Dagur - 07.07.1948, Blaðsíða 2

2
D AGUR
MiSvikudaginn 7. júlí 1948
SUNNAN FRÁ SUNDUM
★ ★
Sveinn Suðræni skrifar úr Rvík.
„Vér lofum og prísum þann
metnaðarmann''
UNDANFARINN hálfan mán-
uð hefir verið sumar hérna sunn-
anlands. Sólskin og blíðviðri dag
eftir dag. Á götunni mætir maður
sólbrenndu fólki, sem aðspurt
þrætir fyrir að hafa verið erlendis
fyrir skömmu, og þá má telja víst
að það hafi ekki verið þar. Bæj-
arbúar eru teknir að þyrpast upp
í sveitir og í sumarbústaði til
lengri eða skemmri dvalar, en
aðrir lagðir af stað í ferðalög um
fjarlæga landshluta, eða jafnvel
til fjax-lægra landa.
Og utanferðir manna eru tví-
mælalaust það efni, sem mest er
rætt meðal almennings í höfuð-
borginni þessa dagana. Ganga um
þær ferðir margar sögor, auðvit-
að stórýktar flestar, en óneitan-
lega hafa þær við nokkur rök að
styðjast, því að ekki verður opin-
berum skýrslum né farþegalistum
mótmælt. Ekki er heldur hægt að
véfengja fregnir erlendra blaða
um þetta efni, en ekki alls
fyrir löngu birtist í „Heims-
kringlu" fi-ásögn af ferðalagi eins
Reykvíkings um Bandaríkin og
Kanada og bar sú frásögn ekki
vitni neinum gjaldeyrisskorti. —
Var maður þessi með nokkuð af
fjölskyldu sinni í för með sér, og
vitað er, að hann er ekki þar
vestra í neinum opinberum er-
indagerðum.
OG HINGAÐ hópast nú er-
lendir ferðalangar svo tugum, ef
ekki hundruðum skiptir á viku
hverri. Það er eflaust eins og það
á að vera; margir þessara manna
eru aufúsugestir, sem koma fær-
andi hendi á einu eða öðru sviði,
enda þótt gjaldeyririnn, sem
þeir flytja okkur, sé víst af held-
ur skornum skammti. Mest ber á
norrænum listamönnum og
íþróttamönnum í hópi þessara
gesta, og er slíkum mönnum gott
að fagna. Margt má af þeim læra
og auk þess eignumst við oft
hauka í horni erlendis vegna
slíki-a heimsókna.
EKKI MÁ GLEYMA vísinda-
mannaefnunum erlendu, sem hér
eru á ferð. Tveir rannsóknaleið-
angrar, annar sænskux’, en hinn
tékkneskur. Sá sænski er undir
forustu prófessors Ahlmanns, sem
áður er hér kunnur og kunnugur
vegna jöklarannsólcna sinna. Eg
átti tal við hann fyrir nokkrum
dögum. Hann kvaðst vilja gera
ísland að „löggiltii kennslubók"
norrænna jarðfræði- og land-
fræðinema, og telur enga náms-
bók komast í hálfkvisti við það.
Vill koma á gagnkvæmum náms-
ferðum íslenzkra, sænskra og
norskra stúdenta og hyggur þær
öruggasta grundvöll skilnings og
samvinnu á menningai-legu sviði
með okkur norrænu þjóðunum,
og er ekki að efa, að hann hefir
mikið til síns máls.
EG HEF EINNIG átt tal við dr.
Emil Hadac, þann hinn tékk-
neska, og fylgdarlið hans. Ekki
varð eg samt neins vísai'i um hag
Tékka nú, því að þessu fólki er
sett sú regla að heiman, að það
má engum spurningum svara, er
snert geta tékknesk stjórnmál á
minnsta hátt, og * engar fréttir
herma þaðan. Vegna þessa
ákvæðis varð árekstur með vís-
indamönnunum og blaðamönn-
unum í Kaupmannahöfn, og var
það fi'éttamaður danska komm-
únistablaðsins, er upptökin átti.
Hann spurði sem sé, hvort vís-
indastarfsemi væri frjáls í Tékkó-
slóvakíu. Þeirri spurningu töldu
þeii- sig elcki.mega svara.
