það
er fyrri hluti af héraðslýsingunni, og
taldi víst að hún kæmi fljótt út. Hann
upplýsti líka, að saga héraðsins fram
yfir þjóðveldistímann væri í smíðum,
og mundi brátt koma. Þetta þóttu góð
tíðindi, — en nú eru liðnir margir
mánuðir síðan — fram undir ár, —
samvinnufélaga starfar að skipa-
útvegunum. Erfitt mun vera um
slíkt nú, en þess er þó að vænta
að allt verði gert, sem
unnt er, til þess að samvinnu-
menn geti sjálfir eignast mynd-
arlegan skipakost. Slíkur skipa-
kostur mundi fljótlega byggja
upp aftur þaðsem nú er verið að
rífa niður og að því loknu opna
tnöguleik^ til mikilla athafna og
bjartrar framtíðar hér við hið
nyrzta haf. Við verðum að vera
minnug þess, að landkostir norð-
anlands og austan og ýms aðstaða
eru sízt lakari frá náttúrunnar
hendi en við Faxaflóann. Það
eru ekki náttúruauðæfi Reykja-
víkur eða landfræðileg afstaða,
.sem hafa gert hana að hinni alls-
ráðandi Karþagó í íslenz.ku þjóð-
lífi, heldur ranglátt stjórnarfar.
Reykjavík hefir hlotið undirtök-
in í stjórnmálunum af því að
fjölmenni utan hennar hefir kos-
ið fulltrúa bæjarins á þing. í
þessu efni þarf einnig að verða
breyting. Byggðirnar sjálfar
þurfa að ráða sínum fulltrúum.
Meirihluti þjóðarinnar bindur
ennþá tryggð við þær. Sá meiri-
hluti þarf að láta meira til sín
taka á vettvangi þjóðmálanna
hér eítir en hingað til. Þá væri
stórt spor stigið í áttina til þess
að hrinda einokunaraðstöðu
Reykjayíkur í siglinga- og verzl-
unarmálunum og forða því að
allar framkvæmdir ríkisheildar-
innar séu miðaðar við hag höf-
ttðborgarinnar einnar. Tækifæri
hinna dreifðu byggða til þess að
snúa vörn í sókn er skammt und-
an. Þá veltur á því að landsmenn
þekkj sinn vitjunartíma.
og enn hyllir ekki undir hvoruga bók-
Ina. —
ESSI seinagangur er slæmur og
mjög svo óheppilegur fyrir útgáf-
una. Á hverju ári sem líður fellur í
valinn fleira og færra ,af öldruðu
fólki í byggðum héraðsins, og á Akur-
eyri, og með því fer ýmiskonar fróð-
leikur um atburði, menn og málefni,
sem að gagni yrðu í þessu efni, — og
sem ekki verður bætt. Mér er ekki
kunnugt um, að stjórn félagsins hafi
gjört neitt til að bjarga þessum fróð-
leik, sem ég efa ekki að enn er til
meðal héraðsbúa, ef vel væri leitað.
Er nú til mikils mælst, við hina
mætu menn, er skipa stjórn félags-
ins, að þeir í framtíðinni sýni meiri
skörungsskap í störfum sínum, en ver-
ið hefir að þessu?“
ETTA var bréf Hannesar. Væntan-
lega vill einhver af forráðamönn-
um félagsins svara fyrirspurnum hans.
Rúm er heimilt hér í þessum dálkum.
Hvcr rnaður sinn skammt!
„Stjórnarsinni“ skriíar blaðinu.
pYRSTU ÚTHLUTUN „kjötstyrks-
ins fræga er nú nýlega lokið. Þeir
neytendanna, sem eru svo sælir og
saklausir að stunda ekki sjálfstæðan
atvinnurekstur og veita ekki fleiri en
þremur meðbræðra sinna vinnu, hafa
lokið fyrstu umferð allra þeirra
mörgu pílagrímsferða, sem þeir verða
að leggja á sig í þessu tilefni og geta
nú hrósað frægum sigri og lagt niður
pennann í bili. Mér telst svo til, að eg
hafi orðið að leggja á mig 6 kílómetra
göngulag í fjórum atrennum og alltaf
um hádaginn — í miðjum vinnu-
tíma mínum — til þess að hreppa
þetta mikla hnoss, og auk þess all-
miklar skriftir, útreikninga og heila-
brot. Þó sparaði eg mér sérstaka ferð
á skattstofuna til þess að líta eftir því,
að eg og allt heimafólk mitt hefði ver-
ið tekið upp á úthlutunarskrána. Það
kom líka í ljós, að hinir réttlátu ráðs-
menn, sem önnuðust þá skýrslugerð,
hafa refsað mér maklega fyrir þessa
sérhlífni mína með því að fella niður
af skránni eitt barnanna, sem rétt átti
þó á kjötstyrknum. Fékk eg þá skýr-
ingu á þessu, að skráin hefði verið
samin og kærufrestur útrunninn, áður
en eyðublöðunum undir kjötkaupa-
skýrslumar og drengskaparvottorðin
hafði verið úthlutað, hvað þá heldur
útfyllt og skilað í hendur úthlutunar-
mannanna, enda hefðu þeir lagt
manntalið frá 1944 til grundvallar við
skýrslugerðina. En aumingja krakkinn
var enn aðeins ófæddur, þegar það
manntal fór fram.
