Dagur - 29.08.1946, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 29. ágúst 1946
D A G U R
3
Danska skáldkonan
FRÚ ESTRID OTT
hefir verið gestur Bókaútgáfunnar NORÐRA í sex
vikur og ferðast víða um land
Danska skáldkonan frú Estrid
Ott hefir nú dvalið hér á landi
um sex vikna skeið, og liélt heún-
ieiðis aftur með flugvél 'rá
Reykjavík fyrra föstudag. Mun
þetta vera í fyrsta sinn, sem er-
lendur rithöfundur er hér í boði
íslenzks útgáfufélágs; en frú Ott
hefir verið gestur Bókaútgáfunn-
ar Norðra undanfarið, dvalið hér
all-langa hrið á ýmsum stöðum,
ferðast víða um landið og verið
mjög heppin með veður.
Frú Ott kom flugleiðis til
Reykjavíkur fO. júlí og samdæg-
urs norður til Akureyrar nteð
Catalína-bát Flugfélagsins. —
Dvaldi hún hér nokkra daga, síð-
an vikutíma í Mývatnssveit.
Hitti hún þar m. a. algerlega
óvænt skátafélaga sinn frá æsku-
árunum heima í Danmörku, frú
Gertrud Friðriksson, konu séra
Friðriks A. Friðrikssonar í Húsa-
vík. Var frú Ott boðin þangað,
er hún færi frá Reykjahlíð
lengra áleiðis. Á leiðinni til
Húsavíkur gisti frúin á Laugum,
því að þar liafði henni litist vel á
sig á austurleiðinni, og dvaldi
hún síðan tvo' daga hjá prests-
hjónunum í Húsavík.
Frá Húsavík fór frú Ott síðan
í fjögurra daga ferð austur á
Fljótsdalshérað, — að Egilsstöð-
um og þaðan að Hallormsstað í
bílum. Laðan á hestum fyrir
Lagarfljóts-botn að Skriðu-
klaustri
heimsótti Gunnar
Eg
skáld Gunnarsson, og síðan að
Egilsstöðum á ný og þaðan norð-
ur aftur með áætlunarbíl til Ak-
ureyrar. Gekk ferð sú öll vel og
greiðlega og varð hin ánægjuleg-
asta. Síðan brá hún sér snögga
ferð til Siglufjarðar og fékk þar
á sig fyrsta úrhellisrigningardag-
inn af þremur, sem geisuðu hér
nyrðra snemma í mánuðinum.
Héðan fór svo frú Ott landveg
til Reykjavikur 9. ágúst, og hefir
dvalið þar síðan, ferðist til Gull-
foss, Geysis, Lingvalla og víðar,
Meðan frú Ott dvaldi ltér
nyrðra, hafði tíðindamaður
„Dags“ tal af henni á Hótel KEA
og spjölluðu þau allmikið saman
um daginn og veginn og ferð frú-
arinnar. Var hún mjög ánægð
með það sem af var ferðinni, og
kvaðst þá þegar hafa heyrt og séð
og upplifað langtum meira og
fleira, en hún hefði gert sér í
hugarlund að liægt væri að kom-
ast yfir á jafn-skömmum tíma.
M. a. sagði frúin, er talið barst
að ferð hennar og starfi:
„Bók sú, sem eg hefi ætlað mér
að skrifa um og frá Islandi, verð-
ur samin úr því efni, sem eg hefi
nú þegar tínt saman og viðað að
mér, og mun það gefa erlendum
börnum skýra mynd af lífsskil-
yrðum þeim og kringumstæðum,
sem íslenzk börn alast upp við og
eiga við að búa. Þykist eg viss
um, að erlend börn muni öf-
unda jafnaldra sína á íslandi af
því, að þeir skuli þegar á barns-
aldri fá að vera með í störfum
þeirn og framleiðslu (sveitavinnu einni8
margs konar, vegavinnu, síldar-
vinnu o. fl.), sem er undirstaða
þjóðarbúskaparins. . . .“
Leizt yður ekki vel á Detti-
foss?