Dr. Hadac hefir tvívegis komið
hingað áður og starfað að rann-
sóknum. Á styrjaldarárunum
dvaldi hann lengstum í Noregi og
norsku talar hann með ágætum. í
leiðangri'þessum eru margir fær-
ustu vísindamenn Tékka á svið-
um flestra greina náttúruvísinda,
svo og þekktasti fræðakvik-
myndatökumaður, er þeir eiga. —
Hyggjast þeir framkvæma víð-
tækar rannsóknir á 2—300 ferkm.
svæði umhverfis Kaldadal,
Botnssúlur og Skarðsheiði. Leið-
angur þessi er með afbrigðum vel
að heiman búinn, meðal annars
hafa leiðangui'smemi meðferðis
matarforða til tveggja mánaða, og
alls nemur fai-angur þeirra
nokkrum smálestum. Margir leið-
angursmanna mæla á þýzka
tungu, nokkrir tala ensku og enn
nokkrir rússnesku. Þeir eru alls
seytján talsins, og er ein kona
með í förinni, en hún er jurta-
teiknari.
JA, ÞEIR HAFA tveggja mán-
aða matarforða meðferðis, og
þurfum við því ekki að gera okk-
ur vonii' um að okkur takizt að
kenna þeim að leggja sér til
munns íslenzkar matartegundir í
því skyni að vinna þeim vörum
mai'kað í heimalandi þeirra. Væri
eg í ríkisstjói’n, mundi eg leggja
blátt bann við að erlendir menn
fengju að hafa með sér matar-
birgðir; að minnsta kosti skyldi
eg krefjast þess af þeim, að þeir
borðuðu hx-aðfiyst fiskflök þrisv-
ar í viku og gei-a slíkt að skil-
yrði fyrir landvistai'leyfi. Væri
horfið að því ráði, mundum vér
eignast álitlegan hóp sölumanna
og áróðursmanna fyrir íslenzka
framleiðslu meðal erlendra þjóða,
okkur að kostnaðarlausu. Það
mundi margborga sig að láta þeim
flökin í té ókeypis, á meðan þeir
dveldu hérna
EN, — AÐ ÖLLU gamni slepptu.
Hvað gera íslenzk gistihús til að
kynna íslenzkamatarframleiðslu?
Eg er þeim málum ekki mikið
kunnugur, en þau litlu kynni, er
eg hefi af því haft, þykja mér
sanna, að þau gætu unnið meira
að þeirri landkynningu. Ekki má
skilja orð mín svo, að þau eigi
aðeins að hafa á boðstólumhangi-
kjöt og skyr, eða aðra þjóðlega
rétti, sem vafasamt er að félli er-
lendum gestum í geð. En þau
eiga að fara í þessum efnum eins
langt og unnt er að komast, án
þess að rekstrinum sé teflt í
Kaþólska kirkjan
á íslandi vil reisa
kapellu og prestsíbíið
við Hrafnagilsstræti
Kaþólska kirkjan á íslandi hef-
ir með bréfi dags. 24. fyrra mán.
farið þess á leit við bæjax'stjói'n-
ina hér, að henni verði leigð lóð-
in á horni Þói'unnarstrætis og'
Hrafnagilsstrætis hér í bæ, að
stærð 64x36 m. Hyggst kirkjan
reisa þar kapellu með prestsíbúð,
en óskar hins vegar eftir að mega'
halda lóðinni, þótt ekki vei'ði
byggt á henni til 1. sept. 1953.
Samkv. tillögum bygginga-
nefndar hefir bæjarstjói'n synjað
að fallast á síðai'nefnda beiðni,
þar sem það er regla hennar að
leigja ekki lóöir, nema bygging sé
hafin á þeim innan eins árs frá
leyfisveitingu. Hins vegar verður
kaþólsku kirkjunni gefinn kostur
að reisa þarna steinhús, er væri
stór og mynclarleg bygging í sam-
ræmi við skipulag bæjarins á
þessum stað, enda vei'ði bygg-
ingafi-amkvæmdir hafnar innan
tilskilins tíma.
