Dagur - 23.06.1948, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 23. júní 1948

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pctursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 16G
Blaðið kemtir út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
Drentverk Odds Björnssonar h.f. Akureyri
Flokksblöðin og földu sjóðirnir
UMRÆÐUR ÞÆR, sem farið hafa fram síðustu
dagana í blöðum landsins og á öðrum vettvangi
um hinar miklu fjárfúlgur, sem sannað er, að ýms-
ir íslendingar hafa falið erlendis á stríðsárunum,
hafa að vonum vakið mikla og almenna athygli í
landinu. Ef til vill er það þó ekki fjárhæðin sjálf,
sem mesta athygli hefir vakið í þessu sambandi,
því að vissulega mun almenningi þegar fyxir löngu
hafa leikið rökstuddur grunur á því, að ekki
mundi hér um neina smápeninga að ræða. Hitt
mun skynbærum mönnum hafa þótt öllu fróðlegra
að gefa því gætur, hvernig hinir ýmsu stjórnmála-
flokkar í landinu, eða málsvarar þeirra, hafa
brugðist við þessum upplýsingum. Að vísu var það
fyrirfram vitað um einn flokkinn, Sjálfstæðis-
flokkinn, að hann mundi ekki hika við að verja
málstað fjárflóttamannanna með hnúum og hnef-
um og þá fyrst og fremst með því, þegar í harð-
bakkann sló, að drepa umræðunum á dreif, flækja
þær um óviðkomandi atriði og reyna að gera sem
allra minnst úr hinum földu inneignum og þýð-
ingu þeirra. Það kom og á daginn, að öll blöð þessa
flokks, með Morgunblaðið og Vísi í broddi fylk-
ingar, gerðu málstað fjársvikaranna þegar að sín-
um og réðust heiftarlega á formann Framsóknar-
manna fyrir þá sök, að hann hefði rofið trúnað við
samstarfsflokka sína í ríkisstjórn með því að ráð-
ast opinberlega á þetta hneyksli og koma þannig
skrið á málið til sóknar og varnar fyrir opnum
tjöldum.
HITT ER MÖNNUM stórum meira undrunar-
efni, að Alþýðublaðið skuli treystast til að ráðast
jafn óðfúst út á þetta hæpna hundavað sem raun
ber nú vitni. Oll hafa þessi blöð gripið í sama
hálmstráið og reynt að gera það að gildu haldreipi
og úrslitaatriði, nefnilega það, að Hermann Jón-
asson hafi „rétt fimmfaldað ósannindin", eins og
Vísir kemst að orði(!), er hann á Hornafjarðar-
fundinum fræga nefndi 20 millj. dollara sem lík-
lega upphæð í þessu sambandi, en nú sé það sann-
að með yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar, að banka-
innstæður séu aðeins 4 millj. dollara. Vafalaust
látast þessi málgögn vera stórum einfaldari í fjár-
málum og ókunnugri háttum fjárplógsmanna en
þau raunverulega eru, þegar þau þykjast ganga út
frá því sem gefnu, að þeir kunni engar aðferðir til
þess að fela fé sitt erlendis á arðbærari og hættu-
minni hátt en þann einan, að leggja það í banka-
reikninga, sem gefa það upp í opinberum og al-
þjóðlegum skýrslum. Fyrst það er nú sannað, að
þessir menn geyma hvorki meira né minna en ca.
26 millj. kr. í opinberum sjóðum, í Bandaríkjunum
einum, hversu háar fjárhæðir mundi þeim þá hafa
tekizt að fela á annan laumulegri og arðbærari
hátt, t. d. í fyrirtækjum, fasteignum og handhafa-
verðbréfum þar og annars staðar erlendis. —
Vissulega mun fæstum þykja, að þessu athuguðu,
sem formaður Framsóknarflokksins hafi gizkað
sérlega ógætilega á, er hann nefndi dollaramill-
jónirnar tuttugu í þessu sambandi.
SÍZT ER ÞAÐ furðulegt, þótt kommúnistablöð-
in langi sárlega til að gera sér mikinn mat úr svo
feitum bita, er fjárplógsmennirnir hafa ennþá einu
sinni rennt á disk þeirra með svo óhrjálegu móti.
