Dagur - 08.01.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 8. janúar 1947
DAGUR'
5
LUNDÚNABRÉF TIL »DAGS«
Raunsætt mat á UN.
Menn líta hér hófsamlega
björtunT augum á árangurinn af
starfi hins fyrsta, reglulega alls-
herjarþings Sameinuðu þjóð-
anna. Yfirleitt ber ekki á þeirri
yfirborðskæti, sem virtist gagn-
taka suma helztu fulltrúana við
þinglokin, og í Ijós kom af blaða-
viðtölum, í þann mu.nd er þeir
lögðu af stað heimleiðis. Stjórn-
málamenn hér sýnast yfirleitt
sammála þeim skoðunum, sem
komu fram í blaðinu Observer
fyrir skemmstu, en þar segir svo:
„Risavaxin, diplómatísk ráð-
stefna, þar setn þúsundir manna
fást beint eða óbeint við málefni,
sem hafa mikla þýðingu fyrir all-
ar þjóðir, hefir ævinlega tilhneig-
ingu til þess að skapa óraunsætt
mat á störfum sínum og innleiða
þetta mat um heim allan.“ Þrátt
fyrir þetta, er almenpt viður-
kennt — jafnvel þótt reynslan
eigi eftir að sanna það — að síð-
asta samþykkt þingsins hafi verið
mikill sigur fyrir diplómatíska
samningagerð og að þjóðirnar
standi í mikilli þakkarskuld við
forseta þingsins, M. Spaak, sem
tókst. með lagni, samningalipurð
og festu að koma málinu í höfn.
Yfirleitt mun það álit stjórn-
málamanna hér, að allsherjar-
þingið hafi staðist prófið betur
en á horfðist, og að jöað hafi stað-
fest í verkinu, að það sé í raun-
inni húsbóndi Öryggisráðsins og
þar með hafi það samræmt kenn-
inguna um hið lýðræðislega jafn-
ræði þjóðanna, hvort heldur sem
þær eru stórar eða smáar, og hina
óhjákvæmilegu nauðsyn tillits-
semi við yfirgnæfandi vald og
auðlegð stórveldanna. Allsherjar-
þingið fól Öryggisráðinu að gera
nákvæma áætlun til þess að gera
■a f vopn una rt i 11 ögu na meira en
orðin tóm, og þar með gerði það
Öryggisráðið að starfsmanni sín-
urn og staðfesti í framkvæmdinni
þann vilja þjóðanna, sem tóku
þátt í umræðunum, að afvopn-
unarmálin ættu undir engum
kringumstæðum að verða verk-
færi í áróðursherferðum stór-
veldanna. Times segir um þetta í
nýlegri forustugrein: „Öryggis-
ráðinu er falið að leysa úr verk-
efni, sem miklum áhyggjum olli
í þinginu um skeið: Hvaða upp-
lýsigar um vopn og herstyrk á að
krefjast af ríkisstjórnunum, til
þess að unnt sé að ákveða hvort
almenn afvopnun sé framkvæm-
anleg? I’að er að minnsta kosti
augljóst nú, að þessara upplýs-
inga er því aðeins hægt að kref j-
ast, að þær séu ætlaðar sem þátt-
ur í stórfelldri afvopnunaráætl-
un. Þegar Molotoff fyrst óskaði
þessara upplýsinga, virtist ekkert
slíkt takmark liggjja fyrir. Nú er
'þetta atriði upplýst, þótt það
hafi ennþá é. t. v. aðeins fræði-
legt gildi, unz almennt, póLitískt
samkomulag stórveldanna er orð-
Frá Victor Stankovich
í þessu bréfi ræðir Victor Stankovich um hið nýafstaðna þing
S'ameinuðu þjóðanna, Spánaimálin og afstöðu Breta til
Francostjórnarinnar og stefnu brezku stjórnarinnar í málefn-
um Þýzkalands.
