Dagur - 06.10.1948, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 6. okt. 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Atgreiðsla, auglýsingar, innheirata:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið keraur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
; PRENTVERK OD.)S BJORNSSONAR H.F.
„Nýsköpim“ í áróðrinum
ÞEGAR VISHINSKY flytur ræðu eða komm-
únistablöðin í Rússlandi, jafnt sem annars staðar
á hnettinum, ræða um heimspólitík, eru Sovétrík-
in hinir einu, sönnu, einlægu friðarleitendur.
Þetta er sú hliðin, sem á að snúa að almennings-
álitinu. Sanntrúaðir kommúnistar eiga að hlýða
með andakt boðskap Vishinskys um afvopnun og
friðarumleitanir og þeir eiga að lesa friðarboðskap
kommúnistapressunnar með ofstækisglampa í
augunum. í áróðri sínum úti á meðal fólksins eiga
þeir að vitna í þessar ræðut og þessi skrif til þess
að afsanna að Sovéteinvaldurinn stefni heims-
friðinum í voða með framferði hersveita sinna í
Þýzkalandi og raunar víða annars staðar. Með
áróðurstækni og vesælli undirgefni hinna frels-
uðu er ætlunin að leiða athyglina frá því hróp-
andi ósamræmi sem er í milli orða og athafna
Sovétleiðtoganna. Kommúnistar og samferða-
menn þeirra eiga að einblína á friðarrósina, sem
Stalin og undirtyllur hans veifa í hægri hendinni,
meðan sú vinstri grefur sem ákafast undan raun-
verulegu öryggi og raunhæfum líkum fyrir friði
og heilbrigðu samstarfi í milli stórveldanna. Þess-
ari áróðurstækni hefir nú um hríð verið beitt með
nokkrum árangri í hópi sanntrúaðra, en naumast
mun heilbrigður maður, með snefil af sjálfsvirð-
ingu, skynsemi og hugsanafrelsi láta blekkjast af
svo augljósu agni einræðisaflanna. Ekki er þó
fyrir að synja, að þessi áróðurstækni hafi nokkur
óbein áhrif á samtíðina og fleiri hyggist notfæra
sér hana en sólardýrkendur kommúnismans.
Aðferðin er í raun og veru mjög einföld. Kjarni
hennar er fólginn í þeirri list, að veifa fallegum
orðum og hugtökum framan í almenning á meðan
hagsmunaklíkur eða ofstækismenn, sem enga
virðingu bera fyrir þessum fallegu orðum og hug-
tökum, eru að koma fyrirætlunum sínum í fram-
kvæmd.
HÉR HEIMA Á ÍSLANDI má m. a. sjá merki
þessarar nýju tækni eða „nýsköpunar“ í viðureign
Sjálfstæðisflokksins við leyfar frjálsrar verzlun-
ar. Frjáls verzlun er, sem kunnugt er, þau orð,
sem forkólfar þessa flokks hafa oftast á vörunum.
