Dagur - 05.01.1949, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 5. janúar 1949
Glíman við dýtíðardrauginn

/,
ȇa...
feóal annarra or
.frilMIU||||||llHll|||ii|lllil|||||||lllllt||||||llllllll|llll<|III||||||Mlll||||||||IIIÍl|/|||||IIIIÍ||||||||||||||||i|||,|||
í byrjun ársins 1942 var þaö
höfuðkenning Ólafs Thors og
Morgunblaðsins, að „baráttan
gegn verðbólgunni“ væri „höfuð-
nauðsyn íslenzku þjóðarinnar.“
Þremur árum síðar, í ársbyrj-
un 1945, er kenning Ólafs Thors
og Mbl. búin að taka stakka-
skiptum. Þá lítur hún svona út:
„Frá stríðsbyrjun og fram á
þenna dag hefir dýrtíðin bein-
línis verið notuð sem miðill til
þess að dreifa stríðsgróðanum
milli landsmanna."
Af þessu er það ljóst, að það,
sem áður var höfuðnauðsyn að
berjast gegn, er nú orðinn þýð-
ingarmikill þáttur í baráttunni
fyrir almennri velmegun þjóð-
arinnar. Nú er ekki nema tvennt
til: Annað hvort hefir Ólafi
Thors og Mbl. missýnst herfilega
1942, þegar þau vöruðu svo al-
varlega við verðbólgunni, eða
þau hafa hlaupið herfilegt gönu-
skeið 1945, þegar þau lofuðu
dýrtíðina á hvert reipi.
En Ólafur og Morgunblaðið
hafa aldrei verið sériega föst í
rásinni. Mbl. hefir það eftir for-
manni Sjálfstæðisflokksins, að
hann hafi nýlega sagt á Varðar-
fundi, að hann væri orðinn log-
andi hræddur við verðbólguna,
„óttaðist að skelfing verðbólg-
unnar myndi fyrr en varði bitna
á þjóðinni."
Ólafur er þá kominn í sömu
sporin, sem hann stóð í 1942, bú-
inn að fara einn hring. Og auð-
vitað tekur Mbl. þátt í hrir.g-
dansinum með honum.
En Ólafur og Mbl. finna þó
mikla huggun í skelfingunni. Þau
hugga sig við það, að dýrtíðin og
verðbólgan séu handaverk Fram-
sóknarflokksins. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi alla tíð varað við
vaxandi dýrtíð, en Framsókn
staðið þá á móti.
Það eru ef til vill dálítil óþæg-
indi að því fyrir Mbl., að það
skuli hafa játað, að Framsóknar-
menn settu það skilyrði fyrir
þátttöku sinni í ríkisstjórn 1944
að hamlað yrði gegn dýrtíðinni,
en meiri hluti Sjálfstæðisflokks-
ins vísaði því skilyrði frá sér með
fyrirlitningu til þóknanlegrar
þénustu við kommúnista, því að
þá vildu Sjálfstæðismenn með
Óaf Thors í broddi, það eitt, að
„ganga með þeim rauðu“, eins og
Gísli Sveinsson sagði.
★
Formaður Sjálfstæðisflokksins
rauf þau samtök, sem gerð höfðu
verið við Framsóknarflokkinn í
þeim tilgangi að stöðva dýrtíðar-
flóðið árið 1942. Ólafur Thors
stýrði síðan nokkra mánuði í
skjóli kommúnista og mátti þann
tíma hvorki hreyfa hönd né fót til
varnar dýrtíðinni, en þá fáu
mánuði, er Ólafur sat þá að
stjórn, hækkaði vísitalan um 89
stig. Fram að þessum tíma hafði
breylingin verið hæg, en nú var
flóðinu steypt yfir þjóðina af
miklum þunga.
Næstu tvö ár fór utanþings-
stjórn með völdin, og þegar þess
er gætt hversu óhæga aðstöðu
hún átti, tókst henni vonum
framar að halda dýrtíðinni í
skefjum.
Þá tók formaður Sjálfstæðis-
flokksins við stjórnartaumunum
í annað sinn og semur um það við
kommúnista, að ekkert skuli gert
til viðnáms verðbólgunni, en hins
vegar margvíslegar ráðstafanir
gerðar til þess að auka hana. Á
þessu stjórnartímabili Ólafs
Thors og kommúnista hækkaði
vísitalan um 45 stig, þegar ekki er
tekið tillit til þeirra hækkana, er
síðar komu fram fyrir beinar að-
gerðir fyrrv. stjórnar.
