Dagur - 25.05.1949, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 25. maí 1949
D A G U R
5
Skólalöggjöfin kemur til framkvæmda:
Menntðskólanum á Akureyri leyft é hafa miðskóla
deild næsfu fvö árin
.Vý framhaldsdeild - 4. bekkur - tekur til starfa
í Gagnfræðaskóla Akureyrar nú í haust
Eins og áður hefir vérið getið
um hér í blaðinu, kom fram á Al-
þingi í vetur frumvarp um
breytingu á lögum um mennta-
skóla, en samkvæmt fi’v. þessu
skyldi menntaskólanum hér á
Akureyri leyft að hafa gagn-
fræðadeild með sama hætti og
áður. Menntamálaráðuneytið
leitaði umsagnar milliþinga-
nefndar í skólamálum um frum-
vai-p þetta, en sú nefnd hefir um
alllangt skeið nú að undanförnu
unnið að því að endurskoða og
samræma allt skólakei’fi landsins.
Eiga þessir menn sæti í nefnd-
inni: Ásmundur Guðmundsson,
prófessor, Kristinn Ármannsson,
menntaskólakennai’i, Ármann
Halldórsson, skólastjóri, Ingimar
Jónsson, skólastjóri, Helgi Elías-
son, fi-æðslumálastiói'i, Sigfús
Sigurhjartarson, alþ.m., og frú
Aðalbjörg Sigurðardóttir.
Milliþingánefndin svax-aði er-
indi menntamálai’áðuneytisins
með alllangi-i, rökstuddri gi’ein-
argerð, og lögðust nefndarmenn
einhuga á móti frumvarpinu.
Hins vegar lagði meiri hluti
menntamálanefndar neðri deildar
Alþingis — eða- þrír af fimm al-
þingismönnum, er sæti eiga í
þeirri nefnd — það til málanna,
að frumvarpsgreininni skyldi
breytt þannig: „í næstu tvö ár
skal, ef húsrúm leyfir, starfa við
Menntaskólann á Akureyri mið-
skóladeild, enda stax-fi þá lær-
dómsdeild skólans samkvæmt
löguin um menntaskóla nr. 58 írá
7. maí 1946.“ — í nefndaráliti sínu
segist meirihlutinn leggja þetta til
fyrst og fx-emst vegna utanbæjar-
nemenda. Nokkur átök urðu í
þinginu um málið, enda lagði
minnihluti menntarnálanefndar n.
d. ákveðið til, að fi’umvarpið yi'ði
fellt, en frumvarpsgreinin varð þó
afgreidd í því formi, sem meiri-
hluti nefndarinnar lagði til.
Samkvæmt þessari afgreiðslu
Alþingis munu stai'fá hér á Ak-
ureyri næstu tvö árin tveir skól-
ar, er búa nemendur undir mið-
skólapróf, en það verður fram-
vegis hið eina próf, er veitir nem-
endum rétt til að stunda nám í
hinum óskiptu fjögui’ra ára
íhenntaskólum á Akureyri og í
Reykjavík. Er próf þetta lands-
þróf, en það þýðir, að ein og hin
sönxu prófverkefni verða lögð
fyrir alla þá nemendur, er slíkt
próf þreyta, í ölliun miðskólum og
gagnfræðaskólum landsins. Af
þessu leiðir, að námsefni hlýtur
að verða eitt og hið sama í mið-
skóladeildum beggja skólanna,
gagnfræðaskólans ög mennta-
skólans hér. Fram að þessu hefir
M. A. ek'ki staðið í beinu sam-
bandi við neinn miðskóla. En
nemendur, er lokið hafa gagn-
fræðaprófi við G. A. og fleiri
gagnfræðaskóla, hafa fengið að
setjast í 3. bekk M. A. (er svarað
hefir til bekkjar þess, er fram-
vegis nefnist 1. bekkur lærdóms-
deildar) eftir meðmælum skóla
þeirra, sem hafa brottski-áð þá.
Ennfremur hafa og að undan-
förhu allmargir nemendur frá G.
A. þreytt gagnfræðapróf við M.
A., sem utanskólamenn, sama
vorið og þeir voru brottskráðir- úr
G. A., og hafa þeir langoftast
hlotið svo háar einkunnir, að þeir
hafa öðlast rétt til að setjast í
lærdómsdeild, samkvæmt hinu
eldra fyrirkomulagi og prófkröf-
um menntaskólanna.