„Það var stórfengleg sjón og
hefi séð Nia-
auðvitað er
margfalt vantsmeiri og breiðari
og þess háttar. En hann liggur í
sviplitlu umhverfi og sveitalegu,
og er lýstur með rafmagns-kast-
ljósum á kvöldin. En eg sá
Dettifoss í hrikafegurð sinni og
einnig í ljósadýrð regnbogans
með sterku rauðu, gulu og bláu
ljósbliki yfir sjálfum fossinum,
og annan regnboga, sem spann-
aði gljúfrin litfu neðar og varp-
aði marglitu skrauti á úðamökk
ógleymanleg!
gara-fossinn, sem
líka þótt heldur en ekki sneypu-
legt að halda heirn aftur frá ís-
landi án þess að hafa kornið á
"g fékk góðan hest, en i
stilltan og stöðugan.... En Frið- i
rik*) hélt samt í tauminn yfir j
Jökulsá, Ja\ í að hún var liðlega á 1
miðjar síður. ..."
En svo að vikið sé að öðrum j
erðum yðar, frú Ott: Hver var
lyrsta langferð yðar og hVert
haldið?
„Eg var þá aðeins 19 ára skáta-
stúlka og fór „Jorden rundt ttd-
en Hat". Átti sú lerð að sýna og
sanna, að skátastúlka gæti ferðast
örugglega um allan heirn, og ætti
alls staðar vinurn að mæta, — og
til að reka áróður fyrir
skátastarfsemina erlendis í Arner-
íku, — Kína, — Japan, — Síberíu
og víðar. Eftir að eg giftist,
bjuggum við fyrst í Suður-Finn-
landi, þar sem maðurinn minn
keypti stórbýli. Síðan seldum við
Jrað og fórum til Ameríku 1923
og vorum þar í 10 ár. Þar eru öll
börnin okkar fjögur fædd. . . .“
Þér hafið þá ekki setið um
kyrrt, síðan Jaéi komuð heim að
vestan?
„Nei, það má nú segja. Fyrsta
ferðin var til Grænlands 1933.
Þá dvöldum við í Angmagsalik,
öll l jölskyldan, 1933—34. Viðaði
eg þar áð mér efni í bækur það-
an,- Síðan hefi eg á hverju ári
lram að stríðinu farið í Norður-
veg: — Eg hefi verið í Lófót í
Noregi fjóra vetur, á Svalbarða
ERLENT YFIRLIT 28. ágúst.
Rússar fara fram á herbæki-
stöðvar á tyrkneskri grund
Sumarið 1936 gerðu 8 ríki með sér sáttmála um siglingar um
Dardanellasund. Sáttmáli þessi, kenndur við borgina Montreux,
gilti til 10 ára, en að þeim tíma liðnum var heimilt að krel jast end-
urskoðunar á honum. Sovét-Rússland notaði sér [ressa heimild og
fyrstu vikuna í ágúst var tyrknesku stjórninni send orðsending frá
Moskvu urn siglingar á sundunum. Rússar fóru fram á-gagngerðar
breytingar og vitnuðu til samkomulags, er þeir sögðu að gert hefði
verið á fundi Stalins, Trumans og Attlees í Potsdam sl. sumar. Blöð
á Vesturlöndum benda L Jressu santbandi á, að samkomulag það,
sem gert var í Potsdam, I jalli aðeins um tillögur, sem lagðar verði
fyrir Tyrki, en Bretar og Bandaríkjamenn hafi aldrei samþykkt
neina breytingu á Montreux-sáttmálanum, eins og þá,er Riissarfari
fram á, og vilja fá fram, dn Jjcss að leita samþykkis þeirra aðila, er
undirrituðu hann, en' Jjeir voru, auk Tyrklands, Búlgaría, Frakk-
land, Bretland, Grikkland, Japan. Rúmenía og Júgóslafía.
---:|c-
Montreux-sáttmálinn l'ól sundin umsjá Tyrkja á nýjan leik.
