Dagur - 05.01.1949, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 5. janúar 1949
DAGUR
Ritstjóri: Ilaukur Snorrason. >\
Aigreiðsla auglýsingar, innheimta: J|
Marínó II. Pátursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
lilaðíc keniur út á hverjum miðvikuclegi
Ártraneurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PRENTVERK ODi>» HJÖRNSSONAR H.F.
Er ekki atvinnan eftir?
Í’AD ER tæpast, að hér í þessum bæ hafi gefist
tóm til þess að líía upp úr veikindum, heimiliserf-
iðleikum og skammdegismyrkri í rafmagnsleys-
inu, nú um jólin og nýjárið a. m. k., nægilegt til
þess að menn hafi almennt. áttað sig á þeim ráð-
stöfunum sem stjórnarvöldin auglýsa nú fyíir
landslýðnum, í gegnum nefndir sínar og skrif-
stofubákn. Þó mun ekki trútt um að sú vitneskja
hafi borizt hingað norður yfir heiðar, að þessar
ráðstafanir miði í stuttu máli að því, að herða enn
á viðskiptafjötrunúm, seilast dýpra í pj'ngju borg-
arans og fjölga skömmtunarauglýsingunum og
vafstrinu í kringum þser.
NAUMAST MUN þess vænzt, að hinar nýjustu
ráðstafanir stjórnarvaldanna með setningu nýrra
dýrtíðarlaga, veki mikla hrifningu í hugurn börg-
aranna, né heldur hvernig slíkt stórmál var lagt
fyrir þingið og afgreitt þar. Það virðist um það
bil föst venja, að þegar þing er kallað saman, hafa
ríkisstjórnir ekki á takteinum hin helztu mál og
bjargráð, er þær hyggjast fá lögfest. Að þessu
sinni sat þingið aðgerðarlítið vikum saman og
dútlaði við smámál. Loksins þegar komið var fram
á jólfaöstu fór að bóla á bjargráðum ríkisstjórn-
arinnar. Þá fyrst kom fjörkippurinn í; þihgstörfin
og þá helzt með þeim hætti, að húrra málinu í
gegn á sem skemmstum tíma. Er þess varla að
vænta, að löggjöf, sem þannig er flaustrað í gegn-
um fulltrúaþing þjóðarinnar rétt fyrir stórhátíðir
eða þingslit á ári hverju, hljóti óskipt traust og
viðurkenningu þjóðarinnar, einkum þó og sér í
lagi þegar ekki er svo völ á öðrum útskýringum
og leiðbeiningum frá stjórnarvöldunum en ófull-
kominna þingfrétta útvarpsins. Það er áreiðan-
lega vafasöm starfsaðferð, sem ríkisstjórnin hefir
nú upp tekið um afgreiðslu hinna veigamestu
ráðstafana sinna, að gefa hvorki þingi né þjóð
sómasamlegan tíma til þess að kynna sér mál
þessi og áhrif þeirra áður en þau eru fest með
lögum. Er þess og að vænta, að Alþingi sýni þann
skörungsskap af sér, að láta ekki bjóða sér slíkt
til langframa.
HIN NÝJU dýrtíðarlög verða ekki metin né
vegin hér, né heldur þær aðrar ráðstafanir, sem
ríkisvaldið auglýsir nú fyrir þegnunum. Til þess
mun væntanlega gefast tóm síðar. En það er þegar
augljóst, að þetta nýja ár hefur svo göngu sína, að
engin merki sjást þess, að létt verði nokkru af
hafta- og eftirlitsfarganinu af þegnunum. Virðist
auk heldur prjónað þar við á ýmsan hátt.
Skömmtunarfarganið varð enn sem fyrr fyrirferð-
armesti nýjársboðskapurinn í útvarpinu til þegn-
anna. Sterk rök hafa verið leidd að því, að mikið
af því sé til óþurftar aðeins, og víst hafa hvorki
stjórnarvöld né heldur formælendur ríkisrekstr-
ar og opinbers eftirlits fært neinar skynsamlegar
ástæður fram fyrir nauðsyn allra þeirra ráðstaf-
ana. Það er búið að „moka miklum snjó“, ef svo
má kalla, í opinberu lífi á íslandi, síðan hinn
stórfurðulegi „áætlunarbúskapur11 hófst hér á
landi, samþykkja mýgrút af tilskipunum, lögum
og auglýsingum. En þó mun ekki trútt um, að
menn vilji taka undir með snjómoksturskarlinum,
sem kvað, er hann hafði lengi mokað í bæjar-
vinnu, að atvinnan sé þó eftir.
