Dagur - 29.09.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 29. sept. 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PRENTVERK ODÚS BJORNSSONAR H.F.
***************************************** * j*j
Örlagaríkir dagar
í SL. VIKU rak hver stóðviðburðuiinn annan á
vettvangi alþjóðamálanna, þótt ekki væri því að
heilsa að neinn þeirra væri afdrifaríkur fyrir betri
sambúð stórveldanna og bjartari horfur í alþjóða-
málum. Virðist enn hafa sigið á ógæfuhliðina og
raunar hefir gjáin í milli austurs og vesturs
aldrei verið óálitlegri en einmitt þessa síðustu
daga.
Þegar litið er yfir helztu viðburði vikunnar, er
fyrst að nefna setningu allsherjarþings Samein-
uðu þjóðanna í París, þar sem nær 70 dagskrármál
eru til umræðu og þar á meðal flest þeirra mála,
sem mestum ágreiningi hafa valdið á yfirborðinu
a. m. k. þessa síðustu mánuði, þar næst síðustu
skýrslu Bernadotte greifa um Palestínumálið, sem
markar að nokkru leyti nýja stefnu í þessu við-
kvæma deilumáli og loks þær upplýsingar, að
hinar langvinnu viðræður Vesturvéldanna og
Rússa um Berlínarvandamálið hafi farið út um
þúfur og málinu hafi verið skotið til áðgerða Ör-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna.
BLÖÐUM VESTAN járntjaldsins kemur yfir-
leitt saman um það hina síðustu daga, að hvað sem
líði Palestínuvandamálinu, Kóreumálinu, umræð-
unum um neitunarvaldið og öðrum þeim efnum,
sem líkleg voru til þess að verða efst á baugi á
allsherjarþingi S. Þ., þá muni þau nú öll hverfa
í skugga Berlínardeilunnar og þess uppgjörs í
milli vesturs og austurs, á vettvangi S. Þ., sem óð-
um dragi að. Undanfari þessa uppgjörs var ræða
sú, er Vishinsky, aðalfulltrúi Rússa, flutti í París
í vikulokin, þar sem hann réðist Keiftarlega á
Vesturveldin, einkum Bandaríkin, en lagði jafn-
framt fram tillögur, sem komu mjög á óvart. Til-
lögur þessar fjalla um afvopnun stórveldanna að
1/3 hluta á einu ári og bann við notkun kjarn-
orkuvopna ásamt alþjóðaeftirliti með því að
banni þessu yrði framfylgt. Vesturveldin munu
líta með nokkurri tortryggni á þessar tillögur og
það naumast að ástæðulausu. Rússar höfðu fyrr
staðið í vegi fyrir því, að samkomulag næðist í
kjarnorkumálanefnd S. Þ. um alþjóðlegt eftirlit
og töldu það þá grípa um of inn í fullveldi hinna
einstöku ríkja. Enginn vissi, að um hugarfars-
breytingu væri að ræða hjá þeim, og það er at-
hyglisvert, að í hinum nýju tillögum Rússa virðist
ekki gert ráð fyrir eftirliti með vinnslu þeirra
efna, sem þarf til kjarnorkuvopnasmíða. Um af-
vopnunartillöguna hafa brezkir stjórnmálamenn
þegar sagt það, að enginn viti hversu stóran her
Rússar hafi nú, og erfitt sé að semja um að
smækka stærð, sem sé algjörlega óþekkt og engar
upplýsingar að fá um.
VESTURVELDIN MUNU ÞÓ taka tillögur
Rússa til rækilegrar athugunarogkannahverfrið-
arvilji kann að felast þar á bak við. Augljóst er þó,
að þessa friðarvilja verður ekki vart í sambandi
við Berlínardeiluna, þar sem Rússar haía nú svik-
ið það frumsamkomulag, er varð á Moskvafund-
unum og heimta nú, auk annars, að fá eftirlit með
flugvélaflutningum Vesturveldanna til Berlínar.
