Dagur - 18.12.1946, Blaðsíða 6

DAGUR
Miðvikudagur 18. desember 1946

Hringing helgra daga”
jgNN LÆKKAR SÓL á Jöíti og óðfluga styttir
daginn, en vetrarmyrkrin lengjast og þyngj-
ast að sama skapi. Skammdegið hefir löngum
reynt ailharkalega á,'þolrif okkar íslendinga og
annarra norrænna þjóða, þeirra, er í nánd við
heimshjarann búa — og oft stórum erfiðar en nú,
því að vetur karl hefir að þessu sinni birzt í frem-
ur vinsamlegu og hlýlegu gervi hér á þessumorð-
læga leikSviði tilverunnar. Þó mun hann fáum —
eða engum — aufúsugestur vera, nú fremur en
endranær, því að enn á liann „leiða lund, leyfir
sjaldan gaman.“ Enn þráir mannshjartað skugga-
skil — hækandi sól og langdegi, hlýju og yndi,
vordaga og sumarblíðu.
gOÐSKAPUR vetrarsólhvarfanna og jólanna er
því enn sem fyrr gleðiboðskapur og harmbót
hverjum ljóselskum manni. Og við íslendingar
þökkum forsjóninni, að hún leyfir okkur að
halda jól í skjóli friðar og^ fullveldis, þótt ýmis-
legt horfi hér auðvitað á annan veg en við helzt
kysum og ýmislegt bendi óneitanlega til þess, að
erfiðir og hættulegir tímar séu nú framundan,
svo að vandséð er, hvernig þjóðarskúta.n verður
varin hættulegum áföllum. En jólin eriKhátíð
friðarins og vonarinnar, svo að við látum allar
sakir niður falla í bili og treystum því einlæg-
lega, að þjóðinni megi auðnast í sameiningu að
ráða giftusamlega- fram úr hverjum vanda, sem
hennar bíður áreiðanlega á næstu tímum. Og
vissulega er það satt og rétt, að þrátt fyrir ailt
megum við þó hrósa happi og þakka skaparan-
um, að hann héfir ekki lagt á okkur neina þá
raun, er líkist þeim ósköpum, er ymsar aðrar
þjóðir heims verða nú að þola. Vissulega lifum
við íslendingar enn í mikilli velsæld í saman-
burði við flestar aðrar þjóðir hehns - ekki sízt
þær, sem þrauka í skugga hungursneyðar, ófrels-
is og vonleysis nú um þessi jól.
■^ERT ER að minna á það í þessu sambandi,
að nú stendur yfir fjársöfnun til bágstaddra
manna, kvenna og barna, í Mið-Evrópulöndun-
nm. Sagt er, að söfnun þessi gangi ekki sem bezt
og stórum verr en áður, þegar leitað hefir verið
til almennings í sama skyni á undanförnum styrj-
aldarárum. Ef til vill má segja, að þessi afstaða
sé skiljanleg og mannleg, en stórmannleg eða
kristileg er hún þó alls ekki, og allra sízt í anda
jólahátíðarinnar sjálfrar, sem nú stendur fyrir
dyrum — hátíðar barnanna, mannkærleikans,
friðarins og fyrirgefningarinnar. Og vissulega
hafa þó börnin, sem þrauka nú um jólin svöng og
köld, húsvillt ogfriðlaus í skugga þurígra örlaga,
ekkert til sakar unnið fremur en börnin okkar,
senr við viljum hjálpa til að halda gleðileg jól,
hvert eftir beztu getu, í skjóli ájtar og umhyggju,
velsældar, friðar og áhyggjuléysis.
■ylSSULEGA mættum við í þessu sambandi
minnast orða skáldsins, sem lýsti trú sinni og
þjónustu á þessu leið:
„Hún er orðfá og einföld
mín hin örugga trú:
Sérhver eðallynd athöfn
mun til uppheima brú.