Fyrsti formannsfundur
iðnnemafélaganna hald-
inn hér á Ákureyri um
fyrri heigi
Að tilhlutun stjórnar Iðnnema-
sambands Islands var haldinn
fundur með formönnum iðn-
nemafélaga landsins hér á Akur-
cyri dagana 26.—27. júní sl.
Fundinn sátu 23 formenn iðn-
nemafélaga víðs vegar að af land-
inu. Var fundurinn haldiðð í sal-
arkynnum Iðnskólans á Akur-
eyri.
Formaður Iðnnemasambands
íslands, Sigurður Guðgeii'sson,
setti fundinn og flutti yfirlit yfir
störf sambandsstjórnar. Fundur-
inn tók fyrir ýmis hagsmunamál
iðnnema og stai'fsemi samtak-
anna. Fundurinn samþykkti ýms-
ar ályktanir til næsta þings Iðn-
nemasambandsins, sem haldið
verður í haust. Helztu samþykkt-
ir voi-u gerðar í þessum málum:
Iðnnámið, bóklega og verklega.
Laun og kjör iðnnema. Fræðslu-
starfsemi. Skipuiag samtakanna.
Fundurinn fól sambandsstjórn að
yfirfara gildandi reglur um
iðnnámið og leggja fram á þing-
inu í haust ýtarlegar tillögur til
samþykktar í því máli. Fundur-
inn ákvað að vinna að því að fá
laun iðnnema samrímd.
Á laugardag fóru fundarmenn í
Vaglaskóg og snæddu þar kvöld-
eyrai’. Fundinum lauk á sunnu-
(Framhald á 7. síðu).
hætíu. Og þess á að láta getið á
matarseðlunum, að um íslenzkar
matvörutegundir sé að ræða. Hér
er að mínu áliti um má: að ræða,
sem þyi'fti að skipuleggja vel.
Einkum þarf að gæta þess, að þeir
réttir, sem gerðir eru úr inn-
lendri framleiðslu, séu svo vel
framreiddir og ljúffengir erlend-
um munnum, að þar yrði um
ótvíræða auglýsingu fyrir ís-
lenzkar afurðir að ræða.
Sveinn Suðræni.
Landsfundur Sjálfslæðismanna
var haldinn hér á Akureyri fyrir
skömmu. Blöð Sjálfstæðisflokks-
ins herma, að þar hafi verið sam-
an komið yfir 400 manns.
Eftir því, sem blöðum Sjálf-
stæðisflokksins segist frá, hefir
aðalverkefni fundarins verið að
lofa og prísa formann flokksins,
Olaf Thors, fyrir aðdáunarverða
stjórn hans á órunum 1944—46.
Að vísu mun Olafur hafa lagt til
langmest af lofinu um stjórn sína
og kommúnista á þessum árum,
en blöðin segja, að allir fundar-
menn hafi tekið undir lofið af
miklum fögnuði og hrifningu.
En stói'furðulegt er það, að
flestar ályktanir, sem þessi sami
fundur gerði, fjölluðu um þau
vandræði, sem stjói’n Ólafs Thors
og kommúnista hefir oi'ðið vald-
andi.
Ein ályktunin er svohljóðandi:
„Landsfundurinn telur, að eitt
hið mesta alvörumál í íslenzku
þjóðlífi sé hinn gegndarlausi
flutningur fólks úr sveitunum, og
þá einkum til Reykjavíkur."
Þarna gfeip landsfundur Sjálf-
stæðismanna á kýlinu Allir vita,
að fólksstraumurinn úr sveitun-
um til Reykjavíkur stafar af
kjaramismun sveitafólks og íbúa
Reykjavíkur. Menn flýja frá
framleiðslunni, af því að illa hefir
verið að henni búið. Framsóknar-
menn hafa beitt sér fyrir að jafna
þenna kjaramun. Stjói-n Ólafs
Thors og kommúnista streittist á
móti. Nú viðúi'kennir landsfund-
urinn, að þetta hafi verið alröng
og hættuleg stjórnarstefna, sem
biýn nauðsyn sé úr að bæta. En
þrátt fyrir allt ber þó að lofa og
prísa fyrrv. stjórn og þann
„metnaðarmann", sem veitti-
þeii'ri stjórn forstöðu.