í Madrid. Jafnvel þótt rnikill þjóðanna, mundu gera meira illt.
sannleikur sé í þeirri staðhæf- en gott.“
•ingu, að utanaðkomandi af-
skiptasemi sé til þess eins fallin,
að þjappa Spánverjum saman
um Caudillo (Franco), er einnig
orðið ljóst, að Franco hefir svo
oft reynt að fleyta sér á þjóðar-
stolti Spánverja, að vafasamt er
að hann geti reiknað með nokk-
urri innstæðu á þeim reikningi
liéðan af. Fyrstu áhrifin af
ákvörðun Allsherjarþingsins,
niunu líklega verða þau, að hún
flýti fyrir samningaumleitunum
í milli kaþólskra, sem eru and-
vígir stjórninni, og konungs-
sinna, annars vegar, en sósíalista
og syndíkaldsta, hins vegar. Vitað
'er, að jarðvegur er til fyrir slíka
Þýzkalandsmálin.
Þjóðnýting þungaiðnaðarins á
brezka hernámssvæðinu í Þýzka-
landi, er annað dæmið um
ákvörðun, sem brezka ríkis-
stjórn he'fir neyðst til þess áð
taka af tillitssemi við „vinstri-
deild“ Verkamannaflokksins og
„uppreistarmennina" yfirleitt.
Það- var vitað, að þessar þjóðnýt-
ingaráætlanir mundu sæta harðri
mótspyrnu frá Bandaríkjamönn-
um og með tilliti til þessarar
andspyrnu mun Mr. Bevin tví-
vegis hafa síniað stjórn sinni frá
New York, tilmæli um, að fresta
að sinni framkvæmd fyrsta þátt-
samninga. Þá hefir Senor Prieto, ai þessara þjóðnýtingaráforma,
! um áramótin. Talið er, að Bevin
muni verða sáttfús, en halda því
þó ákveðið fram, að stefna hans
í utanríkismálufti sé nú farin að
bera augljósa ávexti. Sýnt þykir
og, að framkoma Rússa á ails-
lierjarþingi UN, sé frekar styrk-
ur við utanríkisstefnu Bevins og
Byrnes en undanlátsstefnu þá, er
Henry Wallace boðar í Banda-
ríkjunum og uppreistarmenn í
Verkamannaflokknum brezka. —
Þýzkalandsmálin munu og gefa
Mr. Bevin tilefni til þess að
benda á rangar hugmyndir upp-
reistarmanna. Þeir hafa haldið
því fram, að sósíalískari stefna í
utanríkismálum mundi leiða til
bættrar sambúðar Rússa og
Breta. Staðreyndin er hins vegar
sú, að rússneska áróðursvélin er
Jiegar tekin að hamast gegn fyr-
irætlununum um Jrjóðnýtingu
þýzka þungaiðnaðarins á brezka
hernámssvæðinu og kalla hana
tilraun til þess að gera hernáms-
svæðið að „engilsaxneskri ný-
ltndu“.
Danir kaupa skip
í stórum stíl
Samningar standa yfir milli
danskra stjórnarvalda og amer-
ískra, um kaup á 13 „Liberty“-
utningaskipum, samtals 130,000
tonn. Ætlun Dana er að nota
ressi skip til kolaflutninga frá
Bandaríkjunum og verður þeim
skipt í milli danskra útgerðarfé-
'ega. Þá hafa Danir nýlega keypt
mótorskip að stærð frá 120-250
smál. Þetta erdu hollenzk stál-
skip, flest smíðuð á árunum
1925-1930. Verðið er frá 70,00—
100,000 kr. fyrir skip.
ið að veruleika.
Spánarmálin.
leiðtogi spænskra sósíalista
Mexíkó, byrjað tilraunir til þess
að sætta hægri- og vinstrimenn.
sem landflótta eru. Allt Jretta
bendir til Jiess, að Jiess verði e. t.
v. ekki langt að bíða, að liin
landflótta lýðveldisstjórn Jo;é
Giral, sem nú dvelur í Frakk-
landi, leystist upp. Það vakti at-
hygli, að í umræðunum um
Spánarmálin í Allslierjarþing-
inu, var aldrei rninnst á Jressa
„stjórn“. Það virðist Joví, sem
fulltrúarnir hafi álitið, að Giral-
stjórnin sé í rauninni ekkert tæki
til þess að nota í baráttunni gegn
Franco, eða koma í stað hans.