Kröfur þeirra eru í algjöru ósamræmi við samn-
ingana um fjórveldahernám Berlínar og bein
ógnun við setulið lýðræðisþjóðanna í borginni, svo
og við líf og heilsu borgarbúa. Kröfunum var því
endanlega hafnað og málið lagt fyrir Öryggisráð-
ið. Fæstir munu búast við lausn
þess á þeim vettvangi. Hinár
Sameinuðu þjóðir hafa ekki haft
bolmagn til þess að lyfta minna
hlassi en þessu og þar að auki er
skipulagi þeirra þannig háttað, að
falli dómur Öryggisráðsins í
málinu Rússum í óhag, geta þeir
beitt neitunarvaldi sínu og þar
með ónýtt afgreiðslu þess. Og
allsherjarþingið sjálft getur ekki
gert annað en samþykkja áskor-
anir og ábendingar til Öryggis-
ráðsins eða hinna einstöku þjóða.
Þá er möguleiki alltaf fyrir
Þá er er sá möguleiki alltaf fyrir
og gangi úr þeim ásamt fylgi-
hnöttum sínum.
BREZUR þingmaður, sem
flutti erindi um þessi mál í
brezka útvarpið nú um helgina,
lét svo um mælt, að þegar brezka
þingið ræddi utanríkismál á dög-
unum, hafi menn gert sér það
ljóst, að svo kynni að fara að
Vesturveldunum yrði gert ókleift
að halda áfram loftflutningum til
Berlínar. Væri þá ekki nema um
tvennt að velja, að hopa eða opna
leiðina með vopnavaldi.
Þannig hafa umræðurnar um
þessi mál færzt á nýtt og harla
óglæsilegt svið. Rússar hafa nú,
í augsýn allra þjóða, sem við
fréttafrelsi búa, teflt á hið tæp-
asta vað með óbilgirni sinni og
yfirgangi í Þýzkalandi. -En ennþá
munu menn í flestum löndum
vænta þess, að þjóðmálastefna,
sem hóf göngu sína undir kjör-
orðum jafnréttis og mannúðar og
betra hlutskiptis fyrir hina
snauðu, hafi þó ekki ennþá svo
rammvillzt á þróunarbrautinni,
að fyrir atbeina ráðamanna
Sovétríkjanna verði heiminum
steypt út í þriðja blóðbaðið á
þremur áratugum. Eftir atburði
síðustu daga hangir sú von þó
vissulega á bláþræði.

Börnin og skólarnir
(Bréf til kvennadálksins).
FOKDREIFAR
Þegar ríkisvaldið hressir upp
á svartamarkaðs-móralinn.
ALMENNINGUR í landinu er
furðu lostinn yfir fregnunum af
svartamarkaðs-uppboðunum í
stj órnarráðsbyggingunni Arnar-
hvoli, undir verndarvæng lög-
gæzlu og stjórnardeilda. Dag eft-
ir dag standa verðir laga og rétt-
ar þar kófsveittir við að selja for-
boðinn varning á uppsprengdu
verði, langt utan og ofan við allt
sem heitir verðlagseftirlit,
skömmtunarreglugerðir og sið-
mennilegar viðskiptavenjur. Ny-
lonsokkar á 80 krónur parið,
beint úr neðstu hæð fjármála-
ráðuneytisbyggingarinnar og
helztu bækistöðva ríkisvaldsins.
Tyggigúmmíið á 230 krónur
kassinn og annað eftir þessu!
Það munar alltaf um það, þegar
ríkisvaldið gerizt kaupmaður.
ÞAÐ, SEM er viðurstyggilegast
við þessa nýjustu verzlunartækni
ríkisvaldsins, er mórallinn, sem
að baki býr. Forboðnar vörur eru
gerðar upptækar. Ríkið leggur
hald á þær og ákveður síðan að
koma þeim í beinharða peninga.
Er það auðvitað sjálfsögð aðferð,
að ríkið taki upp ólöglega inn-
fluttar vörur og komi þeim í
verð. En þar lýkur því, sem telja
verður sjálfsagt í sambandi við
þessa nýjustu ríkisverzlun.
