Dagur - 16.05.1946, Blaðsíða 6

6
DAGUR
Fimmtudagini} 16. maí
Ódáðahraunsleiðangur . . .
að félagið hefur ekki»einu sinni
Framhald af 3. síðu
j)ingis átti einungis að vera Jxið
að lögfesta þetta framlag og létta
þannig innheimtu Jress. Er Jaað
síst meiri lagastvrkur en Alþingi
hefir veitt öðrum stéttarfélögum,
þótt formið kunni að vera ann-
að. Enginn Búnaðarþingsfull-
trúi bar svo lítið traust til rétt-
sýnis Alþingis, að hann óttaðist
um afdrif málsins á þeim vett-
vangi. Hefði þ,á órað fyrir þeirri
meðferð, sem málið nú hefir
fengið, hefði það aldrei verið
borið fram. Á Búnaðarþingi
greiddu allir fulltrúar, með
tölu, atkvæði gegn íhlutunar-
ákvæðinu, nema Sveinn á Egils-
stöðum, getur J. P. svo haldið
fram þeim stórasannleik sínum,
að þeir hafi allir óðfúsir viljað
afhenda Búnaðarmálasjóðinn í
flokkssjóð Framsóknar.
„Hótel“málið.
Um hótelmálið þarf eg ekki að
Ijölyrða. Það er margskýrt með
tilvitnun í skjallegar heimildir,
að gistiheimili átti svo aðeins að
byggja í sambandi við hús Bún-
aðarfélags íslands, að nægilegt fé
fengist annars staðar frá til bygg-
ingarinnar. Það eru því marg-
hrakin ósánnindi, að gistiheim-
ili þetta hafi átt að byggja fyrir
fé úr Búnaðarmálasjóði. Jón
Pálmason er nú ekki smátækur í
ósannindunum, því hann hefir
hamrað það blákalt fram, að
Búnaðarmálasjóðinn hafi átt
að binda í þessari hótelbyggingu
um ófyrirsjáanlegan framtíð Á-
greiningurinn um hótelmálið á
Búnaðarjringi var heldur ekki í
sambandi við Búnaðarmálasjóð,
heldur um það, hvort slíkt fyrir-
tæki, rekið af Búnaðarfélagi ís-
lands, mundi geta borið sig Ijár-
hagslega. Jón Pálmason segir, að
allir geri ráð fyrir að 15 milljón
króna hótelið, sem byggja á fyrir
lánsfé (eg skil nú ekki hvers
vegna það er kostur), muni bera
sig fjárhagslega. Þetta er nú víst
fullmikið mælt, en því skyldi
gistiheimili Búnaðarfélagsins Jrá
ekki hafa getað borið sig. Annars
liggur mér í léttu rúmi um þetta
gistihús. Ég greiddi atkvæði með
því, af því það var óháð Búnað-
armálasjóðnum, en hefi hins veg-
ar aldrei búist við, að það mundi
verða sérstakur gróðavegur fyrir
Búnaðarfélagið, en því verður
ekki neitað, að ýmislegt mælir
með Jrví að sameina slíkt gisti-
heimili byggingu Búnaðarfé-
lags íslands.
Hvað J. P. meinar með því, að
mér og öðrum Búnaðarþings-
mönnum hafi fýrst komið til
hugar að byggja' þyrfti yfir Bf.
ísl., þegar andstæðingar okkar
hafi verið komnir í stjórn lands-
ins, skil ég ekki og ber þessi
klausa bezt vott um, hve alger-
lega maðurinn er þrotinn að rök-
um. Það er rétt, að ég hefi átt
sæti á Búnaðarþingi um tuttugu
ár. Mestallan þennan tíma
hefur húsmál félagsins verið til
umræðu á Búnaðarþingi og síð-
ustu 10 árin verið athugaðir ýms-
ir tnöguleikar. Snemma á þessu
tímabili var fjárhagur félagsins
sæmilega rúmur í ein tvö fjár-
hagstímabil og var tekjuafgang-
inum þá varið til að byggja upp
Sámsstaði. Annars hafa fjárráð
félagsins alltaf verið svo þröng,
getað haldið uppi fullnægjandi
leiðbeiningum. Á sarna tíma hafa
líka fjárráð ríkisins verið svo erf-
ið, að urri framlög til byggingar
þaðan var ekki að ræða og bænd-
ur börðust líka í bökkum og voru
ekki aflögufærir. Á þessurn tíma
voru því engin tök á að koma
upp byggingu við hæfi Bl'. ísl.