Létta bróður þ\ns byrði,
það er betra en allt
baks við himinsins huldu
bak við helmyrkrið svart.“
Hvar Vai- síldin í sumar?
p*YRIR nokkru birti sjómannablað-
ið Víkingur bréf fró Sigurði Sum-
arliðasyni, skipstjóra hér x bæ, þar
sem Sigurður varpar fram spurning-
unni: Hvar var síldin í sumar? Gerir
han nsíðan grein fyrir athugun sinni á
málinu. Hér er um athyglisvert efni^
að ræða. Síldveiðarnar verða í æ rík-
ari mæli ein af höfuðstoðum íslenzks
atvinnulífs og allt, sem verða mætti
til þess auka þekkingu okkar á síld-
inni og síldargöngunum, er því harla
mikilvægt fyrir íslenzkan þjóðarbú-
skap. Maðurinn, sem kveður sér
hljóðs um þetta efni, er einn af reynd-
ustu síldveiðiskipstjórum hér
norðanlands og því sérstök ástæða til
að leggja eyru við orðum hans. Dag-
ur hefir farið þess á leit við Sigurð, að
mega birta bréf hans, og veitti hann
góðfúslega leyfi til þess. Fer það hér
á eftir:
H RIÐ 1901, seint.að hausti, kom
" eg hingað til Akureyrar. Síðan
hefi eg starfað öll sumur við síldveið-
ar hér norðanlands, þar til eg hætti að
‘fara til sjós órið 1939. Fyrstu tvö ár-
in mín hér, var eg formaður á opnum
bátum með lagnet hér í firðinum. Frá
þeim tíma, til 1911, var eg skipstjóri
á „Familien" og „Óla“ með herpinóta-
veiðum, 16 árin fyrstu á „Súlunni",
svo á „Bláhvalnum", „Þormóði", „Nor-
eg“ og síðast á „Sverri“ sem eg var
meðeigandi í, og gerði sjálfur út á
síldveiðár.
Síðan eg hætti að taka virkan þátt
í síldveiðunum, hefi eg fylgzt ná-
kvæmlega með þeim á hverju sumri,
frá því fyrsta skipið leggur úr höfn og
þar til skipin hætta síldveiðum á
hverju hausti. Á daglegri göngu minni
um Akureyrarbæ á sumrin, hefir það
verið vanaspurning mín, þegar eg hefi
mætt einhverjum, sem á útvarpstæki,
og getur hlustað á samtal síldveiði-
skipanna ,eða hefir mikinn áhuga á
síldveiðunum: „Hvað hefirðu frétt af
síldveiðunum í dag?“ Og þegar þessi
fyrsti *hefir verið þurrpumpaður, hefi
eg byrjað á þeim næsta og svo koll af
kolli. Sömu spurningarnar læt eg
dynja jafnt á Norðmönnum eða Sví-
um, ef þeir hafa komið á síldveiði-
skipum sínum hér í höfn.
Upp úr öllum þessum spurningum
hefi eg svo haft það, að eg get sagt
með fullum sanni, að enginn hér í bæ
er fróðari um hvemig síidveiðarnar
ganga hjá flestum síldveiðiskipunum
á hverju sumri en eg. Sjálfur hefi eg
það upp úr öllum þessum síldveiði-
spurningum, að alltaf er verið að
spyrja mig sömu spurningarinnar, og
eg spyr aðra: „Hvað segirðu mér af
síldveiðunum í dag?“ Um síldveiðam-
ar er mér alltaf sönn ánægja að
spyrja og tala, af því þær hafa ver-
ið helzta lífsstarf mitt.
það, sem eg hér að framan
hefi sagt, er nokkurs konar inn-
gangur að aðalefni þessa bréfs, og til
að sýna að eg þykist vera fyllilega
dómbær um síldveiðar yfir höfuð, af
margra fyrri ára eigin þátttöku í þeim.
Efni bréfsins er þetta:
1. — í 225. tölublaði Morgunblaðs-
ins þ. á. ( grein með fyrirsögninni:
„Var síldin djúpt út af Norðaustur-
landi í ágústmánuði?" I þessari grein
stendur meðal annars, að enskur tog-
ari hafi verið á veiðum um miðjan
ágústmánuð 60—-80 sjómílur út af
Digranesi og séð feikimikla síld vaða
á þessu svæði í samfleytt 8 daga, að
minnsta kosti.