Það er þvi ekki um að villast,
að Ólafur Thors, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, er aðalhöfundur
þeirrar dýrtíðar, er atvinnuvegir
þjóðarinnar stynja nú undir.
Undir stjórn hans hækkaði vísi-
talan á pappírnum um 134 stig.
Það var formaður Sjálfstæðis-
flokksins, sem magnaði dýrtíð-
ardrauginn og gerði hann lítt eða
ekki viðráðanlegan.
Sjálfstæðisflokkurinn, eða a. m.
k. meiri hluti hans, ber ábyrgð á
þeirri léttúð og því ábyrgðarleysi,
er samfara var aðförum Ólafs
Thors í dýrtíðarmálunum. Sök
hans er stórum þyngri fyrir það,
að honum hlaut að vera ljóst
hvað hann var að gera. Þetta sézt
á fyrri ummælum hans og Mbl.
Þannig farast Mbl. svo orð 1941:
„En hitt er víst, að því lengur
sem slegið verður á frest að
stinga við fæti og sporna við
dýrtíðarflóðinu, því erfiðara
verður að finna úrræði til úr-
bóta.“
Og Ólafur Thors áréttaði þetta
síðar á sama ári á þenna veg:
„Baráttan gegn dýrtíðinni er
nauðsyn alþjóðar og kallar á allra
drengskap."
Síðar brást Ólafur þessari
þjóðarnauðsyn og lét kallið um
drengskapinn eins og vind um
eyrun þjóta til þess að komast í
stjórnarsamstai'f við „pólitíska
loddara".
★
Stjórnarsamstarf Ólafs Thors
og kommúnista endaði með skelf-
ingu. Á rúmum tveimur árum var
eytt og ráðstafað öllum gjaldeyr-
isinnstæðum landsmanna, hátt á
sjötta hundrað milljóna kr., er
við var tekið, auk alls tilfallandi
gjaldeyris á stjórnai'tímabilinu. í
stað hinna miklu gjaldeyrisinn-
stæðna voru komin mikil yfir-
færsluvandræði. Skattar og tollar
stórhækkaðir og auk þess tekið
að safna lausaskuldum. Sjávarút-
vegurinn þannig kominn, að til
þess að forðast fullkomna stöðv-
un hans þegar í stað voru engin
ráð önnur tiltæk, en að ríkið
tæki ábyrgð á 50% hækkun
fiskverðsins.
Sjávarútvegurinn er undir-
stöðuatvinnuvegur þjóðarinnar.
Dýrtíðardraugur Ólafs Thors og
kommúnista hefir leikið hann svo
grátt, að hann getur ekki staðið
á eigin fótum. Framkvæmda-
stjóri Landssamb. ísl. útvegs-
manna hefir í Morgunblaðinu
gert grein fyrir rökstuðningi
málflutnings útvegsmanna, er
fram kom í nefndaráliti frá árs-
fundi þeirra. Um þetta segir
hann:
„í stórum dráttum og skýrum
er þar rakið það helzta, sem gerzt
hefir í útvegsmálum þjóðarinnar
frá því á árinu 1942, þegar vél-
bátaflotinn var rekinn með við-
unandi afkomu. Jafnframt var
gerð grein fyrir því, hvernig dýr-
tíðin í landinu, sem síðan hefir
jafnt og þétt aukizt ár frá ári,
hefir þrengt meir og meir að að-
alatvinnuvegi þjóðarinnar, sjá-
varútveginum, svo að yfir honum
vofir fullkomið öngþveiti eða
jafnvel algert hrun, ef ekki verða
fundnar varanlegar og heilbrigð-
ar leiðir til leiðréttingar í þessum
efnum.“
Þetta er ófagur vitnisburður
um stjórnarframkvæmdir Ólafs
Thors og kommúnista. Á nálega
hverjum fundi, sem útvegsmenn
hafa haldið hin síðari ár, hefir
kveðið við sama tón: Rekstrar-
grundvöll hefir vantað fyrir
bátaútveginn síðan 1942. Þeim
grundvelli var burtu kippt með
sívaxandi dýrtíðaraukningu í
stjórnartíð Ólafs Thors.