Þingmenn komnir heim að erfiði
loknu nú um jólin og ráðherrar
og annað stórmenni hefir setið
sín jólaboð, og er það vel — en er I
atvinnan ekki eftir? Er ekki enn j
eftir að koma þjóðarbúskapnum á .
kjöl, hefja þær endurreisnarráð-
stafanir, sem koma að gagni og
koma réttlátt niður á þegnunum?
Naumast verður sagt, að veru-
lega hafi miðað í þá átt á árinu,
sem nú var að kveðja.
FOKDREIFAR
„Sjaldan er ein báran stök“.
.. . og Ijósahrónnrnar Ijóma,
sem lcijtrandi sól viö sól. ..."
(Jólakortsvísa.)
VITANLEGA er ]rað mænusótt-
in, sem verið hefur sú meginplága,
er mest hefir hrellt og hrjáð okkur
Akureyringa um þessi áramót, og
vissúlega ér það hún og afleiðingar
hcnnar í margvísiegum myndum,
sem lyrst og fremst hafa hvílt eins
og þung og ill mara á bænum og
bæjarlífinu nú að undanförnu. En
önnur býsna ill og stórbagaleg
lága hefir einnig lagzt á sömu sveif-
ina, en það er rafmagnsskorturinn,
sent stafar af hinum tíðu og stór-
kostlegu truflunum á starfsemi
Laxárstöðvarinnar og jafnvel alger-
um stöðvunum hennair svo sólar-
hringum skiptir. Vitanlega kemur
þetla liarðast niður á atvinnulíf-
inu í bænum, enda rnun óhætt að
fullyrða, að hver slíkur dagur, þeg-
ar ekkert rafmagn er fáanlegt til
að leysa ef hendi öll þau margvís-
legu vcrkcfni, -sem því er ætlað að
vinna . í þjónustu framleiðslunnar
og hvers konar slíkrar starfsemi,
baki bæjarmönnum tugþúsunda
skaða, aúk allra þeirra mörgu og
bágalegu óþæginda, leiðinda, trufl-
ana og tafa, sem rafskorturinn veld-
ur atvinnulífinu í bænum, bæði
beint og óbeint, þótt ekki verði
það æfinlega metið til fjár eða
reiknað beinlínis í krónum og aur-
um.
Verður það steinaldarstigið næst?
EN JAFNVEL þótt þessarri hlið
málsins sé alvcg sleppt, eru yfrin
vandræði eftir, sem af þessu fljóta
og skella beint á heimilum bæjar-
manna, — ungum og gömlum, sjúk-
um jafnt sem heilbrigðum. Fæstir
eiga — svo sem næsta eðlilegt er —
fullkomin, tvöföld ljósatæki, svo
að ])t-ir verða sitja í skammdegis-
myrkrinu við léleg og ófullnægj-
andi Ijós, hvernig sem á kann að
standa. Fjölmargir, er varið hafa
miklu fé til þess að geta liitað hús
sín með ratmagni, verða um þessar
mundir að ala aldur sinn bæði í
myrkri og kulda. Heimilistækin.
standa gagnslaus, ]>egar þeiira er
þó mest þörf, útvarpstækin þegja,
]>egar fréttaflutningur þeirra væri
þó kærkomnastur og nauðsynlcg-
astur, þar eð póstur og blaðafregnir
berazt ekki til bæjarins diigum og
vikum saman. Þannig mætti lengi
halda áfram að telja upp öll þau
leiðindi, óþægindi og tjón, sem það
veldur okkur, þegar krapastíflan í
Laxá, eða önnur álíka tákn og stór-
merki, kippa okkur óviðbúnum
níargá áratugi aftur á bak í þróun
allrar tækni og ytri menningar-
skilyrða.
Margir vilja spyrja — og margs.