En sé belur að gáð, kemur það hins vegar í ljós, að
biti þessi kemur stórum heitari upp úr þeirra eigin
soði en svo, að þeir geti gleypt
hann sér að meinalausu, þótt þeir
blási nú gríðarlega á hann. Það
er óvefengjanleg staðreynd, að
hinar földu innstæður erlendis
hafa því sem næst allar myndast
á þeim árum, er kommúnistar
áttu sjálfir tvo ráðherra í ríkis-
stjórn. Enginn vafi leikur heldur
á því, að þessir ráðherrar og aðrir
forustumenn kommúnista vissu
fullvel, hvað var að gerast undir
þeirra eigin handarjaðri. Hvers
vegna þögðu þeir þá og gerðust
þannig samsekir þessum ósóma?
Því neyttu þeir ekki þá þegar
þess skörungsskapai', sem þeir nú
gorta svo mjög af, til þess að
byrgja brunninn áður en barnið
var dottið ofan í hann? Ekki þarf
mikla skarpskyggni til að' sjá það,
að stórum auðveldara var að
stöðva fjárflóttann í tæka tíð með
einarðlegum ráðstöfunum, en að
hafa nú upp á hinum földu fjár-
sjóðum og flytja þá heim aftur.
En hvað gerðu kommúnistar þá
annað en að þvælast fyrir fótum
Framsóknarmanna, sem heimt-
uðu þegar raunhæfar aðgerðir í
málinu? Vissulega ekkert, eða
verra en ekkert, því að þeir
hjálpuðu þáverandi samstarfs-
flokkum sínum til þess að drepa
hverri tilraun til úrbóta á dreif
og þegja málið í hel.
Það er fullseint fyrir kommún-
ista að ætla að skara lárberjum
sínum út úi' eldinum, er þau eru
þegar brunnin til ösku!
FOKDRETFAR
Sólmánuður heilsar með hrið, en
virðist þó ætla að bera nafn með
rentu.
Aðfaranótt mánudagsins vakn-
aði eg um fimmleytið við dropa-
hljóð á húsþakinu. „Hamingjunni
sé lof! Nú er rigningin þó loksins
komin,“ hugsaði eg. Kvöldið áður
hafði eg komið akandi austan úr
Vaglaskógi yfir Vaðlaheiði í
glampandi sólskini og við dásam-
lega litadýrð á láði og legi. Heitt
ög yndislegt hafði verið um dag-
inn-í skjóli trjánna, en svalt ann-
ars. staðai', þar sem ekki naut
skjóls, þótt júnísólin skini glatt á
skafheiðum himni. En dimmir og
háir rykmekkir þyrluðust hátt í
loft upp úr moldargötunum
hvarvetna þar, sem einhver
hreyfing var á vegunum, og
þykkt ryklag lagðist á fólk og
farangur inni í luktum bifreið-
unum, hváð þá heldur annars
staðár. Eg hafði haft orð á þvi
við samferðafólkið, að ofþurrk-
urinn mundi nú eiga engu minni
þátt í því að tefja grassprettuna
en vorkuldarnir sjálfir, svo miklir
og langvarandi sem þeir þó þegar
væru örðnir. Og nú væri sannar-
lega þörf á rekju og regni.
Og sem sagt: Um nóttina vakti-
aði eg um óttuskeið við dropa-
hljóðið á húsþakinu. “Guði sé
lof!” hugsaði ég. “í dag eru sól-
stöður. Lengstur sólargangur!