Samkvæmt skólalöggjöfinni
nýju vei-ða nemendur fx’amvegis
að læra nokkuð meira en verið
hefir til þess að ná gagnfræða-
prófi, enda er svo i-áð fyrir gert,
að þeir stundi, að miðskólaprófi
loknu, nám í einn vetur í sér-
stökum framhaldsbekk, gagn-
fræðadeild, til þess að búa sig
undir hinar nýju og auknu próf-
kröfur gagnfræðastigsins. En
samkvæmt breytingum þeim, er
Alþingi hefir nú gert á skólalög-
gjöfinni, og gerð hefir verið gi-ein
fyi’ir hér að framan, mun M. A.
ekki brottskrá þá nemendur, er
frámvegis setjast þar í 1. bekk
miðskóladeildar, sem gagnfræð-
inga, því að löggjöfin gei'ir ekki
ráð fyrir neinum gagnfræðabekk
í þeim skóla, heldur tekur fjög-
urra ára óskipt lærdónxsdeild ein
þar við, að miðskólaprófi loknu.
Hins vegar mun slíkur fram-
haldsbekkur, — 4. bekkur —
bætast við í gagnfræðaskólnum
hér þegar á næsta hausti. Tekur
skólalöggjöfin ekki eins ýtarlega
til um námsefni það, er kennt
skal í framhaldsbekk þessum,
sem um kennslugreinar og til-
högun í neðri bekkjum miðskóla-
deildanna, enda er, svo sem áður
var getið, þeim deildum allra
skóla miðslcólastigsins fyrst og
fremst ætlað það hlutverk að búa
menn undir hið sameiginlega
landspróf, miðskólaprófið. Hins
vegar mun ekki gei’t ráð fyrir
því, að hið nýja gagnfræðapróf
verði landspi-óf, og mun löggjaf-
inn ætlast til, að skólai’nir hafi
allfrjálsar hendur um fi-amhalds-
námið, þannig, að þeir geti farið
þar að nokkru sínar eigin leiðir,
hver um sig og eftir því, sem bezt
þykir henta eftir aðstæðum á
hverjum stað. Hér mun t. d. gert
ráð fyrir því, að auk aðalnáms-
greina gagnfræðaskólans í neðri
bekkjunum, svo sem tungumála
og reiknings, bætist við nýjar og
hagnýtar námsgi’einar, eins og
vélritun og bókhald.
Til skýringar á því, er að ofan
segii’, skal þess að lokum getið,
að enda þótt námstíminn í gagn-
fræðaskólunum lengist þannig
um eitt ár fi-á því, sem áður var,
munu unglingai’nir að jafnaði
ljúka gagnfræðaprófi sínu á saina
aldri og áður var almennast, þ. e.
16—17 ára gamlir. Stafar þetta af
því, að unglingadeildir gagn-
fræða- og miðskólanna taka nú
við unglingunum af barnaskólun-
um einu ári fyrr en vei’ið hefir,
þ. e. a. s. 13 ára gömlum að jafn-
aði, í stað 14 ára áður. Lengist því
heildartíminn frá fyrstu byrjun
til gagnfræðaprófs ekki, þótt
skólaskyldan lengist hins vegar,
samkv. fræðslulögunum nýju,
um eitt ár.
Hin nýja löggjöf um breytt og
samræmt skólakerfi í landinu er
nú smám saman að komast til
fulli-a framkvæmda, þar sem því
vei’ður við komið. Af því fljóta
að sjálfsögðu margar og allmikil-
vægar breytingar að ýmsu leyti.
Ekkert er líklegra né eðlilegra en
það, að allur almenningur hafi
ekki enn gert sér fulla og ljósa
grein fyrir því, hvað í þessum
bi’eytingum felst, eða hvert er
stefnt með einstökum atriðum
hins nýja skólakex’fis, eða jafnvel
fræðslulöggjöfinni í heild. Um
slíkt má og jafnan deila, án þess
að nokkur óyggjandi eða jákvæð
lausn fáist á þeirri deilu. Líkleg-
ast er, að reynslan ein fái endan-
lega úr því skoi’ið, hvex’su ein-
stök atriði og heildai-kerfið sjálft
muni gefast í fullri framkvæmd,
þegar tímar líða fram, enda virð-
ist ekki óskynsamlegt að álykta
sem svo, að hyggilegast sé — a. m.
k. úr því, sem komið er og slík
tilraun til samræmingar og heild-
ai’kei-fis h’efir þegar vei’ið gerð —
sjálfsagt „að beztu manna yfir-
sýn“ — og löggjöfin nú þegar að
vei’ulegu leyti tekin til fram-
kvæmda — að bíða átekta og
dóms reynslunnar, áður en
nokkrar kákbreytingar v erða á
heildai’löggjöfinni gerðar, enda
skyldu menn að óreyndu naum-
ast gera ráð fyrir því, að þeir hin-
ir sömu löggjafar, sem í gær að
kalla guldu slíkri löggjöf fullt
samþykki sitt og ljúft jákvæði,
eða hreyfðu þá engum verulegum
andmælum né efasemdum í tæka
tíð, — reynist nú fáanlegir eða
jafnvel óðfúsir til þess að leggja
hönd á þetta afkvæmi sitt, áður
en það getur kallazt risið á legg,
og engin reynsla er enn af því
fengin.