Um frjálsa verzlun er skrifað og rætt í tíma og
ótíma. Hún er það, sem koma skal. Síðasti íslend-
ingur flutti t. d. skorinorða grein um ágæti hinn-
ar frjálsu verzlunar, hættur ríkisafskipta, hafta
og banna. „Það hefir jafnan verið stefna Sjálf-
stæðisflokksins, að vilja tryggja sem allr amest
frelsi í verzlun.... “ segir í þessu ágæta málgagni
og „síðan er farið mörgum, þungum orðum um
ófremdarástandið í verzlunarmálunum eins og það
birtist í framkvæmdinni í dag. Hér er þess vissu-
lega vænzt, að lesendur blaðsins geri sér ekki
grein fyrir því hrópandi ósamræmi, sem er í milli
þessara orða og raunverulegra athafna Sjálfstæð-
isflokksins. Svo er nefnilega komið í þessu þjóð-
félagi, að það er fyrir aðgerðir valdamanna þessa
flokks, sem íslenzka þjóðin býr nú við meira
ófrelsi í verzlun og viðskiptum en nokkru sinni
síðan fullveldið var endurheimt. Það er þessi
flokkur, sem berst fyrir því, að viðhalda ríkis-
vei'nduðum, ákveðnum kvóta af heildarinnflutn-
ingnum til landsins til handa nokkrum heildsölum
í Reykjavík. Það voru forvígismenn þessa flokks,
sem beittu sér fyrir því að' eyðileggja tillögur
kaupstaðai'áðstefnunnar í fyrra. Þeir höfðu frum-
kvæðið að því að ónýta þings-
ályktunai'tillögu um aukið rétt-
læti í verzluninni með lævísleg-
um orðalagsbreytingum og síðan
stóðu þeir eins og veggur fyrir
réttarbótum í Fjárhagsráði og
Viðskiptanefnd. Þannig máttu
aðrir landsfjórðungar ekki eiga
völ frjálsari verzlunai'hátta, ekki
taka til sín í'éttlátan skerf inn-
flutningsvéi'zlunarinnar, ekki
losna af klafa þeirrar „einokun-
ar‘V sem íslendingur segir nú
ríkja í verzluninni. Þessir menn
og þeirra málgögn hafa líka bar-
izt hatramlega gegn þeim tillög-
um, að fólkið í landinu fengi að
ráða því. sjálft, hvaða aðilar önn-
uðust innflutningsverzlun fyrir
það. Flokkurinn hefir einbeitt
verzlunarbaráttu sinni að því
mai'ki, að viðhalda núverandi
kvótaskiptingu, ríghalda í einok-
un Reykjavíkur á innflutnings-
verzluninni, standa gegn óskum
landsmanna um ákvörðunarrétt
um skiptingu innflutningsins
milli samvinnuverzlana og heild-
verzlana. Þannig hefir raunveru-
leg stefna flokksforsprakkanna
miðað að því, að viðhalda verzl-
unarófrelsinu og torvelda aukið
fi'jálsræði í viðskiptunum. Á
sama tíma flytja flokksblöðin
innfjálgar hugleiðingar um ágæti
frjálsrar verzlxmar og nauðsyn
þess að breyta núverandi skipu-
lagi.
ALÞINGI kemui' senn saman.
Það hlýtur að vera krafa lands-
manna, að þingmenn kjördæm-
anna taki verzlunarmálin til
meðferðar í annað sinn og leggi
þar til grundvallar tillögur kaup-
staðai'áðstefnunnar. Þar gefst að-
standendum íslendings annað
tækifæri til þess að sýna hug sinn
til frjálsrar verzlunar. Fyrra
tækifærinu glötuðu þeir. Það er
gott ef síðasta hugvekja íslend-
ings um vei'zlunarmálin boðar
hugai'farsbreytingu. En úr því
verður ekki skorið með orðunum
einum saman. Athafnir þurfa að
fylgja og þær eru þyngri á met-
unum. Afstaða þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins til tillagna kaup-
staðaráðstefnunnar um aukið
verzlunarfrelsi mun skera úr um
það ,hvort hugvekja Sjálfstæðis-
blaðsins er angi af áróðursný-
sköpunartækni Vishinskys og
kommúnista, eða raunveruleg
iðrun og afturbót.
FOKDREIFAR
Framleiðslumarkmið
íslendinga.