Sólmánuður kominn með mildar
gróðrarskúrir!” Ég sprett upp úr
í'úmmi mínu og skima til veðurs
út um gluggann. En hvað er það
tarna? Glampar morgunsólin
svona skært á næturdögginni í
hlíðum Vaðlaheiðar? Ónei. Annað
og verra er nú í efni: Sólin hylst
að baki dimmra hríðarbólstra, og
Vaðlaheiði er hvít af snjó frá
hæstu brúnum og niður að fjöru-
borði. Stórar, þéttar snjóflygsur
falla á laufin í garðinum. Dimmt
él byrgir útsýnið, og loks rofar
aðeins með naumindum í næstu
hús. Svona kuldalega heilsar
sjálfur Sólmánuður að þessu sinni
okkur Norðlendingum. Ég halla
méi' aftur á eyrað og reyni að
finna einhverjar málsbætur fyrir
náttúruna, að hún skuli haga sér
svona, eins og hún þættist eiga
eitthvað sökótt við okkur menn-
ina:—Jæja. Hvorki ætti sjávar-
né lofthiti að vera því til fyrir-
stöðu í þetta sinn, að síldin veiðist
hér við Norðurland. Sjálfsagt
verður hér uppgripa-afli í sumar,
og þá kemur peningalvkt í bæinn
og þorpin við fjörðinn, og kann-
ske einhver reykur af réttunum
út um sveitirnar líka. Ef til vill er
mér, þegar öllu er á botninn
hvolft, óhætt að sofna aftur og
láta áhyggjurnar hvílast frá
heimsstjórninni, því að sjálfsagt
hefir Káinn gamli ekki ort þetta
vísuupphaf alveg út í bláinn:
„Af langri reynslu lært eg þetta
hef:
að láta drottinn ráða, meðan eg
sef“.
Og viti menn: Þegar eg vakna
aftur, rúmri klukkustund síðar,
ei' allur nýi snjórinn horfinn og
sólin stafar enn geislum sínum
frá heiðum, svölum himni.
Saltvatn og bílabón!
EN ÞÓTT við Káinn verðum
þannig að semja frið við verk-
fræðingana á himnum í krafti
þessarra reynsluvísinda, fremur
en með forsendum kai'lsins, sem
sagði, þegar hann „fékk ofan í“
flekkinn sinn: „Þú nýtur þess,
guð, að eg næ ekki til þín!“ — þá
er allt annað uppi á teningnum,
þegar röðin kemur að skuldaskil-
unum við hina jarðnesku verk-
vísindamenn, sem enn vei'ða að
sætta sig við það hlutskipti að
vera í kallfæri við okkur oi'ðhák-
ana. Verkfræðingum og verk-
stjórum bæjarins heíir annars
vei'ið sendur svo oft tónninn hér
í þessum pistlum, að það var eig-
inlega meiningin að láta þá í friði
í þetta sinn, og jafnvel að hæla
þeim dálítið, svona til hátíða-
brigða, fyrir óvenjulega athafna-
semi upp á síðkastið, svo sem
malbikun Strandgötunnar, lag-
færingar á gangstéttum og götum
víða í bænum, ýmiss konar fram-
kvæmdir og prý‘ði í Laugaskarði
og fleira þess háttar. En svo þarf
einn málkunningi minn endilega
að trufla þennan góða og frið-
samlega ásetning minn og blanda
fölskum tóni í lofsönginn til
hinna vísu feðra bæjarins, með
því að kappaka á minn fund í
hvítskellóttum bíl og heimta að
eg skammi Júníus, eða Ásgeir —
eða jafnvel Steinsen sjálfan —
fyrir að hafa látið vatnsbílinn
dæla söltum sjó á götur bæjariris
nú í þurrkunum, í stað ósalts og
meinlauss Glerárvatns — svo að
heilagir Gvendarbrunnar séu
ekki nefndir í þessu sambandi,
enda mun Svanberg þykjast
þurfa á þeim að halda til annarra
hluta. — Maðurinn var bæði
hryggui' og reiður yfir þessum
aðförum og hélt því hiklaust fram
að hér væri um ekkert minna nc
(Framhald á 5. síðu).

„Hættu nú þessum spuriiingiim44
Eg hefi oft undrað mig á því, hve óþolinmóðii' for-
eldrar eru oft og einatt gagnvart spurningum barn-
anna, sérstaklega þeim, sem sprottnar eru af ein-
skærri fróðleiksfýsn og löngun til þess að skilja.
„Hættu nú þessum spurningum." „Góði, þegiðu
nú einhvern tíma,“ og setningar þessu líkar, heyrast
alltof oft af vörum uppalandans, þess sem fengið
hefir í hendur hið mikilvægasta hlutverk, sem
mannlegum verum verður yfirleitt trúað fyrir.