^LLAR skriftirnar, útreikningarnir
og jafnvel drengskaparvottorðið
sjálft var þannig algerlega unnið fyrir
gíg, enda virðist aldrei hafa verið
meining stjórnarvaldanna að taka
nokkurt mark á slíkum skrifum, held-
ur hafi hér aðeins verið um nauðsyn-
lega og lögskipaða réttritunar-, skrift-
ar -og reikningsæfingu allra heimilis-
feðra og lausamanna í landinu að
ræða — eins konar landspróf á al-
mennri menntun og hæfilegri sam-
vizkulipurð allra þegnanna. — En sig-
urlaunin eru líka dýrleg fyrir þá, sem
staðizt hafa prófið, en ekki fallið
strax á fyrstu göngunni, eins og aum-
inginn eg: Prófvottorðið er hvítur seð-
ill upp á hvorki meira né minna en
43 krónur og 50 aura á nef með prent-
uðum, stimpluðum og árituðum nöfn-
um fínna manna — eins konar virðu-
legt boðskort að veizlusal Svafars í
Útvegsbankanum — innleysist fyrir
1. apríl 1946, stendur þar á prenti. Og
ekki má gleyma þeirri fagnaðarsælu
von, að allt prógrammið með tilheyr-
andi skemmtigöngum og íþróttaæf-
ingum líkama og sálar verður endur-
tekið á þriggja mánaða fresti allt árið
um kring!
TIL HVERS er svo allur þessi
sjónleikur settur á svið? Líklega
(Framh. á 6. síðu).
Leikfimi í heimahíisum
Þessar myndir, sem hér birtast, sýna þrjár æf-
ingar úr æfingakerfi því, sem undanfarið hefir
verið lýst í kvennadálki Dags.
Efst er
mjaðmaæfing-
in, nr. 7, legið
á grúfu á gólf-
inu, og fótun-
um sveiflað
upp til skiptis.
(Sjá mynd).
í m iðið er
bolvinduæfing-
in, nr. 9, setið
á gólfinu og
bolvinda gerð,
eins og mynd-
in sýnir, til
vitjstri og
hægri til
skiptis.
Loks er neðst
síðasta æfing-
in, nr. 10, það
er jafnvægisæf-
ing. Hana þarf
að gera hægt
og rólega; öðr-
um fæti lyft
upp, og höfuð-
ið hneigt niður
að beygðu
hnénu, eins og
sjá má á mynd-
inni. Síðan er hinum fætinum lyft upp á sama
hátt, og þannig til skiptis nokkrum sinnum.
*
Börnin:
Þegar barnið fær óþægðarkast.
Hvað á að gera, þegar barnið fær óþægðarkast?
— Þannig spyrja margar mæður, er barnið fleygir
sér í gólfið í bræði, sparkar og hrín og lætur öll-
um illum látum.
Þessari spurningu svarar barnalæknir einn
amerískur á eftirfarandi hátt:
Hin eiginlega orsök þess, að barnið fær svo-
kallað óþægðarkast er venjulega sú, að því fellur
illa að láta undan vilja móðurinnar, gera eitt-
hvað, sem því er á rnóti skapi, eða láta eitthvað
ógert, sem það langar til. Það fær ekki vilja sín-
uni framgengt og fyllist réttlátri reiði, fleygir sér
í gólfið og grætur, sparkar jafnvel og bítur. Þetta
er sannkallað reiðikast og er barninu fullkom-
lega eðlilegt. Það er jafnvel einn liður í þroska
þess, og það er jafn fráleitt að refsa barni undir
slíkum kringumstæðum og það er rangt að berja
lítið barn, sem dettur, er það staulast fyrstu
sporin.
*
Stundum er hægt að koma í veg fyrir að barnið
fái kast, með því að beina athygli þess að ein-
hverju öðrtt. En oft sleppir barnið sér í kasti af
Itinni lítilfjörlegustu ástæðu, t. d. ef því er sagt
að fara í föt, áður en það fer út.
Þá er um gera fyrir móðurina að láta sem hún
taki ekki eftir, hvernig barnið lætur, sparkar eða
hrín, en klæða það í fötin, án þess að segja orð,
róleg og ákveðin, hvað sem barnið segir. — Á
rennan hátt fær móðirin orðalaust vilja sínum
(Framhald á 6. síðu).