ÚTVARPIÐ flytur okkur dag-
lega fréttií'af tilraunum annarra
þjóða til- þess að ná fullum fram-
leiðsluafköstum. Bretar fylgjast
nákvæmlega með því, hversu
mörg kolatonn eru losuð úr
jörðu á degi hverjum. Þeir hafa
sínar áætlanir og markmið (tar-
get) um framleiðsluna og þeir
hafa vakið áhuga hins almenna
borgara fyrir því, að þessum tak-
mörkum vérði náð. Þeir birta
mánaðarlegar skýrslur um hag
og aðstöðu framleiðslugreinanna
og gera sérstakar ráðstafanir, ef
horfur þykja á því, að einhver
framleiðslugreinin sé að dragast
aftur úr. Þar, eins og hér, þykir
bera nokkuð mikið á embættis-
mennsku ríkisvaldsins og skrif-
stofuskipulagningu í atvinnulíf-
inu, en hvað sem líður verðleik-
um íslenzkrar og enskrar em-
bættismannastéttar, almennt séð,
er það þó víst, að miklu meiri
uppörvun og upplýsingar er hægt
að fá frá brezkub nefndum og
stjórnardeildum um raunveru-
lega framleiðslu og afkomu at-
vinnuveganna á hverju mtíma, en
nokkru sinni er völ á hér. Hér
eru ekki sett markmið um verð-
mæti útflutningsframleiðslunnar,
sem keppt er að jafnt af ríkis-
valdi og einstökum framleiðend-
um. Síldarvertíðin sl. sumar er
sýnishorn af skipulagsleysinu og
fálminu í framleiðsluháttum
okkar. fslendingar ætluðu að
veiða síld í sumar, og fram-
leiðslugetu sjávarútvegsins var
að verulegu leyti beint að því
takmarki. En það var ekki gert
ráð fyrir öðrum leiðum, ef síldin
brygðist. Síldin brást, sem kunn
ugt er. Mörg hundruð skip voru
á sveimi hér úti fyrir Norður-
landi í allt sumar með sáralitlum
árangri. í landi voru milljóna-
verðmæti ónotuð og hundruð
manna aðgerðarlitlir. Á sama
tíma var hér mikil fiskigengd,
meiri en mörg undanfarin ár. En
þessi verðmæti voru ekki notuð
af því að ætlunin vai að veiða
síld. Verstöðvarnar á Norður- og
Austurlandi höfðu möguleika til
mikillar framleiðslu í allt sumai',
en þau tækifæri voru ekki nýtt.
Þessar verstöðvar skorti fjár-
magn og aðhlynningu hins alls-
ráðandi ríkisvalds til þess að not-
færa sér þessa aðstöðu. Og þær
skoi'ti líka fólk.
Viðureignin í Hvalfirði.
MARGT BENDIR til þess að
þessi saga ætli að endurtaka sig
nú í haust og vetur. Nú er hugsað
til viðureignarinnar við Hval-
fjai'ðarsíldina. Vonandi kemur
hún og færir þjóðarbúinu mikil
verðmæti. En sá möguleiki er
líka fyrii’ hendi, að duttlunga-
skepnan láti lítt á sér bæra. Ef
framleiðslugetu þjóðarinnar er
stefnt að því marki, að veiða helzt
ekkert nema síld í haust og vet-
ur, getur farið illa. Og það er
helzt svo að sjá, sem þannig horfi
nú æði víða.
Vantar skipulag á skipulagið.
Á SIGLUFIRÐI voru í sl. viku
mörg færeysk veiðiskip, sem
fengið höfðu fullfermi fiskjar á
nokkrum dögum á venjulegum
fiskimiðum íslendinga. En Sigl
firszk skip lágu í höfn og höfðust
ekki að. Víðar á Norðurlandi
gerast slíkar sögur. Á sama tíma
er vitað að fiskigengd ef mikil.
En sagt er að möguleikar séu
ekki fyrir hendi til þess að veita
aflanum móttöku. Frystihúsin
full, aðstaða til saltfiskverkunar
ónóg og fátt um skip til flutninga
á erlendan ísfiskmarkað. Frá
leikmannssjónarmiði virðist
vanta þarna skipulag á skipulag-
ið. Það er vafalausta að frá þeim
tíma að síldarvertíð lauk hér
nyrðra og til þess tíma er vetrar-
síldarvertíð hefst, hefðu fiskiskip
landsmanna getað flutt þúsundir
smálesta af verðmætum fiski að
landi. En þessi tækifæri hafa ekki
(Framhald á 5. síðu).

Hlutverk konunnar
Enska ríkisstjórnin lætur um þessai' mundir fara
fram rannsóknir á störfum kvenna í landinu.
Einn af starfsmönnum nefndar þeirrar, sem fjall-
ai' um þetta mál, kom heim í eitt heimili, þar sem
húsmóðirin sjálf tók á móti honum.