Jón Pálmason virðist ekki skilja
eða vilja skilja þá efnahagslegu
byltingu, sem hefur orðið hér á
stríðsárunum, en Búnaðarþingið
skildi hana og sá að nú var til-
tækilegt að efla allsherjarsamtök
landbúnaðarins og koma upp
húsi við hæfi Bf. ísl. Búnaðar-
þingið sneri sér Jró ekki fyrst og
fremst til Aljringis, heldur til
bændanna sjálfra, sem tóku mál-
inu ágætlega og Búnaðarsjóðs-
lagafrumvarpið var a'ð öllu Ieyti
undirbúið áður en núverandi
stjórnarsamsteypa varð til. Full-
trúar landbúnaðarins höfðu bara
ekki reiknað með því, að nýjir
rnenn voru að hef jast til valda og
nokkur hluti Sjálfstæðisflokks-
ins var að skipta um stefnu, og
nýja stefnan var að fjandskap-
ast við heildarsamtök bændanna,
bregða fæti fyrir það, að þau
gætu eflst stéttarlega og að Bún-
aðfdfagið gæti eignast viðun-
andi hús. Þetta ætti að nægja til
að sýna, hvílík endemis f jarstæða
Jrað er, að Búnáðarþing hafi beð-
ið með þetta húsbyggingarmál
þar i il andstæðingar þess voru
kojnnir í stjórn, Jrað er núver-
andi stjórnarsamsteypa, sem hef-
ur, á svívirðilegan hátt, brugðið
fæti fyrir, að Búnaðarfélag ís-
lands gæti skapað sér viðunandi
starfsskilyrði með tilstyrk Bún-
aðarmálasjóðs. Af Jressn leiðir,
að nú er það siðferðisleg skylda
Alþingis að leggja Bf. ísl. fé til
að koma sér upp viðunandi hús-
næði. Einstakir stjórnarþing-
menn haf'a látið skína í að þetta
muni fást, en tíminn mun leiða
í ljós, hvort unnnæli Jreirra voru
annað en léleg afsökun á afstöðu
þeirra til Búnaðarmálasjóðsins.
Alveg nýtt innlegg í málinu er
J)að, að bygging Búnaðarfélags-
liúss hafi verið Búnaðarþingi al-
gert aukaatriði, en hótelbygging,
sem átti að verða áróðursmiðstöð
fyrir Framsóknarflokkinn aðal-
atriði og er í því sambandi vitnað
í félagsmötuneytiðá Gimli. Þessu
þarf ekki að svara. Fullyrðingin
er bæði heimskuleg og hlægileg,
en hún sýnir átakanlega hinn
sjúklega ótta forseta sameinaðs
þings við Framsóknarmenn og á-
hrif þeirra.
1 *
Rógurinn um Búnaðarfélag
íslands.
Ég hefi aldrei fullyrt neitt um
það, hvort stéttarsamband bænda
muni geta þrifist á frjálsum
framlögum eða eigi, en mér er
Ijóst að ýms vandkvæði eru á
því að gera slík framlög almenn
einsiog þau eiga og þurfa að vera,
ekki sízt, þegar af ýmsum aðilum
er unnið að því skipulagsbundið
að 'sundra og kljúfa stéttarsam-
itökin. Bændafélagsskapurinn get-
ur ekki sett neina löghelgaða
gjaldskrúfu á nieðlimi sína, á
sama hátt og verkalýðssamtökin,
|)ar sem ófélagsbundnir menn
eru útilokaðir frá vinnu og fram-
lögurn meðlimanna haldið eftir
af kaupi o.s.frv. Jón Pálmason
hefði ekki átt að nefna Búnaðar-
samband Suðurlands og b)rölt
Jjeiss í allherjarfélagssamtökum
bænda. Vera rná að Jrað þyki fínt
Jrar syðra að bauka við stofnun
allsherjarsambands á bak við
Búnaðarfélag íslands og I Jreim
tilgangi að korna fram vantrausti
á Búnaðarþing. Það getur líka
vel verið, að þar syðra megi telja
bændum trú um, að hin gömlu.
heildarsamtaka búnaðarfélags-
skaparins, sem unnið hafa aðal-
lega að fræðilegum viðfangsefn-
um landbúnaðarins, séu hápóli-
tísk, en samtök, sem lymskulega
er reynt að koma á fót, að undir-
lagi Jónasar frá Hriflu og ann-
arra pólitískra spekúlanta og sem
eiga að byggja á nákvæmlega
sömu aðilum og Búnaðarfélag Is-
lands, séu ópólitísk'. Víðast hvar
annars staðar á landinu, þar sem
ekki hefur verið reynt að rugla
dómgreind manna með undir-
róðri, skilja menn ekki svona
rökfærslu. Þar er mönnuin ljóst
að stéttarsamtök, sem eiga að ná
tilgangi sínum, verða að byggjast
upp í fullri vinsemd og samvinnu
við þau þrautreyndu heildar-
samtök bændanna, sem eru nú
bráðum hálfrar aldar gömul, en
ekki sem dulbúinn fjandskapur
og vantraust á Búnaðarfélag ís-
lands, en annað er Selfosshreyf-
ingin ekki. Hver heiðarlegur,
stéttvís maður, sem taldi sig hafa
ástæðu til að kvarta yfir Búnað-
arlelagi íslands mundi hafa gert
það á hreinskilinn og opinn hátt,
og beitt sér fyrir breytingu á Bún
aðarþingi, en ekki reynt með
undirferli og baktjaldamakki að
kljúfa heildarsamtök bændanna.