Og að þessu hafa unnið þeir
menn, sem flaggað hafa með
sjálfum sér sem „vinum sjávar-
útvegsins“, en brigzlað öðrum um
„fjandskap“ við þenna atvinnu-
veg, sem viljað hafa tryggja af-
komu hans með ráðstöfunum
gegn vaxandi dýrtíð. Hér á við
fyrir útvegsmenn að segja: Guð
hjálpi mér fyrir vinum mínum.
—o-----------------
Það er ekki hægt að hugsa sér
ömurlegri viðskilnað fyrrv.
stjórnar en þann, sem hún lét
eftir sig. Aðalatvinnuveg þjóðar-
innar skorti heilbrigðan grund-
völl til að starfa á. Afleiðingar
þess öngþveitis, sem stofnað var
til á stjórnartímabilinu, koma
fram í hallarekstri atvinnuveg-
anna, síhækkandi fjárlögum, sí-
hækkandi sköttum og tollum,
mögnuðum gjaldeyriserfiðleikum
og þar af leiðandi vöruskorti og
svartamarkaðsbraski og annarri
óáran í þjóðlífinu. Meðan verið
var að stofna til alls þessa öng-
þveitis, var þeirri kenningu hald-
ið að þjóðinni, að dýrtíðardraug-
urinn væri ljóssins engill, og að
þeir, sem berðust á móti verkun-
um hans, væru í þjónustu myrk-
uraflanna og fjandsköpuðust við
bætt kjör alþýðunnar og bjarta
framtíð.
Þjóðin hefir nú hlotið dýr-
keypta reynslu fyrir því, að
kenningin um blessun dýrtíðar-
innar var hættuleg falskenning.
Glíman við dýrtíðardrauginn
hefir reynzt erfiðari en margur
hugði, eins og Framsóknarmenn
sögðu fyrir. Þjóðin lét glepjast af
ábyrgðarausu gaspri leiðtoga
Sjálfstæðisflokksins og kommún-
ista, og því er nú komið sem
komið er.
Vegna glæfralegrar stjórnar á
árunum 1944—1946 þarf nú að
leggja á þjóðina þungar byi'ðar
til björgunar undirstöðuatvinnu-
vegi hennar. Reynir nú á þroska
þjóðarinnar að taka þær byrðar á
herðar sér í von um, að þær fórn-
ir, er hún leggur fram, verði
tímabundin óþægindi, sem beri
ávexti til farsældar í framtíðinni.
En umfram allt þarf þjóðin að
1 KOSNINGABARÁTTUNNI
1946 benti frambjóðandi Fram-
sóknarflokksins hér á Akureyri,
Þorsteinn M. Jónsson skólastjóri,
á þá staðreynd, að ýmsar svo-
kallaðar nýsköpunar-fram-
kvæmdir virtust harla flausturs-
lega undirbúnar og af lítilli fyr-
irhyggju ráðgerðar. í þeim hópi
væru fyrirætlanirnar um lýsis-
herzlust.öðina í Siglufriði. Benti
hann á, að land væri ekki til í
kaupstaðnum fyrir þessar fram-
kvæmdir og mundi þurfa að búa
það til með miklum kostnaði.
Fleiri vandkvæði mundu á fyrir-
tækinu, svo sem vatns- og raf-
magnsskortur. Þessar röksemdir
drukknuðu gjörsamlega í ný-
sköpunarvímunni. Stjórnarflokk-
arnir þáverandi örkuðu „hina
beinu braut nýsköpunarinnar“,
eins og valdhafarnir í Kreml feta
hina „beinu braut friðarins“ að
sögn „Verkamannsins11. Það fór
nú svo, að nýsköpunarstjórnin
hljóp frá verkum, áður en
íeynslan felldi sinn dóm um fyr-
irhyggjuna í framkvæmdunum í
Siglufirði. En jafnan síðan hafa
dómsorðin verið að berast um
byggðir landsins, fyrst frá mjöl-
skemmunni og lýsisgeymunum, og
nú síðast frá undirbúningi lýsis-
herzlumannvirkisins. En sam-
kvæmt frásögn sjálfs fjármála-
ráðherrans á Alþingi fyrir jólin,
hefir hann verið ærið flausi-
urslegur. Upplýsti hann m. a., að
landrými til byggingarinnar væri
ekki fyrir hendi og að vatn og
rafmagni mundi skorta og yrði
ekki um bætt nema með miklum
kostnaði.