Það er eflaust, að mjög spurul börn geta verið býsna
þreytandi með hinum ótrúlega fjölda spurninga af
ýmiss konar tagi, sem þau láta klingja í tíma og
ótíma. En þeir, sem fyrir spurningunum verða ættu
ávallt að hafa það hugfast, að slíkt er ekki óþægð,
börnin spyrja af því að þau vilja skilja, og miklar
spurningar benda oft á að í litla kollinum kunni að
búa skýr hugsun og mikil greind. Með því að vísa á
bug, kannske ónotalega meira að segja, spurning-
um fróðleiksþyrsts barns, eru þroskamöguleikar
þess heftir og því um leið gert mikið tjón.
En það þarf sannarlega þolinmæði til oft og einatt.
Samt sem áður er ekki hægt að sjá, að það, að sýna
slíka þolinmæði, sé annað en heilög skylda foreldr-
anna og allra þeirra, er við uppeldi fást og láta sig
varða þessi mál. Oft getur það verið erfitt að svara
spurningum barnanna og stundum er það ekki
hægt, en þá þarf að segja þeim að þessari spurn-
ingu sé ekki hægt að greiða úr núna, og jafnframt
að það eigi sannarlega að fá að vita þetta allt saman,
þegar það verði svolítið stærra og skilningsbetra.
„Hættu nú þessum spurningum,“ og: „Góði, þegiðu
nú einhvern tíma,“ ætti aldrei að heyrast, en aftur
á móti hlýleg og einföld svör við hverri spurningu
og hverju vandamáli, og vafaatriði, sem smeygja sér
inn í litlu kollana, svo að segja daglega og á öllum
aldri.
Annað atriði langar mig til að drepa á í þessu
sambandi. Eg gekk með litla 6 ára gamla stúlku
niður að höfn einu sinni í vetur. Esja var að koma
og við ætluðum að sjá „stóra skipið“ eins nálægt og
nokkur tök voru á. Þegar skipið var um það bil að
leggjast að bryggjunni, sneri litla stúlkan sér að
mér og spurði: „Hvar strandar skipið?“ Þessi litla
stúlka, sem bæði er þroskuð eftir aldri sínum og
rnjög vel skýr, vissi ekki mun á því að „stranda“ og
„leggjast að“. Nú var það lært á svipstundu og um
leið gáfust tækifæri til að vita ýmislegt annað um
skipin og útbúnað þeirra. Það sem eg vildi benda á
með sögu þessari eru hin fjölmörgu tækifæri, sem
gefast daglega og eru fyrir hendi allt í kringum okk-
ui', tækifæri til þess að kenna börnunum á raunhæf-
an hátt og kynna fyrir þeim ýmis atriði og starfs-
háttu úr þjóðlífinu. Víða erlendis er það fastur þátt-
ur í uppeldi hvers barns, að foreldrar fara með það
um bæinn, á einn stað í senn, og sýna því bygging-
una utan og innan ef tök eru á, og skýra fyrir því
hvað hafzt er að þar inni og til hvers. Þannig er far-
ið til kirkjunnai', safnhússins, skólabygginga, póst-
og símastöðva, ýmissa iðnaðarfyrirtækja, svo að
eitthvað sé nefnt. — Þótt margir bæir hafi meira að
sýna, getum við þó unnið á sama hátt og glætt
áhuga barnanna og gefið þeim nokkra hugmynd um
hinar ýmsu greinir og starfsháttu í þjóðlífinu. Og
óneitanlega væri gaman að geta bent þeim litlu á
ruslakörfur á hverju götuhorni með þeim ummæl-
um að þessar körfur séu til að fleygja bréfum og
öðru rulsi í, svo að bærinn okkar geti verið hreinn
og þrifalegur, alveg á sama hátt og faðir þeirra
hafi ruslakörfu við skrifborðið sitt, svo að bréfa-
ruslið þurfi ekki að lenda á gólfinu.
Það eru svo óendanlega margir hlutir í nútíma
þjóðfélagi, sem grípa inn í iíf þegnanna, sem engan
veginn eiga eða mega vera huldir og óskiljanlegir
barninu bara af því, að enginn hefir nennt eða gef-
ið sér tíma til þess að staldra við með því og segja
því á einfaldan hátt frá hvað um er að vera.
Sýnið þolinmæði og afnemið setninguna „Hættu
nú þessum spurningum".
Puella.