Þá er ályktun um verðbólguna
á þessa leið:
„Landsfundurinn lýsir áhyggj-
um sínum yfir, að hin sívaxandi
verðbólga í landinu muni sliga
atvinnulíf landsmanna og stöðva
nýsköpunina."
Kveður nú við annan tón en
þegar fyrrv. stjórn og talsmenn
hennai' prédikuðu fyrir lands-
fólkinu, að vei'ðbólgan jafnaði
stríðsgróðanum meðal rnanna og
gerði alla auðuga. Ennfremur var
því þá haldið að mönnum, að
kraftur „nýsköpunarinnar"
reyndist svo mikill, að ekki yrði
þörf á að lækka fi'amleiðslu-
kostnaðinn, t. d. kaupgjaldið. En
ef svo skyldi nú samt sem óður
fara, að verðbólgan væri líkleg til
að sliga atvinnuvegina, þá væri
vandalaust að vinda ofan af
henni, eins og þegar bandi er
undið ofan af hnykli.
En Framsóknarmenn litu öðr-
um augum á þetta mál .Þeir sögðu
það fyrir, að verðbólga og dýrtíð
mundu sliga atvinnuvegina og
stöðva nýsköpunina, ef ekki yrði
I tíma hafizt handa til að koma í
veg fyrir þetta. Mbl. hefir vottað
það, að Framsóknarflokkurinn
hafi gert það að skilyrði fyrir
j þátttöku sinni í ríkisstjórn 1944,
Ólafur Thors hafði þá svo sterkan
hug til pólitískra samfara við
kommúnista, að hann sinnti engu
öðru.
En nú segist landsfundur Sjálf-
stæðismanna bera þungar
óhyggjur út af því, að verðbólgan
muni sliga atvinnulífið og stöðva
nýsköpunina, en jafnfi'amt bless-
ar hann þá stjórn, sem studdi
rækilega að vexti verðbólgu og
dýrtíðar. Og svo kórónar Ólafur
Thors alls saman með því að verja
mestöllum ræðutíma sínum til
þess að ausa svívirðingum yfir þá
menn, sem fyrr og síðar hafa
unnið að því að losa Sjálfstæðis-
menn við þær áhyggjur, er þeir
segjast bera vegna verðbólgunn-
ar, og Ólafur er svo blygðunar-
laus, að hann frammi fyrir 400
sjálfstæðismönnum lýsir yfir
kæti sinni út af þeim ei'fiðleikum,
sem núverandi stjórn á við að
stríða vegna rangrar stjórnar-
stefnu hans og kommúnista.
Og landsfundurinn klappar
honum ákaft lof í lófa að ræðu
hans lokinni, segja blöð Sjálf-
stæðisflokksins.
Landsfundur Sjálfstæðismanna
hefir vægast sagt verið skrítin
samkoma.
Ilestar í óskilum!
í Dagverðartuno'u í Hörsiár-
dal eru þrír liestar í óskilum:
1. Brúnn, klárgengur, aljárn-
aður, mark: Hófbiti íram-
an liægra.
2. Jarpur, ójárnaður (með
smeig um hálsinn), mark:
Biti framan hægra, biti aft-
an vinstra.
3. Jarpskjóttur, aljárnaður,
óalrakaður, mark: Blað-
stýlt Iraman, biti aftan
hægra; sýlt vinstra.
Eigendur vitji lrestanna taf-
arlaust og greiði áfaflinn
kostnað.
Dagverðartungu, 6. júlí 1948.
Páll Ölafsson.
r
Omerkt skömtunarbók
nr. 1 tapaðist í Ryelsverzlun
10. júní s. 1. Finnandi vinsam-
lega heðinn að skila henni á
saumastofu Kaupfélags Verka-
manna.
til sölu. Plymouth model 1942
í góðu lagi.
Afgr. vísar á.
Góður vörubíll
til sölu. — Tilboð éxskast. —
Venjulegur réttur áskilinn.
Kristján Jónsson,
Bifreiðast. Stelni.
Unga, vorbæra kú,
og kvígu að fyrsta kálfi, hel i
ég til sölu.
o
Björn Arniannsson,
Hraunkoti.
Sími um Laxamýri.