Um afstöðu Breta er það að
segja, að sendinefnd þeirra í
New York fylgdi Spánartillög-
unni með nokkurri tregðu: Víst
má telja, að Mr. Bevin hafi ekki
skipt um skoðun á þessu má'Ii, og
með honum standa lielztu menn
ríkisstjórnarinnar, en hann telur
að utanaðkomandi afskiptasemi
muni aðeins, er til lengdar læjur,
skaða málstað spönsku þjóðar-
innar, sem þó hafi verið ætlunin
að styrkja. En á hinu leitinu má
merkja áhrif „uppreistarinnar"
gegn utanríkisstefnu stjórnarinn-
ar, sem brauzt út í röðurn þing-
flokksins fyrir skemmstu og eg
hefi fyrir skömmu rætt um hér í
blaðinu. Þótt uppreistin væri
kæfð, hefir ltún eigi að síður
áhrif á stefnu stjómarinnar, sem
verður að taka hæfilegt tillit til
þessarar deildar í flokknum, sem
krefst ntiklu strarigari sósíalískr-
ar stefnu í utanríkismálunt. í
þessu máli treysti stjórnin sér
ekki til þess að sniðganga ein-
dreginn vilja hinna óánægðu
þingmanna. Þannig bar það að,
að brezka ríkisstjórnin var fylgj-
andi Spánartillögunni, og eins
og Tintes bendir á „eru líkur til,
að stjórnin kalli heim sendiherr-
ann í Madrid, en fyrri fregnir
um heimköllun hans, voru á
undan tímanum. Stjórnin mun
Móðir, kona, meyja.
(Framhald af 4. síðu).
Pið getið nasrii, að eg varð að hort-
ast í augu við alla í klelanum til þess
að sýna þeim, svart á hvítu, að lands-
maður þeirra hefði hatt á röngu að
standa, og tókst mér að sanníæra
þessa samferðamenn mjta um það, að
augun í íslendingum myndu hreint
ekki ólík augum þeirra ensku, og að
bleik augu fyrirfyndust ekki!
Ákvörðitn þingsins í Spánar-jekki hvika frá þeirri skynsam-
málunum er sögð hafa komið 11 egu. og augljosu afstöðu, að fre>t-
um að skipa umboðsráð Þjóð-
verja til þess að stjórna kolaiðn-
aðinunt, járn- og stáliðnaðinum,
þungavélafrantleiðslunni og
ýmsum greinum efnafrarrileiðsl-
unnar. Ríkisstjórnin mun hafa
tekið fyrir tvenn tilmæli frá Mr.
Bevin í þessa átt, en sá sig til-
neydda að ltafa Jtau að engu og
senda ráðherra þann, sent fer
með Þýzkalandsntálin, Mr.
Hynd, í fyrirhugaða för til
Þýzkalands til þess að konta þess-
ari skipan ál Diplómatískur
fréttamaður blaðsins Öbserver,
ltefir lýst klípu-þeirri, er stjórn-
in er í, á þessa leið: „Það er
naumast nokkurt furðuefni, að
Verkamannastjórnin skuli vera
komin í slæma klípu út af þjóð-
nýtingu þýzka þungaiðnaðarins,
eftir að hún hafði sótzt eftir og
santþykkt efnahagslega santein-
ingu brezku og amerísku her-
riámssvæðanna. Af því að þetta
er sósíalísk ríkisstjórn ætlast
stuðningsmenn hennar lteima
fyrir til Jaess, að hún reki sósíal-
íska utanríkispólitík, og brezka
hernámssvæðið í Þýzkalandi er
raunar eini vettvangur utanrík-
ismálanna, þar sem þessi ósk get-
ur haft raunhæfa þýðingu. En
það er einmitt í stjórn hernáms-
svæðisins, sent brezka ríkisstjórp-
in þarfnast mest amerískrar
hjálpar til þess að geta haldið
áfram að stjórna þar yfirleitt.
„Uppreistin“ — eða hrópin únt
raunhæfari sósíalíska utanríkis-
stefnu — boðar því síður en svo
nokkra lausn á vandræðunt rík-
isstjórnarinnar í Þýzkalandsmál-
unum, þar sem tækifærið til
þjóðnýtingar og nauðsyn amer-
ískrar aðstoðar stangast illilega.