„Hvað gerið þér?“ spurði maðurinn. „Hvað eg
geri?“ endurtók konan. „Jú, eg geri hreint í húsinu
á hverjum degi, laga mat, þvæ upp, hugsa um börn
mín þrjú og þeirra þarfir, þvæ þvotta og stend svo í
biðröðum tímunum saman til þess að ná í mat og
annað til heimilisins....“
„Það var nú ekki þetta, sem eg átti við,“ tók mað-
urinn fram í fyrir henni. „Hafið þér ekki einhverja
stöðu, einhverja atvinnu?“
Konan hristi höfuðið: „Nei, það hefi eg ekki.“
Maðurinn hélt leiðar sinnar til skrifstofunnar og
ritaði í skýrslu sína: „Edit Smith, Winter Road 11,
— — gerir ekkert."
ELDHÚS-FRÓÐLEIKUR.
Það, sem í daglegu tali er kallað „mayonnese" og
flestar matreiðslubækur nefna svo, hefir verið þýtt
á íslenzku með orðinu Olíusósa.
Hvernig kantu við það? Sósa, er að vísu ekki góð
íslenzka, en orðið er nú fast orðið í málinu, er mik-
ið notað og í mörgum samböndum, og líklega verð-
ur því ekki útrýmt héðan af. Idýfa er íslenzka orð-
ið. Það heyrist að vísu mjög sjaldan, og sést enn
sjaldnar á prenti. Hvernig kanntu við það?
Þegar olíusósan er búin til, verður að gæta þess,
að eggin og olían hafi verið geymd við sama hita-
stig. Ef annað er kaldara en hitt, er hætt við að sós-
an mærni. Ef svo illa skyldi takast til meðan verið
er að hræra, sést það strax á því, að sósan þynnist.
Má þá reyna að lagfæra þetta með því, að hræra
eina teskeið af sjóðandi vatni út í, en hræra verður
vel í á meðan. Einnig má reyna að hræra einni mat-
skeið af rjóma saman við. Ef olíusósan lirærist ekki
saman aftur, verðui' að hræra nýjar eggjárauður og
hræra mærnuðu sósunni út í smátt og smátt.
Olíusósa, sem g'eymd er í nokkra daga, verður að
vera mjög þykk. Látin í skál og smjörpappír, sem
dýft hefir verið ofan í kalt vatn, er settur þétt yfir.
Geymist örugglegast á köldum stað.
Venjulega er eijin dj. af matarolíu notaðui' í eina
eggjarauðu, þegai' olíusósa er hrærð.
Sítrónusafi er mun hollari og betri í matargerð en
edik eða aðrar sýrur. Þegar sítrónusafi er notaður,
ber að gæta þess, að láta hann ekki sjóða. Safinn er
settui' í matinn, þegar hann er fullsoðinn. Sjóði saf-
inn, tapar hann C-vítamínum sínum, en sítrónan
inniheldur mikið af þeim.
Þegar matarolía fæst ekki, er hægt að nota para-
fínolíu, sem er hrein olía.
Kannske við snúum okkur þá að því, hvernig
olíusósan er gerð og hvað þarf í hana.
EFNI:
2 eggjarauður.
1/2 teskeið salt.
1/2 teskeið edik eða sítrónusafi.
. 2—3 dl. salatolía.
1 teskeið sykur.
Pipai' á hnífsoddi.
Bezt er að hræra sósuna í stofuhita. Nota skal
skál með hvelfdum botni og súpuþeytara. Hvort
tvetggja þarf að vera vel þurrt. Eggjarauðurnar eru
hrærðar með salti og ediki, hollara er að hafa
sítrónusafa í stað ediks, þar til þær eru seigar, þá er
kryddinu blandað í og hrært um stund. Olían er
hrærð í eggjarauðurnai', fyrst í dropatali en síðan
í smábunu. Hræra verður stöðugt í. Olíusósan á að
vera þykk og gljáandi, þegar olían er komin í hana.
Olíusósa er notuð með köldum fiski, köldu,
soðnu grænmeti, einnig hráu. Alls konar krydd má
setja í hana, eftir því í hvað á að nota hana. Er þá
oft gott að blanda í hana þeyttum rjóma.