Hugsunarháttur embættis-
mannavaldsins virðist orðinn sá,
að það sé um að gera að okra eins
mikið á þegnunum og hugsanlegt
er. í þessu landi skömmtunar og
innflutningshafta, vöruskorts og
reglugerða, er síðan stefnt til
uppboðs, þar sem hæstbjóðend-
um er slegin varan, utan við
skömmtun, ofan við verðlagseft-
irlit. Ríkisvaldið reynir beinlínis
að gera sér það að féþúfu, að það
er vöruskortur og skömmtun í
landinu. Hver er munurinn á
þessu og því, að Pétur eða Páll
reyni að selja torfengna vöru í
einhverju portinu á uppsprengdu
svartamarkaðsverði? Hann er
vandséður. Og það er augljóst, að
svona framkvæmdir af hálfu rík-
isvaldsins sjálfs verða ekki til
þess að bæta móralinn í verzlun-
inni eða halda aftur af svarta-
markaðsbröskurum. Hvað höfð-
ingjarnir hafast að, hinir ætla sér
leyfist það.
SÓMA- OG ábyrgðartilfinning
embættismannavaldsins hefði átt
að vera svo rík, að þessari verzl-
un hefði verið hagað öðruvísi.
Það var sjálfsagt, að selja þennan
varning og að ríkið fengi peninga
fyrir hann. En það átti að selja
hann á löglegu verði, gegn
skömmtunarmiðum, í gegnum
viðurkenndar verzlanir almenn-
ings. Það er orðið bágborið
ástandið í landinu, þegar ríkis-
valdið sjálft gengur á undan um
að fótumtroða sínar eigin reglu-
gerðir og auglýst hámarksverð.
Og svo kóróna embættismenn-
irnir verknaðinn með því að upp-
lýsa, að heimilt sé að selja varn-
ing þennan í verzlunum á svarta-
markaðsverðinu. Fyrst um sinn,
segja þeir, er ekkert við það að
athuga, að nylonsokkaparið sé
selt á 80 krónur! (Á Norðurlönd-
um kostar parið 8—11 krónur).
,,Löglegur“ svartamarkaður hefir
til þessa helzt þróast í Balkan-
löndum, þar sem ríkisstjórnirnar
hafa halað inn peninga með því
að reka sjálfar verzlanir, þar sem
menn gátu keypt skömmtunar-
vörur miðalaust, ef þeir vildu að-
eins greiða margfalt verð. Þessi
aðferð var auk heldur mikið í
tízku í rússnesku paradísinm eft-
ir stríðið. En hér heima er þetta
nýjung. Það væri skemmtilegra
að fulltrúar þjóðarinnar á Al-
þingi fengju að fjalla um þessa
verzlunaraðferð áður en hún
verður viðtekin venja hér og
embættismannavaldið leggur það
á sitt breiða bak að reka þannig
tunguna út úr sér beint framan í
andlit borgaranna, sem sitja sár-
sveittir yfir skömmtunaraug-
lýsingu númer 34 og verðlags-
stjóraauglýsingu númer guð má
vita hvað.
Kvennadálkinum hefir nýlega borizt bréf frá
konu í bænum, sem ræðir um börnin og nám þeirra
í barnaskólum. í bréfi þessu koma fram ýmiss merk
sjónarmið, og hugleiðingar kvenna, og þó einkan-
lega mæðra, um þessi mál, ættu að vera mun al-
gengari og meiri gaumur gefinn en oft vill verða.
Um veru yngstu barnanna í vor- og haustskóla
víkur bréfritari nokkrum orðum og segir m. a.:
„Þessi börn eru tvo til þrjá tíma í skólanum á dag.
Flestir kennaranan láta þau lítið heimanám hafa.
