Dagur - 29.08.1946, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Fimmtudagur 29. ágúst 1946
t;-~ ■ ■ ........ ?
DAGUR
$
Ritstjórl: Hcrukur Snorrason
Aígreiðslu og innheimtu annast:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í ■ Haínarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi
Árgangurinn kostar kr. 15.00
Prentverk Odds Bjömssonar
1-.. . ' -------------------------------------
Tvö vitni
J^ENGl MUN það (í minnum hal't, að á þeim
stutta tíma, sem enn er liðinn al valdaskeiði
núverandi ríkisstjórnar, hefir henni tekizt að
koma í lóg h-vorki meira né minna en þúsund
mil jónum, eða einum miljarða íslenzkra króna í
dýrmætum, erlendum gjaldeyri. Fyrir kosning-
arnar var öll gagnrýni á þessuni ósköpum kölluð
Framsóknarrógur og baráttan gegn verðbólgu-
stefnunni og gjaldeyrisbruðlinu nefnd bölsýni og
afturhald. Eftir kosningarnar þykir stjórnarlið-
inu óhætt að vera svolítið hreinskilnara og opin-
skárra við þjóðina en áður. Nú nýskeð hafa tveir
kunnir stjórnarsinnar leyst allrækilega frá skjóð-
unni í þessum efnum, sinn í hvoru höfuðmál-
gagni stjórnarflokkanna, skrifar annar í Þjóðvilj-
ann, liinn í Morgunblaðið. Einn af starfsmönn-
um Nýbyggingarráðs, Jónas Haralz, hagfræðingur
að menntun, en kommúnisti að trú og lífsskoðun,
ræðir í Þjóðviljanum unr ástandið í gjaldeyris-
málunum. Helztu niðurstöður athugana lians eru
í sem skemmstu máli þessar: Eftir er að ráðstala
aðeins 22 miljónum króna af þeim 300 miljón-
um, sem ætlaðar voru í „nýsköpunina“, en 80
miljónum, ef með eru taldar 58 milj. kr., sem
taka átti til viðbótar af útflutningi áranna 1945
og 1946, en hafa enn ekki verið lagðar til hliðar,
svo sem lög mæla þó fyrir. Þá upplýsir hagfræð-
ingurinn, að eytt hefir veiið J venjulegan inn-
flutning (ekki „nýsköpunina“, sem flest er þó tal-
ið lieyra undir, sem nokkur kostur er á að skreyta
með því veglega nafni) 9 milj. kr. á mánuði nú
um langt skeið umfram útflutning og aðrar gjald-
eyristekjur, enda verði með sama áframhaldi bú-
ið að éta upp allar innstæður okkar erlendis, utan
nýbyggðareiknings, í ágústmánuði næsta ár. Hag-
fræðingurinn bendir ennfremur á þá staðreynd,
að því fari fjarri, að nýju bátarnir og skipin auki
framleiðsluna um afköst þeirra, þar sem eldri
tæki verði lögð til hliðar, enda megi búast við
minnkandi sjávarafla og lækkandi afurðaverði á
erlendum markaði. Klykkir hann út með þeirri
brýningu, að nú verði að taka upp nýtt háttalag
og aukipn sparnað og íhaldsemi um meðferð
gjaldeyrisins, ef ekki eigi allt að keyra um þvert
bak í þessum efnum á næstu tímum.
J^ÆST TEKUR svo Pétur Björnsson skipstjóri
til máls-um ástand og horfur undjr verndar-
væng dýrtíðarstjórnarinnar. Skrifar hann alllangt
og vel rökstutt mál í Morgunblaðið sl. laugardag
um afkomu íslenzka verzlunarflotans. Bendir
skipstjórinn á jrá staðreynd, að fyrir heimsstyrj-
öldina hafi íslenzku verzlunarskipin staðið sig
bærilega í samkeppninni við erlend vöruflutn-
íngaskip, og ekki liafi verið hægt annað að segja
en að hagur Eimskipafélags íslands væri góður og
.batnandi, þegar. stríðið skall á. Nú beri reikning-
;ar félagsins fyrir sl. ár það hins vegar með sér, að
það ár hafi félagið tapað um 3,6 milj. kr. á limm
litlum verzlunarskipum, enda sé það „opinbert
leyndarmál, að síðan 1942 hefir Eimskipafélag Is-
lands tapað á öllum sínum eigin skipum, að það
svo mikið, eins og reikningar þess bera með sér,
að ef félagið hefði aðeins haft sínum eigin skip-
um á að skipa, og farmgjaldið verið llið&una og
það var, þá væri félagið nú gjaldþrota. En eíns og
kunnugt er orðið, hagnaðist félagið á leiguskip-
unum, og það bjargaði afkomu þess.“ Skipstjór-
inn kemst ennfremur að þeirri niðurstöðu, að ís-
lenzk skip af hinni venjulegu gerð þyrftu að fá
Þegar steinarnir fá málið.