Talsmaður kommúnista.
Þá snýr J. P. sér að því að verja
vini sína kommana, og telur, að
þeir verði fyrir óverðskulduðu
aðkasti vegna múnnfleipurs rit-
höfunda sinna. „Af verkunum
skuluð þið þekkja þá“ stendur
skrifað, og vinskap þeirra í garð
bændanna má marka af afstöðu
Jrelrra lil Búnaðarráðslaganna,
B ú n aðars j óðs, u n d i r r óðti r s b r é f -
um, er Jreir öðrti hvoru hafa
dreift út til búnaðarfélaga, í því
skyni að ófrægja forustumenn
bændanna, nöldri þeirra um lé-
leg afköst og of dýra framleiðslu
bænda og mörgu fleira. Um af-
stöðu hinna óbreyttu liðsmanna
veit ég ekki, en flokkurinn hlýt-
ur alltaf sinn dóm eftir forust-
unni. Hitt skal viðurkennt, að
framkoma aljrýðuflokksmann-
anna á Alþingi, sérstaklega Barða
Guðmundssonar og Guðm. í.
Guðmundssonar, sýnjr, að þeir
höfðu fullkomið ógeð á meðferð
Alþingismeirihlutans á Búnaðar-
málasjóðnum og efa ég ekki að
; innan þess flokks eru margir.sem
hafa vinsamlega afstöðu til Bún-
aðarfélags íslands og. stéttarsam-
taka bændanna.
Þingforseti villist í óbyggðum.
Jóni Pálmasyni bregst átakan-
lega bogalistin, þegar hann vill
reyna að bera blak af Jónasi frá
Hriflu. Orðtak eitt, sem ég not-
aði, og sótt er í leikrit Matthías-
ar, Skugga-Svein, en oft er haft
um ,,1 itla karla“ almennt, Javælist
svo fyrir honum, að hann villist
enn einu.sinni í Ódáðahraun og
sér þar Katla og Skugga-Sveina í
öllum áttum. Verður úr Jressu ó-
skiljanlegur vaðall, nreð aftök-
um og allskonar ófagnaði þar
sem ýnfist ég er Skugga-Sveinn
eða Hermann Jónasson leikur
hlutverk útilegumannsins. Ég vil
í allri vinsemd t'áðleggja Jóni að
láta Jónas um Jrað að svara fyrir
sig, því ekki þarf að efa, að hvað
stíl og framsetningu áhrærir, þá
stendur hann forseta sameinaðs
Jrings langtum framar. Hvort
það verður svo hlassið'<sem veltir
þúfunni eða þúfan hlassinu
sker reynslan úr.
Áburðarverksmiðjan.
Þegar J. P. kemur að áburðar-
vinnslumálinu verður hann fyrst
flaumósa. Ég get annars frætt
hann um Jrað, að ég hefi engin
afskipti haft af málinu annars
Jstaðar en á Búnaðarjringi og
liggja þau fyrir skjallega stað-
fest. Jón segir, að „Tímaliðið" á
Búnaðarjringi hafi ætlað að ær-
ast af vandlætingu út af því að
málinu var vísað til Nýbygging-
arráðs, eg meðtalinn. Jón Pálma-
son hefur tekið sérstöku ástfástri
við það að brigsla öllum þeim,
sem eru ekki alveg á sama máli
og hann, um ærsl og skal ég nú
láta staðreyndirnar tala, svo al-
menningi gefist kostur á að kynn-
ast því, hye ófyrirleitinn og ill-
gjarn J. P. er í málaflutningi
sínum.
Á Búnaðarþingi voru sam-
Jrykktar með 22 samhljóða at-
kvæðum eftirfarandi tillögur frá
jarðræktarnefnd um áburðar-
málið:
I. „Búnaðarþingið fellst í að-
alatriðum á lrumvarp það um á-
burðarverksmiðjju, er lagt var
fyrir Aljjingi 1944 og mælir ein-
dregið með Jjví, að það verði lagt
til grundvallar væntanlegra laga
um þetta efni. Jafnframt skorar
þingið á ríÉTsstjórnina að hraða
sem mest framgangi málsins.