Mín tillaga er að heimanám þessara barna væri alls
ekkert. Veturinn ætti að nægja bæði til skóla- og
heimanáms, enda ■ sýnir það sig, að unglingar í
framhaldsskólum, virðast yfirleitt ekki standa sig
verr úr sveitum en kaupstöðum, þó námstími í
sveitum sé styttri. í vor- og haustskóla finnst
mér, að hið eiginlega skólanám ætti að falla niður,
en í þess stað að kenna þessum litlu börnum t. d.
fallega framkomu (mannasiði), umferðareglur, og
síðast en ekki sízt, bæði úti- og innileiki og glæða
hjá þeim áhuga fyrir gi’óðri jarðar.
Það er oft farið með þessi börn í gönguferðir, en
væri þá ekki hægt, t. d. á vorin að láta þau gróð-
ursetja trjáplöntur, og fleira, undir leiðsögn kenn-
ara síns.“
Þannig fórust kojju þessari orð. Nú mun það svo,
að vor- og haustskólanám barnanna á að vera og
er að mestu leyti fólgið í öðru en bóknómi. í nýju
fræðslulögunum mun vera gert ráð fyrir að þess-
um tíma sé að mestu varið til lestrarnáms og átt-
hagafræði. Nám í átthagafræði er mjög víðtækt og
undir það heyra sumar af þeim greinum, sem bréf-
ritarinn nefnir. Viðvíkjandi heimanámi barna á
þessum aldri, mun það sennilega, að einhverju
leyti, kennaranum í sjálfsvald sett og eitis og gefur
að skilja hafa kennarar misjafnar starfsaðferðir. En
eg vil benda þessari konu og öðrum konum, sem
eitthvað gott hafa til málanna að leggja, á það, að
mæta á foreldrafundum í skólanum og h.itta kenn-
ara barna sinna og skólastjóra, sem oftast að mál-
um. Barnaskólinn hér hefir ávallt óskað eftir sam-
starfi við heimilin í bænum og vinsamlegar um-
ræður foreldra og kennara um málefni skólans og
heimilanna munu bezt leyst með Samvinnu þess-
ara aðila.
Nýjasta bókin:
Hvað sagði tröllið
BÓK
ITafnarstræti 81 — Sími 444
Á öðrum stað í bréfi bæjarkonu, sem eg þakka
héi' með kærlega fyrir, stendur: „Væri ekki vit í
því að hætta framleiðslu á brjóstsykri, sem flestum
kemur saman um að. ekki sé hollur, en kaupa ávexti
fyrir þann gjaldeyri, sem nú er notaður fyrir sykur
og fleiri erlend efni, sem notuð eru í brjóstsykur-
gerð og aðra slíka framleiðslu?11
Eg spyr með konunni, væri ekki vit að hætta
þessari framleiðslu á tímum sem þessum, og nota
bæði gjaldeyri og vinnukraft til þarflegri hluta?
P.
SAMANBURÐUR Á STEINEFNAMAGNI.
Heilhveiti:
Kalk 0,41 gr. pr.. kg.
Fosfor 3,50 gr. pr. kg.
Járn 0,05 gr. pr. kg.
Hveiti:
0,23 gr. pr. kg.
1,50 gr. pr. kg.
0,01 gr. pr. kg.
Kalk er byggingarefni tanna og beina, það á
einnig þátt í storknun blóðsins og temprar sýrustig
þess. Er nauðsynlegt fyrir flesta vefjastarfsemi.
Sama er að segja um fosfor og járn, það er nauð-
synlegt til myndunar blóðrauðans, sem flytur súr-
efni um líkamann.
SKÖMMTUNIN.
Síðustu fréttir af hinni margumtöluðu skömmtun
eru þær, að nú er um það bil að hefjast úthlutun
skömmtunarmiða fyrir tímabilið okt.—des. Á séðl-
unum mun vera sama magn af sykri, kaffi, korn-
vöru og hreinlætisvörum og á seðli þeim, sem enn
er í gildi. — Engir vefnaðarvörureitir eru á þessum
nýju seðlum, þar sem vefnaðarvörureitirnir 151—
200 á gildandi seðlum gilda til áramóta.