Augljóst er, að hin eina, raun-
ltæfa leið fyrir ríkisstjórn Mr.
Attlee, er einhver millileið, ef
ltenni á að takast að halda trausti
kjósenda sinna og tiltrú aðallán-
ardrottins síns, Bandaríkja Norð-
ur-Ameríku.“
Ákveðið mun vera, að Bevin
utanríkisráðherra, ávarpi þing
sem reiðarslag yfir ríkisstjórnina ’ ari aðgerðir af hálfu Sameinuðu (flokk Verkamannaflokksins nú
Smáríkin og þýzka endurreisnin.
Afskipti J)au, sem hinum smáu
nágrannaríkjum Þýzkalands,
verða leyfð, er ganga skal frá
málefnum þess, hafa enn ekki
verið endanlega ákveðin. Utan-
ríkisráðherrar stórveldanna hafa
útnefnt sérstaka fulltrúanefnd,
sent á að kynna sér vilja ríkis-
stjórnanna og gefa ráðherrunum
skýrslu í tæka tíð fyrir Moskva-
fund þeirra. Þetta er talin alls-
endis ófullnægjandi afgreiðsla af
mörgum, sem telja, að fórnir
smáþjóða, eins og t. d. Hollend-
inga og Belga, og verzlunarskipti
þessara þjóða við Þýzkaland,
kreljist miklu meiri þátttöku
þeirra í hinum endanlegu friðar-
samningum. Sir William Bever-
idge, heimskunnur fyrir al-
mannatryggingatillögur sínar,
hefir nýlega ferðast um hin
smáu nágirannaríki Þýzkalands,
eltir að.hafa kynnt sér rækilega
ástandið í Þýzkalandi sjálfu.
Hann hefir birt nokkrar athygl-
isverðar athuganir í „Observer",
nú um miðjan desember, og læt-
ur þar í ljósi })á skoðun, að jafn
vel þótt þjóðirnar, sem voru und-
irokaðar af Þjóðverjum, hafi í
fyrstu haft tilhneigingu til þess
að snúa baki við öllu þýzku, hafi
þæc Jaegar gert sér ljóst, að þetta
sé ekki hægt, er til lengdar læt-
ur. — Sem menningarjiijóðir
telja þær sér skylt,' að* útrýrna
hefndarþorstanum, og það sem
merkilegra er, — sem verzlunar-
þjóðir telja þær sér nauðsyn að
stuðla að efnaltagslegri endur-
reisn stærstu viðskiptaþjóðar
reirra. „Hin augljósa stefna fyrir
þá, -sem stýra málefnum Þýzka-
lands,“ segir William Beveridge
„ætti að vera sú, að bjóða hi.num
smáu, vestrænu nágrannaríkjum
— Belgíu, Hollandi, Danmörku
og Sviiss — samvinnu utn að end
urreisa efnahagslegt sjálfstæði
Þýzkalands í friðsamlegu augna-
miði, og gefa þeim þar með tæki-
færi til þess að hafa áhrif á þær
aðferðir, sem nauðsynlegar eru,
„Selskabs“-veski
tapaðist á nýjársnótt á leið-
inni frá Hótel Norðurland—
Brekkugötu.
Finnandi vinsamlega skili
því, gegn fundarlaunum, á
Hótel Norðurland.
Nýkomið:
Gerduft
í V2 og 1 lbs. baukttm
Eggjaduft í baukum
Grænar baunir, útlendar
Hafnarbúðin
Páll A. Pálsson
Skipagötu 4 — Sími 94
Gjöta-mótor,
6—7 hesta, til sölu.
Hafnarbúðin
Páll A. Pálsson.
Skipagötu 4 — Sími 94
Þeir,
sem hafa beðið mig að
útvega Gjöta ■vélar, tali
við mig sem fyrst.
Páll A. Pálsson
Hafnarbúðin
Skipagötu 4 — Sími 94
til Jness að tryggjaiþessar þjóðir
gegn möguleikum nýrrar, þýzkr-
ai árásar. Meðferð okkar á
Þýzkalandsvandamálintt til þessa
er ennþá eitt dæmi um stórvelda-
tilhneigingu, sem þarf, fremur
öllu öðru, að upjyæta af jörð-
inni.“
Desember 1946.