2. — Seinast í ágústmánuðx komu
nokkur sænsk reknetaskip inn á
Siglufjörð, með fullfermi af rekneta-
síld, sem þau höfðu veitt 100 sjómíl-
ur í norður frá Siglufirði, án þess að
nokkurt annað herpinóta- og rekneta-
skip vissi um aflann þarna úti. Það
fylgir sögunni að þarna hafi síldin
vaðið þegar veðurfar var hagstætt. —
Eftir þetta fóru bæði innlend og út-
lend reknetaskip að leggja net sin enn
dýpra en þau höfðu áður gert. Og þá’
fyrst fóru reknetaskipin að afla nokk-
uð að ráði. Síðast sóttu þau síldina !
svo langt út til hafs, að ekki var hægt *
fyrir þau, tímans vegna, að leggja ■
nema annan hvorn dag, þó veður
leyfði. Seinasta herpinótasildin, sem
islenzku skipin veiddu fyrir utan land-
helgi, var sótt um 70 sjómílur í norður
frá Siglufirði, þótt seinasta herpinóta- '
síldin væri veidd uppi í fjörusteinum
á Skagafirði.
3. — Rétt eftir mánaðamótin
ágúst-september, fengu finnsku síld- 1
veiðiskipin allmikla síld í herpinót
100 sjómílur út af Melrakkasléttu, og
hafa sennilega verið búin að vera j
þarna lengi úti, áður en þessi síldar-
fregn barst til lands.
• 4. — Þegar eitt af norsku herpi-
nótaskipunum 4 var á heimleið með
ekki nærri fullfermi, fyrst í septem-
ber, kom það í gpðu veðri í mikla
síld, sem óð uppi, mjög langt austur
og út af Langanesi.
5. — Þegar Færeysku skipin, sem
stunduðu hér síldveiðar í sumar, voru
á leiðinni hingað upp um mánaðamót- '
in júnx-júlí, sigldu þau í gegnum mjög !
víðáttumiklar síldarbreiður á hafinu
milli Færeyja og íslands. Þessi síld
óð ekki í torfum, en stökk. Virtist hún !
vera bæði gisin og þunn. (Sú síld, sem
stekkur, er það vanalega). Ekki veit
eg í hvaða átt þessi síld gekk, eða 1
hvort hún hélt sig hér um bil á sama
stað..
I fyrra um líkt leyti sást síld á
sömu slóðum. Hvaðan kemur þessi
síld og hvert gengur hún? Á hún
heima á þessum slóðum?
Hér er áreiðanlega rannsóknarefni
fyrir Árna Friðriksson fiskifræðing. —
Veit hann nokkuð um að þessi síld er
þarna á þessum tíma? Sennilega ekki.
|
pG HEFI siglt gegnum stórar síldar- j
breiður, og fleiri en eg, seint í
maí og fyrst í júní, djúpt á Húnaflóá
og Fljótamiðum, í mörg skipti, og
ekki á sama árinu. Þessi síld óð ekki, |
Jen stökk, og var á hraðri göngu aust-
ur og upp að landinu. Það virtist vera
vestanganga, sem sennilega hefir ver-
ið gengin hjá áður en skipin byrjuðu
síldveiðar. Þó veit eg til að íslenzk
skip hafa veitt síld í herpinót fyrir og
um 20. júní árið 1933, bæði á- Skaga-
firði og inn við Vatnsnes. En vanaleg- j
ast hefir fyrsta síldin veiðst djúpt á
Skagagrunni.
Hvað dettur manni í hug og hvaða
ályktanir dregur maður, þegar maður ,
hefir heyrt svona lagaðar fréttir, og
fleiri gætu þær verið, þó eg viti ekki
um þær? Verður manni ekki á að
spyrja: Hvernig var síldarleitarflug-
vélum stjórnað í sumar? Sennilega
hafa þeir, sem stjórnuðu þeim vitað
um þessar síldarfréttir eftir dúk og
disk. Mér vitanlega voru flugvélarnar
í flestum tilfellum allt af að fljúga yf-
ir síldveiðaskipaflotanum, þar sem
hann var að leita að síldinni. Eg veit
að Hreinn Pálsson flaug í eitt skipti
alllangt út, en sá enga síld. Líka
heyrði eg sagt frá að önnur flugvélin
hefði fundið síld uppi austur af Horn-
inu, að morgni til, þar sem síldarskip-
in héldu sig ekki þá. Þau fyrstu voru
komin á þessar slóðir um klukkan
þrjú um daginn og fengu flest dálitla
síld. Mér finnst nú að flugvélarnar,
þegar þær eru í síldarleit, ættu helzt
að fljúga yfir þá staði, þar sem síld-
veiðiskipin halda sig ekki. T. d. í góðu
flugveðri á línunni 100 sjómílur út frá
Siglufirði, austur og vestur, og jafn-
langt út frá Langanesi og Horni.