Þá skorar Búnaðarþingið á rík-
isstjórnina að nota heimild í gild-
andi fjárlögum, um að leggja
fram á Jjessu ári 2 miljónir króna
til stofnunar áburðarverksmiðju
og ennfremur að taka upp í fjár-
lög 1946 eigi lægri upphæð í
þessu skyni.“
Næst koma svo tillögur um
tvær smávægilegar orðabreyting-
ar á frumvarpinu, senr engu máli
skipta, en því næst:
II. „Þá skorar Búnaðarþing á
Alþingi, ef svo skyldi fara, að
ekki yrði af ríkisins hálfu hafist
lianda um að reisa áburðarverk-
smiðju á næsta ári, að veita al-
mennum félagssamtökum bænda
kost á'að hrinda málinu í fram-
kvæmd, ef þau fara þess á leit.
Ríkið tryggi þá þessum aðilum
einkarétt til framleiðslu og sölu
á tilbúnum áburði um alllangt
árabil og styrki fyrirtækið með
m jög ríflegum fjárframlagi, enda
hafi ríkið eftirlit með rekstrin-
um og íhlutun um, að verðlag á-
burðlarins sé miðað við fram-
leiðslukostnað og eðlileg gjöld í
tryggingarsjóði fyrirtækisins."
I I greinargerð nefndarinnar var
^ svb bent á að 3150 tonna verk-
jsmiðja mundi of lítil og mundi
ialls ekki fullnægja áburðarþörf-,
jinni, eins og hún væri í landinu,
I hvað J)á meira og því væri æski-
legt að verksmiðjan yrði allmik-
ið stærri.
Þetta eru nú öll ærslin. Hvar
er hér fjandskapasf gegn því að
málinu sé vísað til Nýbyggingar-
ráðs og rannsóknum haldið á-
fram? H.var er hér talað um Odd-
eyrartanga eða annan ákveðinn
stað fyrir verksmiðjuna? Allt,
sem gert er í þessum tillögum,
er að ýta á stjórnina með að
hraða framkvæmdum í málinu,
en Búnaðarþing hafði enga á-
stæðu til að treysta vilja hennar
til framkvæmda í Jressu máli, því
frá upphafi hafði stjórnarliðið
sýnt þ\y fullan fjandskap, og
reyrit að tefja það og afflytja á
ýmsan hátt. Það hefur sjálfsagt
verið af einskærri velvild til máls-
ins, að þeim áróðri var hleypt af.
stokkunum, að áburðurinn, sem
átti að framleiða, væri með ölln
óreyndur og jafnvel stórhættu-
legt sprengiefni? Tilraunir og
reynsla fjölmárgra bænda um
land allt, liafa afsannað þennan
róg. Köfnunarefni þessa áburðar
er fullkomlega jafngilt köfnun-
auefni annarra þeirra tegunda, er
hér hafa veríð notaðar. Áburður-
inn prýðilegur í meðförum, ódýr
í flutningi og ódýrasti köfnunar-
efnisáburðurinn, er nú er völ á.
Kæmi mér ekki á óvart þótt ýms-
ar aðrar staðhæfingar Jóns
Pálmasonar og stjórnarliðsins í
áburðarmálinu yrðu álíka hald-
góðar. Sannleikurinn er sá, að
stjórnarliðið virðist hafa haft
mestan áhuga fyrir því að finna
átyllu til Jjess að geta tafið málið.
Eftir að Búnaðjarþing hafði
gert ályktanir sínar, kom í Les-
bók Morgunblaðsins, athyglis-
verð grein urn málið og mögu-
leika í sambandi við Jjað eftir
Gísla Halldórsson. Það skal ját-
að að tillögur hans gáfu tilefni
til frekari rannsókna, en hefðu
átt að reka á eftir stjórninni um
að hraða undirbúningi og fram-
kvæmdum sem mest, því ekki
gat það skaðað áburðarfram-
leiðsluna, þótt liún væri studd
nokkrum álitlegum framleiðslu-
greinum. Um áburðarverksmiðj-
una vil ég annars segja þetta, sem
mér finnst liggja í augum uppi
án allra rannsókna:
Hér kemur tæplega til
greina framleiðsla á öðrum
köfnunarefnisáburði en salt-
pétursstækju (Ammonium-
nitrata) en hin landfræðilega
aðstaða okkar til framleiðslu
á henni, ætti að vera jafngóð
og hvar sem er annars staðar.
Við höfum nóg loft, vatn og
getum framleitt nóg rafmagn,
en þetta þrennt er uppistaðan
í framleiðslunni.
2. Tíminn, sem er að líða,
hefur yerið sérstaklega hent-
iigur til að hefja slíkt fyrir-
tæki. Áburðarskorturinn hér
er nú svo tilfinnanlegur að
heldur við stöðvun ræktunar-
framkvæmda, og á næstunni
verður geysilegt áburðar-
(Framhald á 8. »íðu).