| LÝÐRÆÐISLÖNDUNUM um-
hverfis okkur fylgja umbótamenn
— þar með taldir leiðtogar hinna rót-
tæku verkalýðsflokka — sömu stefnu
í dýrtíðar- og kaupgjaldsmálum eins
og Framsóknarflokkurinn hefir barizt
fyrir hér og berst enn fyrir — gegn
óþökk og fjandskap stjórnarliðsi is.
Kaldhæðnislegt þótti það að vonum,
þegar Morgunblaðið — aðalmálga^n
dýrtíðarstjórnarinnar — birti fyrir
skömmu myndir af kröfugöngu verka-
manna í Bandaríkjunum, þar sem að-
alkrafan, sem letruð var á spjöldin, er
fylkingarnar báru, var sú, að samein-
ast gegn verðbólgu og dýrtíð til hags-
bóta fyrir launastéttirnar. I erlendum
blöðum birtast frásagnir um þinghöld
verkalýðsflokka lýðræðislandanna. —
Alls staðar kveður þar við svipaðan
tón: Alþýðan verður að berjast gegn
dýrtíðinni. Verðbólgan er undanfari
stöðvunar athafnalifsins og þar með
atvinnuleysisins, en þetta tvennt er
höfuðóvinur verkalýðsins hvar sem er
í heiminum. Hækkað kaup er harla
lítils virði, ef stóraukin dýrtíð gerir
meira en að éta upp hverja töluhækk-
un á pappírnum, ekki sízt þegar opin-
ber og svívirðileg stórfölsun verðlags-
vísitölunnar er hin eina raunhæfa ráð-
stöfun stjórnarvaldanna til þess að
hamla gegn dýrtíðarflóðinu. En hins
þreföld farmgjöld á við ensk eða
dönsk skip, til þess að bera ágóða
úr býtum. „íslenzk verzlunar-
skip,“ stendur þar loks, „sei|i
gengið ha.fa í tafalitlum milli-
landasiglingum milli íslands og
útlanda, háfa tapað sem sýaraði
verðmæti skipsins á einu árj. ‘ ’
JJVERNIG LÍZT rnönnum á
lýsingu liins kunnuga og at-
luigula manns á dýrðinni í þessu
Gósenlandi dýrtíðarinnar? Þykir
mönnum ekki, sem öll „nýsköp-
unin“ standi föstum fótum á ör-
uggum I járhagsgrunni, spo sepi
af hefir verið látið? Skipstjórinn
spyr: „Hvert stefnir þetta, »g
hver er orsökin? Og hann svarar:
„Orsökin er lyrst og fremst Jressi
óheilla dýrtíðaralda, sem skollið
hefir á ísland, Jtetta krabbameín
í þjóðfélaginu, sem Iíklega verð-
ur jafnerfitt að lækna og krabba-
mein í mönnum og dýrunt. Það
er nú komið að Jrví, að þessi dýr-
tíðarplága fer að lama atvinnulíf
íslendinga á ýmsum sviðurn —
JJÉR KVF.UUR vissulega við
allt annan tón en áður hjá
málsvörum dýrtíðarstjórnarinn-
ar. NÚ er gkkert framar á það
minnzt, að I raun rgtf ri gnp^i a) 1-
ir á dýrtíðinni, og htjn sé svo ejn-
staklega hentugt ráð til Jress að
dreila stríðsgróðanum út til al-
menningsl Ekkert framar á það
drepið, að allt tal um sparsemí
og forsjálni sé aðeins rógur og
ástæðulaus barlómur vondra og
afturhaldssamra raanna, Jrví allt
sé í stakasta lagi um efnahag og
afkomu þjóðarinnar undir föð-
urlegri forsjá íhalds og kcmm-
únista! Nei, nú er dýrtíðin nefnd
sínu rétta nafni: Krabbamein í
þjóðarlíkamanum, sem draga
muni efnalegt og stjórnarfarslegt
sjálfstæðí Jslpnjinga til dauða á
næjtu tJmum, ef gkkgrt er a^gert
með forsjá, alvöru og rfjggsemi
og í tæka tíð.