Eftir þessum 5 síldarfréttum að
dæma, sem áður voru nefndar, getur
manni dottið í hug að spyrja:
Hélt*mikill hluti síldarinnar sig fyr-
ir utan hin venjulegu veiðisvæði síld-
veiðiskipanna í sumar? Einnig þetta:
Mundi það ekki vera heppilegra að
önnur síldarleitarflugvélin, ef þær
(Framhald ó 8. síðu).
Bráðum korna
blessuð jólin
börnin fara að
hlakka til.
Allir fá þá
eitthvað fallegt,
í það minnsta
kerti og spil.
*
Það var sú tíðin að bezta jólagjöf hvers barns
voru kerti og spil og" eiginlega sú eina jólagjöf,
sem um var að ræða.
Nú er þetta rnjög á annan veg og kertin og spil-
in liafa orðið að víkja fyrir öðrum meira „mod-
erne“ gjöfum en miður skemmtilegum, a. m. k.
mörgum hverjum. '
Eiginlega voru þessar línur alls ekki tileinkað-
ar jólagjöfum, því að um þær höfum við rætt
svo oft áður, heldur yngstu meðlimum fjölskyld-
unnar, eða öllu heldur ykkur, sem eigið börn og
ætlið að fara að halda jól. — Hinn spennandi leik-
ur, „jóla-undirbúningur“, stendur nú sem hæst í
hverju heimili. — í þeim leik þarf að leyfa börn-
unum að taka þátt.
Ykkur kann að virðast þau tefja fyrir, þau
yngstu a. m. k., en gleymið ekki, hve ómælilega
ánægja þeirra er og gleði yfir því að fá að vera
með.
Ef betur er að gáð, er ýmislegt, sem börnin
geta gert tily að flýta fyrir og það bætir upp þá töf
sem þau kunna að valda á öðrurn sviðurn. En um-
fram a.llt verða þau að vera þátttakendur, en ekki
áhorfendur. — Þv^að állir þekkja, hve sannari og
dýpri ánægja mannsins er, þegar hann sjálfur er
þátttakandi, hvort heldur er um starf eða leik að
ræða. — Einhver kann að spyrja: „Hvað geta þau
svo sem gert?“
Hér skal aðeins nefnt fátt til dæmis, en þið
munið sjálfar ijnna býsna fljótt, að rnörg smávik
og viðgerðir henta þeim ágætlega.
Fyrst er að nefna viðgerðir á gömlu jólaskrauti,
svo sem að líma hanka á gamlar körfur, setja nýj-
ar glansmyndir á kramarhúsin, verka vax af kerta-
klemmunum o. s. frv.
Þá geta þau skrifað á merkispjöld jólaböggl-
anna (a. m. k. heimilisfólksins), búið til nýtt jóla-
skraut o. fl. þ. 1.
Margar mæður leyfa
börnu msínum að
gera „köku-fólk“ úr
deigafgöngum, en það
þykir þeim litlu ekki
alveg ónýtt.
GLEÐILEG JÓL!
LEIÐRÉTTING.
Þær ykkar, sem nota uppskriftina á eplakök-
unni í jólablaði Dags, vil eg biðja að breyta 1250
gr. afeplum í 250 gr., sem er það rétta í málinu.
*
Úr 500 gr. af hveiti.færð þú 25 kökur af laufa-
bfauði, þannig að 2 kg. þarf í 100 kökur.
GLEÐILEG JÓL!
Gefið ykkur tíma í öllu annríkinu til að segja
börnunum frá hinum skemmtilegu jólasveinum
okkar og syngið fyrir þau: „Kátt er um jólin,
koma þau senn“, „Jólasveinar einn og átta“ o. fl.
af þessum skemmtilegu þulum og kvæðum, sem
til eru og ekki mega gleymast. — Þið gefið hug-
myndaflugi barnsins byr undir báða vængi, með
því að sinna því á þennan hátt, og minningarn-
ar sein barn þannig eignast í föðurhúsum, kunna
að verða því mikil stoð síðar í lífinu og mikilvæg-
ari fyrir það sjálft en þig grunar.