Tyrkland öðlaðist réttindi til jjess að víggirða þau, banna umferð
herskipa annarra Jrjóða en Svartahafsríkja á friðartímum, og á
stríðstíma — er Tyrkland væri hlutlaust — banna umferð herskipa
allra ófriðarþjóða, nema í því tilfelli að þau væru í erindum Þjóða-
bandalagsins eða á vegum bandamanna Tyrklands. Samkvæmt orð-
sendingu Sovétstjórnarinnar ætlast hún til að Jjcssu fyrirkomulagi
verði gjörbreytt. Umráðaréttur Tyrkja yfir sundunum verði
minnkaður og Rússar fái hlutdeild í hervörnum þeirra. Jafnframt
verði engum öðrum en Svartahafsríkjum heimilt að skipta sér af
stjórn umferðar um sundin. í rauninni þýða þessar kröfur Rússa
um hlutdeild í hervörnum sundanna Jjað, að þeir krefjast herbæki-
stöðva á tyrkneskri grund. Þetta hefir ekki farið fram hjá Tyrkjum,
né heldur stjórnmálamönnum á Vesturlöndum, og þessar síðustu
vikur má segja, að um fátt hafi verið meira rætt þeirra í nteðal, en
kröfur Rússa.
---4:--
og firnindi. í vetrarstríðinu 1939
inn, sem fyllti hrika-gljúfrin. . . ,
. . i , , . ,c (Spitsbergen) 1939, í 1'mnmorku
Þetta var sialdgæt sjon og hrit-é 1 . ° ' _ _ ..
„ j tvivegis, og tarið Jrar með Lopp-
T Ý' * • •*. • r i ' um á hreindýrasleðum um fjöll
„Uppi -við Dettiloss lutti eg ' ; J
ferðafólk frá Akureyri, m. a.
gamla sýslumanninn, sem mælti
fram fyrir mig kvæði um fossinn
og þýddi jafnóðum hverju ljóð-
línu á dönsku. — Hann kunni
skáldin sín, maðurinn sá! - Mér
er farið að skiljast, hve djúp og
sterk ítök skáldskapur og ljóða-
gerð á í hug og hjörtum íslend-
inga; og hve það „smitar" og
hrífur jafnvel útlendinga; fékk
eg órækar sannanir fyrir Iijá sam-
landa mínum, frú Scliiötli á Ak-
ureyrL . . ,“
Sáuð Jrér nokkra hveri á jress-
um slóðum?
„Já. Á Húsavík var mér boðið
í bílferð ujjp í Reykjahverfi, og
þar sá eg Uxahver og Baðstofu-
hver og fékk að heyra sögu
þeirra. Og þar skoðaði eg vermi-
liúsin, sem þar hafa verið byggð.
Það var sannarlega nýstárlegt
fyrir riaig, sem aldrei fyrr hafði
séð goshver, að sjá þarna liver,
sem gaus á hálfrar míntitu
fresti. . . . “
Þér fenguð að k'oma á hestbak
á Fljótshéraði?
„Já, sannarlega! — Mér þótti
afar vænt um að la tækifæri til
að ferðast all-langa leið á hest-
baki og ríða tvær stórár, fyrir
botninn á Lagarfljóti. Mér hefði
—40 var eg stríðsfréttaritari frá
I Finnlandi, og Jxaðan er tekið
| efnið í „Sallý litlulottu“. Og nú
síðastl. vetur fór eg ncrður í
jsænsku Láppmörk (Norður-Sví-
I þjóð) til að safna efni í bók Juað-
an, sem eg lieli nú skrifað lyrir
sænskt forlag. — Og þannig
mætti lengi telja. . . .“
Það er þá á þennan hátt, sem
jrér liafið safnað yður eiiti um
Norðurlönd og víðar í skáldsög-
ur yðar. Það hefir ef’láust verið
bæði langsótt og nokkuð torsótt
á stundum, býst eg við?
„Já, svo mætti ef til vill segja.