NAUMAST FER HJÁ ÞVÍ, að
margir bæjarbúar spyrja sjálfa sig
og aðra um þessar mundir, hvað
muni valda því, að bærinn okkar
skuli þannig í vissum skilningi vera
orðinn einna líkastur einni af hin-
um dæmdu borgum Gamla Testa-
mentisins. Eg er hræddur um, að
margir séu þeirrar skoðunar, að það
andstreynú, sem á okkur dynur
þessa dagana, sé a. m. k. ekki
alll tilkomið samkvæmt guðsdómi
vegna synda okkar, sem vissulega
kunna þó að vera bæði ntargar og
miklar — heldur beri að skrá bróð-
urpartinn af sumu þessu ólagi á
reikning veraldlegra yfirvalda og
tilsjónarmanna. Mér þykir stappa
nærri, að viðkomandi ráðamönn-
tun beri beinlínis skylda til að gera
almenningi einhverja viðhlítandi
grein fyrir ástandi og horfum í raf-
veitumálum bæjarins, enda líkleg-
ast, að þeir hlytu sjálfir hægari
drauma og rólegri samvizku, eftir
að hafa gert hreint fyrir sínum dyr-
um að þessu leyti. En á meðan svo
er ekki, vildi eg þegar nota tæki-
færið og konia á framfæri fáeinum
þeirra mörgu spurninga, sem al-
menningur kysi vafalaust að fá
svarað í þessu sambandi.
HEFfR NOKKURN TÍMA ver-
ið gerð veruleg gangskör að því að
fá úr því skorið á fræðilegan og
liagnýtan hátt, hvort hægt sé að
tryggja rennsli Laxár — og þar með
truflanalausan rekstur raforkuvers-
ins að því leyti — betur en enn
hefir verið gert? Sé svo, að það sé
unnið, hví liefir þáð þá ekki verið
gert, þegar fyrir löngu síðan? Sé
það liins vegar ekki liægt, sam-
kvæmt athugun og rökstuddu áliti
færustu verkfræðinga á þessu sviði,
er þá nokkurt vit í því að ætla nú
að leggja lugi milljóna króna i við-
bóíarvirkjun við þau hin sömu
skilyrði, sem reynslan hefir nú þeg-
ar sýnt, að cru allsendis óviðunandi
að þessu leyti? — Ennfremur:
Hvers vegna er Glerárstöðinni ekki
ávallt lialdið í starfhæfu standi
scm varastöð, t. cl. með því að
hreinsa uppistöðuna, -sejn nú er
sneisafull af möl og sandi? Er það
rétt, sem heyrzt hefir, að Húsavík,
Svalbarðseyri og jafnvel enn fleiri
staðir, sem fá ofku frá Laxárstöð-
inni, hafi að undanförnu fengið
þaðan fullan straum, á sama tíma
og við Akureyingar höfum verið
algerlega afskiptir?
Höfuðatriðið þetta: —
EG SÉ, að spurningarnar verða
alltof margar og rúmfrekar hjá mér
með þessu móti, og e. t. v. felst
aðalatriði þeirra flestra eða allra
í þessari aðalspurningu: Telja ráða-
menn bæjarins og rafveitunnar
þessi mál í viðunandi og sæmilegu
ástandi, eins og þeim er nú háttað?
Ef svo er ekki: Hvað hyggjast þeir
þá fyrir til þess að koma þeim í við-
unandi og sæmilegt liorf nú og í
framtíðinni? — Eg vil að lokum
endurtaka það, sem áður var sagt:
— Almenningur sættir sig naumast
öllu lengur við algera þögíi og tóm-
læti í þessum efnurn, en heimta
greið og gild svör utn ástandið og
horfur í svo þýðingarmiklu máli.
—Og hann krefst þessarra svara og
skýringa auðvitað fyrst og fremst
af þeim mönnum, sem hann hefir
falið að veita þeim forsjá og for-
stöðu. Meðal annars, og ekki hvað
sizt, sjálfs sin vegna, væri þeim
hollast að draga það ekki alltof
lengi úr þessu að birta ojnnberlega
og undanbragðalaust viðhlýtandi
og rölistudda greinargerð um allan
gang og horfur pessarra mála.