RÆÐA FJÁRMÁLARÁÐHERR-
ANS á Alþingi hefir sýnt að rök
þau er Þorst. M. Jónsson færði
fyrir móli sínu 1946 voru óhrekj-
anleg. Þurfti aldrei neinn tveggja
ára frest til þess að ganga úr
skugga um það. En slíkur er nú
hraðinn á opinberum fram-
kvæmdum á íslandi og slík er
meðferðin á fjöreggi þjóðarinnar
er flokkarnir kasta á milli sin. En
íæða fjármálaráðherrans á dög-
unum opinberaði fleira en þetta.
Hún sýndi að stjórnarvöld lands-
ins hafa í hyggju að láta reisa
fyrirhugaða lýsisherzlustöð í
Reykjavík. Að Siglufirði frá-
gengnum komu þau ekki auga á
annan stað. Líður því óðum að
því, að spádómur Morgunblaðs-
ins frá 1944 um að lýsisherzlu-
verksmiðja, sementsverksmiðja
og áburðarverksmiðja muni „rísa
í Reykjavík“, vei'ði að veruleika,
og þrátt fyrir loforð stjórnarsátt-
mála þess, sem í gildi er kallaður,
um sjálfsagt tillit til annarra
landshluta við staðsetningu stór-
fyrirtækja á vegum ríkisins. Það
taka þeim þroska að láta mistök
og víti stjórnarfarsins á undan-
föi-num árum verða sér til varn-
aðar og hleypa ekki ábyrgðar-
litlum vindhönum upp í stjórn-
arsessinn í annað sinn.
er eftirtektarvert, að í ráðagerð-
um stjórnarvaldanna virðist
Eyjafjarðar ekki getið í sambandi
við lýsisherzlustöð. Hér eru þó
þrjár stórar síldarverksmiðjur,
fjörðurinn miðsvæðis á aflasvæð-
inu við*Norðurland, hér er að-
ganga að annarri stærstu orku-
veitu landsins, gnótt um vatn,
landrými og mannafla. í ræðu
þeirri, sem hér er áður vitnað til,
benti Þorst. M. Jónsson á mörg
rök fyrir því að staðsetja lýsis-
herzlustöð hér. Ráðherrann
hrakti engin þeirra í ræðu sinni á
dögunum. Hann minntist yfirleitt
ekki á þetta hérað og gæði þess.
MARGIR LANDSMENN munu
telja, að ef spásögn Mbl. á eftir að
rætgst bókstaflega verði það fyrir
tilverknað ótrúlega skammsýnn-
ai' stjórnarstefnu. Áframhald og
aukning hinnar gífurlegu fjár-
festingar í Reykjavík, á sama
tíma, sem lítið sem ekkert miðar
áfram úti á landsbyggðinni, hlýt-
ur að efla þann mikla segul, sem
dregur fólk og fjármuni suður
þangað með vaxandi þunga. Hve-
nær ætla ráðamenn þar, að tími
sé til kominn að snúa við á þeirri
braut?
Til verkamanna
Eins og auglýst er í blaðinu í dag
stendur almenn atvinnuieysis-
skráning yfir á Vinnumiðlunar-
skrifstofunni seinni hluta þessarar
viku. Eg vil vekja athygli atvinnu-
lausra verkamanna á því, að við
úthlutun bæjarvinnu í vetur mun
aðallega verða byggt á skráning-
unni nú, og mega verkamenn sjálf-
um sér þá um kenna, ef þeir trassa
skráninguna nú, ef þeir verða út-
undan með vinnu, fyrst um sinn að
minnsta kosti.
Skráningin fer fram kl. 2—6
síðdegis skráningardagana og eru
menn beðnir að hafa fyrirfram tek-
ið saman yfirlit yfir vinnudaga sína
þrjá sl. mánuði (okt., nóv., des.)
svo að skráningin geti gengið fljótt
og liðlega.
Halldór Friðjónsson.
Góður kolaofn,
með hitunarhólfi, til scilu
með tækifærisverði.
Björn Grimsson.
Sími 256.
Stálka
óskast í víst í Hamborg, nú
þegar.
Karlm.armbandsúr
(Mido) tapaðist í miðbæn-
um á þorláksdagskvöld. —
Finnandi vinsamlega skili
því á afgreiðslu Dags, gegn
fundarlaunum.