Og nú var aðeins ísland eftir af
Norðurlöndunum. Er eg nú að
vona, að mér takist að smíða síð-
asta hlekkinn, svo að hringurinn
sé heill. Eg er því ósegjanlega
bakklát Bókaútgáfunni Norðra
fyrir að hafa fengið Jjetta glæsi-
lega tækifæri til að kynnast ís-
landi og ferðast hér um á feg-
ursta tíma ársins,“ segir frú Ott
að lokum.
Frú Ott er óvenju mikill ferða-
*) Fr. Stefánsson á Hóli í Fljóts-
dal.
(Framh. á 6. síðu).
Orðsending Rússa er ekki síður merkileg fyrir Jrað, sem ekki er
nefnt í henni, en hitt, sem beinlínis er tekið fram. Það vekur t. d.'
athygli, að ekki er vikið að þeirri ósk Bandaríkjanna, að Jrau verði
aðili Montreux-sáttmálans í stað Japana. Ekki er heldur minnst á
Bandalag Sameinuðu Jrjóðanna eða aðild Jress, svo sem gert var þó
urn Þjóðabandalagið í sáttmálanum 1936. Og að síðustu eru aðrir
aðilar að sáttmálanum 1936 ekki nefndir og ekki gert ráð fyrir af-
skiptum þeirra með því að krafan nm endurskoðun sé reist á sam-
komulagi Jrví, sem Rússar segja að gert hafi verið í Potsdam, en
ekki á heimild Montreux-sáttmálans sjálfs.
---*----
Vitað er, að Frakkar vilja ekki sætta sig við Jressa meðferð. Þeir
munu krefjast Jjess, að Jjeir, sem aðili Montreux-sáttmálans, verði
kvaddir til ráða, áður en nokkrar breytingar verða gerðar á honurn.
Þeir munu einnig neita að viðurkenna gildi nokkurs samkomulags
í Potsdatn um Jressi atriði, Jjar sem.Frakkland átti þar engan full-
trúa. Bretland og Bandaríkin taka svijjaða afstöðu og hafa þegar
svarað Sóvéts'tjórninni í þá átt. Þessi ríki krefjast ráðstefnu
Montreux-rík janna og þeim er Jjað mikið áhugamál, að sjálfstæði
Tyrklands verði ekki skert.
Eins og málið liggur nú fyrir snýst deilan um það, hvort Svarta-
hafið skuli verða Sovét-haf, eins og Dóná er orðin Sovét-fljót, hvort
banna eigi lrjálsar siglingar og verzlun á þýðingarmiklum svæðum
og hvort Tyrkland eigi ‘að bætast í hóp rússnesku leppríkjanna eða
ekki. Vera kann, að þetta mál eigi eftir að verða lokaprófsteinn á
sambúð Vesturveldanna og Rússa. Víst er a. m. k., að Bretar láta sig
Jrað miklu skipta. Orðsending þeirra til Rússa, í tilefni al' kröfun-
um um endurskoðun Montreux-sáttmálans, var vandlega undirbú-
in, og ekki send fyrr en Bevin, utanríkisráðherra, sem Jrá dvaldi í
París, hafði haft tækifæri til þess að ræða hana sérstaklega við full-
trúa samveldislandanna brezku, seih þar eru staddir. Slíkt er ekki
gert, nema sérstaklega mikilvæg atriði séu á dagskrá og sýnir Jretta
hversu mikilvæg Bretar telja Jjessi síðustu samskipti við Rússa.
---*----
Ennþá sjást þess engin merki, að Montreux-veldin komin saman
til fundar til þess að ræða málin. Ágreiningurinn, eins og hann
kemur í ljós af örðsendingum Rússa, annars vegar, og svari
Breta og Bandaríkjamanna hins vegar, er mjög rnikill. Heyrst hefir
Jjví fleygt, að Öryggisráð UNO muni láta málið til sín taka. Ekki
er ósennilegt, að svo fari, þótt af snemmt sé í rauninni ennþá að
tala um slíkt.