| vegar torveldar hver slík hækkun
framleiðslukostnaSarins heilbrigð við- 1
skipti og samkeppni við nágranna-
þjóðirnar og öll helztu markaðslönd
okkar. Sumir stjórnarsinnar eru nú
loks að koma auga á þá aðsteðjandi
og yfirvofandi hættu, sem þjóðin er
stödd í um alla afkomu og viðskipta-
möguleika. Og nokkrir þeirra hafa
þegar hafið upp raust sína til aðvör-
unar. Betra er það en ekki, þótt seint
sé, og vonandi, að þeir láti ekki lenda
við orðin ein, heldur taki þegar til
óspilltra málanna að bjarga því, sem '
bjargað verður, með raunhæfum og '
djarflegum aðgerðum.
Tillögur Framsóknarmanna.
j MERKRI grein um horfur í gjald-
eyrismálunum, er birtist í Tíman-
um nú fyrir skemmstu, gerir Eysteinn
Jónsson nokkra grein fyrir því helzta
sem þörf er á að gera, að dómi Fram-
sóknarmanna, til þess að forða þjóð-
inni frá fullu fjárhagslegu hruni og
það þegar á allra næstu tímum. Segir
svo í þessari grein Eysteins m. a., að
af því marga, sem þörf og nauðsyn
beri til að gera nú þegar, skuli laus-
lega drepið á eftirfarandi atriði.
1. Að festa hæfilega mikið af því
mikla fjármagni, sem nú leikur laust
og eytt verður á næstunni, ef ekkert
er að gert. Hér er svikalaust eignæ
uppgjör undirstaðan og kemur þó
fleira til.
2. Að minnka verðbólguna, kveða
með því niður þá skoðun að pening-
arnir verði einskis virði og draga m. a.
úr eyðsluæðinu, sem menn eru nú
mjög haldnir af. Með þessu móti yrði
einnig skapaður betri markaður fyrir
ríkisskuldabréf og önnur skuldabréf
innanlands, en það er mjög þýðingar-
mikið í sambandi við fjáröflun til
hvers kopar framfaramála og barátt-
una gegn verðbólgunni og fjármála-
öngþveitinu.
3. Að auka og efia franjleiðsluna,
með ráðstöfupum, sem geri eftirsókrt-
arvert a,ð hafa slJk störf með höndum.
Þetta er m. a. nauðsynleg undirstaða
þess, að útflutningurinn dragíst eklci
saman í stað þess að aukast.
4. Að hafa stjórn á fjárfestingunni
(nýjum framkvæmdum) og miða
hana við það annars vegar, að allir
hafi nóg að starfa, sem vinna vilja og
á hinn bóginn, að undirstöðuatvinnu-
vegir landsmanna geti starfag af fulju
fjöri jafnframt, að öflun gjaldeyris og
framleiðslu nýrra verðmæta.
5. Útiloka innflutning fánýtra hluta
og minnka gjaldeyriseyðslu til ferða-
laga, en afnema hömlur á innflutningi
frá „sterlingslöndum“, til þess að auka
samkeppni í verzlun um þær vörur
eftir langt haftatímabil. Endurskoða
að öðru leyti allt ástand verzlunarinn-
ar í landinu og gera öflugar ráðstafan-
ir til lækkunar á verzlunar- og dreif-
ingarkostnaði. Gera iðnaðinum sömu
skil, ekki sízt byggingariðnaðinum og
flutningastarfsemi á sjó og landi.
Glöggt er gestsaugað.
LOKUM skulu hér tilfærð um-
mæli, er rnepkup, erlendur fræði-
maður vighafgi í samtalj við dagblað-
ið Vísi nú á dögunum er hann var að
fara alfarinn héðan, eftir, nokkra dvöl
hér á landi. Maður þessi er Wester-
gaard-Nielsen, og fara skoðanir hans
um þetta efni mjög- í sömu átt eins og
blöð Framsóknarflokksins og aðrir
málsvarar hafa haldið fram undanfar-
in ár. Westergaard-Nielsen segir svð
m. a. í viðtali sínu við Vísi:
pG ÁLÍT, að hin sívaxandi dýrtíð
" sé hættuleg fyrir efnahagslegt,
en því miður einnig fyrir pólitískt
sjálfstæði Islendinga.
Eg ól þá von i brjósti, að íslending-
um myndi takast að halda dýrtíðinni
í skefjum, en nú virðast þessi mál á
ný stefpa í öfuga átt.
(Framh^ld á 6. síjSu).