Spjall um æðri og lægri
skömmtmiaryfirvöW
Æ, blessuð skömmtunin! Nú hefi eg verið raf-
magnslaus um skeið og ekkert heyrt í útvarpi (það
er ekki búið að reisa nýju húsið eftir amerísku
teikningunni), kannske er það bara því að kenna,
að eg veit harla lítið, en heyrt hefi eg samt, að
skömmtunin verði áfram með einhverjum breyt-
ingum til hins betra — hamingjunni sé lof! Þó er
það smjörlíkið, sem eg hefi iieyrt að sé nú skammt-
að og heldur naumt. Ekki lízt mér á það, — en deil-
um ekki við dómarann. Eg bíð annars eftir betri
upplýsingum um þessar nýju skömmtunarreglur
áður en eg þori mikið um ,þær að segja — en eitt
finnst mér þó að, — eg vildi helzt fá nýjar bækur —
ekki arkir — og losna svo alveg við gömlu bæk-
urnar sem eru nú komnar í tætlur, blessaðar.
Annars er það um skammtinn hér á Akureyri að
segja — frá sjónarmiði okkar kvennanna, að við
hefðum gjarnan mátt hafa minni skammt af veik-
indum þessar síðustu vikur, en um það ræður
skömmtunarstjórinn engu — sá hinn sami, sem við
erum að rexa í. Um þann veikindaskammt, sem
okkur hefir verið úthlutaður, er til einskis að fást,
— sú Viðksiptanefnd virðist hafa verið full örlát,
sem þessu ræður, — en þær eru nú alltaf svo örlát-
ar blessaðar viðskiptanefndirnar!
Annars fannst okkur það sumurn, að fyrst reyk-
vískir læknar sendu hingað fulltrúa til þess að
ganga úr skugga um það, hvort veikin hérna væri
ekki inflúenza eða hystería, þá htefði 'te’kki verið úr
vegi að þeir sendu hingað lækni um það leyti, sem
aðeins voru þrír starfandi læknar í bæm'un, éh hvað
um það! Við vonum aðeins, að smjörlíkisskammt-
urinn verði sem mestur og rafmagnsskortúrinn því
meiri, -— en veikindaskammturinn verði minnkað-
ur sem fyrst af hinum æðri skömmtunaryfirvöld-
um. A.
----O----
Laxá er löng ,..
Bæjarbúi skrifar:
í dag heyrði eg spurt:
„Er Akureyri raflýstur bær?“
Einhver ótugt svaraði: „Stundum.“
Já, hvernig er það annars með rafmagnið hér i
bænum? Er ekki full ástæða til þess að taka það til
alvarlegrar athugunar?
Það má ekki koma hríðarveður — eða varla það,
— þá þurfum við Akureyringar að hlaupa um með
fjósluktir, olíulampa og kerti, — ef við höfum þá
verið svo skynsamir að hafa kolakyndingu í húsum
okkar, en ekki einungis rafmagnshitun — þyí að þá
verðum við að flytja til nágrannans eða drepast
ella.
Laxá er slæm (eða Laxá er löng, en lífið er
stutt.. ..) — en eg held, að sökin liggi ekki öll hjá
náttúruöflunum. Það verður að gera gangskör að
því að laga þessar misfellur, — þær eru stórar og
hvimleiðar.
----o----
Húsmóðir skrifar:
Mikil óþægindi hefir það bakað heimilum í bæn-
um, að báðar kjötbúðir bæjarins skuli lokaðar
vegna vörutalningar strax upp úr nýjárir.u. Er ekki
hægt að koma þessu þannig fyrir, að þær skiptist á?
Eftir marga helgidaga, óveður, fiskleysi og raf-
magnsleysi', er slíkt meira en óþægilegt á fyrstu
dögum hins nýja árs.
Enn segir sama húsmóðir:
Erfitt var að vera húsmóðir á þessum jólum, en
ekki hefir það batnað. Fyrir utan veikindi, dýrtíð,
vöruþurrð og annan slíkan ófarnað, fengum við að
kenna á rafmagnsleysinu nú upp úr nýjárinu og
öskutunnan hjá mér hefir ekki verið losuð síðan
fyrir jól! Flóir þar út af. Er það væntanlega ekki til
að bæta þrifnaðinn, sem heilbrigðisnefndin prédik-
ar, eða fegrunina, sem fegrunarfélagið vill beita sér
fyrir.