Spjallað viðfrú Ingibjörgu
Jónsson
Daginn áður en Vestur-Islendingár Jieir, sem
hér hafa verið á ferð að undanförnu, héldu burt
frá Akureyri, hitti eg frú Ingíbjörgu Jónsson að
máli og fékk tækifæri til að spjalla við hana um
stund. Frú Ingibjörg tók á móti mér með hinni
kunna alúð og frjálslega viðmóti, senr auðkennir
Islendinga frá Kanada: „Komdu blessuð og sæl,“
kvaddi luin mig, eins og gamla kunningjakonu
sína, G'g síðan settumst við að rabbi um dvöl
hennar hér, blaðamennsku, Jiá einkum kven-
fólksins, samband Islendinga austan-liafs og vest-
an og ýmislegt fleira úr ýmsum áttum. Frti Ingi-
björg Jónsson er ritstjóri kvennadálksins í- Lög-
bergi, en maður hennar, Einar Páll Jónsson, er
ritstjóri Jress blaðs. Kvenandálkur „Lögbergs" er
jafnaldri M. K. M„ eða rösklega tveggja ára, og er
eg bað frú Ingibjörgu að segja sér eitthvað frá
blaðamennsku sinni, svaraði lnin: Það er ekki frá
neinu miklu né merkilegu að segja. Blaða-
mennskan er skennntilegt starfs, eins og þú veizt
sjálf, og eg á marga þakkláta lesendur. Raunar er
reynsla mín sú, að karlmenn lesa dálkana mína
engu minna en kvenfólk. Eg ræði líka í þeim ým-
islegt utan heimilisins, ef eg má svo að orði kom-
ast, ýmislegt sem alla varðar, því að skoðun mín
er sú, að kvenfólkið verði að koma út úr bæjar-
dyrunum af og til og fylgjast með Jrví sem er að
gerast í kringum okkur. Undanfarna tvo vetur
hefi eg einnig haft barnadálk, með smásögum,
frásögnum frá Islandi, þáttum úr ísl. sögu, og lít-
ið orðasafn hefi eg haft með hverjum dálki. Þetta
er gert til að hjálpa ungu Islendingunum til að
fræðast um íand feðra sinna og mæðra og styrkja
heimilin við íslenzku-kennsluna.
— Hvaða efni er vinsælast meðal lesenda
þinna? —
Ja, því er ekki svo gott að svara. Flestar lnjs-
niæður fagna hverri nýjunga í matargerð qg qðrp
er að heipþlinu snýr.
— En pngti stijlkiirnar? —
Eg held að unga ftjlkið yfipleiþt lpsj þeldip' )íp
ið, er Jrað ekki svo hjá ykkur líka?
Það kann að vera, frú Ingibjörg, en segðu ínér
eitthvað um dvöl þjna hér. Ertu ánægð með för-
ina?
Já, Jrað er eg sannarlega. — Við höfum fengið
inikið sólskin qq' enn nteirq af sqlskins-viðtqkunj
rjHíj staðar. Fgrðan hefir að vjsu veriðf nqkkpð gjj-
ið, ])vl að raarga höfum við þurft að hitta og víða
komið á skömmum tíma, en við höldum glöð
heim með góðar endurminningar. Eg segi heirn,
Jiví að í Kanada er eg heima, en þegar eg fór hing-
að, fór eg líka heirn og nú finnst mér eg vera
heima hér í Eyjafirðinum, svo að eg er eiginlega
ríkari en Jrú — eg á tvö lönd! Hvergi hefir mér
þótt betra að koma en í Eyjafjörðinn, hinn vina-
lega fjörð, sem faðrnar mann að sér við fyrstu
sýn.
— Þú hefir verið hér á landi oft áður, er ekki
svo? —
Aðeins einu sinni á ævi minni jyrr, góða UjJn.
Það var 1935, en þá var eg hér í tvq ár. — Þá ferð-
aðist eg mikið unr landið og fór margt gangandi,
m. a. yfir Heljardalsheiði og lenti Jrá í mikilli
þoku. — „Margt býr í þokunni", hugsaði eg þá
og tók að skelfast — og frú Ingibjörg skellihlær —
en það var dásamlega skemmtilegt eftir á.
Eg kveð frú Ingibjörgu og þakka lienni
skemmtilegt spjall. Kvennadálkur Dags árnar
henni góðrar ferðar yfir hafið, gifturíkrar heim-
komu og jafnaldra sínum vestur þar gengis í
lramtíðinni.
„Puella“.
*
Borðið grænmeti, meðan kostur er á því nýju.
Sglaj er gptt méð sprri íTf.jólk.