Þess skal að lokum getið, að
heildarlöggjöf um samræmt
skólakerfi, er gengur í öllum
höfuðatriðum mjög í sömu átt og
skólalöggjöfin nýja, sem er nú
smám saman að komast til fullra
framkvæmda hér á landi, — hefir
þegar um nokkurt skeið gilt í
ýmsum þeim löndum, sem næst
okkur eru og skyldust um stað-
hætti, þjóðfélagshætti, menningu
og hugsunai-hátt að flestu leyti,
svo sem á Norðui-löndum og hjá
fleiri þjóðum, sem einna fremst
eru taldar standa í heiminum á
sviði alþýðufræðslu og almennrar
menningax’. Má ætla, að ráða-
menn þeir, er stóðu að undirbún-
ingi og setning hinna nýju skóla-
laga okkar, svo sem alþingismenn
úr öllum flokkum og ráðunautar
þings og ríkisstjóx-nar í skólamál-
um, hafi talið að slík lög-
gjöf hafi vel gefizt þess-
um frændþjóðum okkar, fyrst
félaginu á árinu sem leið, um
rösklega 1 millj. kr. og varð
heildarútflutningur á vegum þess
alls um 6 millj. ki’óna. Sala vei’k-
smiðjanna og innlendra afurða
innanlands jókst aftur á móti
talsvert og varð alls um 22Vá
millj. ki’óna. Sala ýmissa annarra
deilda, svo sem hótelsins, gi’óður-
húsanna, skipasmíðastöðvar,
kassagerðar o. fl., var, 7% millj.
ki’óna. Heildarvöi’usala félagsins,
í verzlunardeildum, verksmiðj-
um, innlendum afui’ðum o. s. frv.,
jókst alls um rúmlega eina millj.
ki’óna.
Framkvæmdastjórinn benti á,
að allt að helmingur af heildar-
vörusölu félagsins sé nú orðin
sala á afurðum og öðrum um-
boðssöluvörum, sem greiða aðeins
mjög lág sölulaun, en sala þessai’a
vara hefir í för með sér mikið
bókhald og annan i’ekstui’skostn-
að. Yi’ði þetta því tilfinnanlegra
íyrir heildarrekstur félagsins, er
svo fæi’i að þessi grein starf-
rækslunnar stækkaði meira en í
hlutfalli við sjálfa vei’zlunina með
aðfluttar vörur.
Aukixi inneignasöfnun.
Framkvæmdastjórinn greindi
frá því, að hagur félagsmanna
gagnvart félaginu hefði enn batn-
að á árinu 1948, eða um rösklega
IV2 millj. ki’óna og nema inn-
stæður félagsmanna í viðskipta-
reikningum, innlánsdeild og
stofnsjóði nú rösldega 21 milljón
króna, en skuldir félagsmanna
aðeins 271 þús. kr. Félagsmenn
voru í árslok 1948 4860. 1 félagið
gengu á árinu 390 menn, en úr
því 186.
Hér hefir aðeins verið stiklað
á nokkrum atriðum í hinni ýtar-
legu skýrslu forstjórans um hinn
margháttaða rekstur félagsins á
sl. ári.
4% endurgreiðsla,
Stjórn og endurskoðendur lögðu
til að félagið endurgreiði félags-
mönnum 4% á kaup þeii’ra á
ágóðaskyldum vörum, en 6% af
brauðum og lyfjum. Þá var og
lagt til að stjói-nni yrði falið að
ákveða endanlegt verð á kjöti,
gærum og ull frá 1948, þegar séð
verður hvað félagið fær fyrir
þessar vörur. Loks að staðfesta
ákvörðun mjólkursamlagsfundar
um uppbót á mjólk.
þeir tóku þann kostinn að
sníða hin nýju, íslenzku fræðslu-
lög svo mjög eftir henni sem gert
hefir verið, enda verður það að
teljast líklegt, að þeir hinir sömu
ráðamenn kalliþaðfullafjai’stæðu
að hvika frá þessum gerðum sín-
um í aðalati’iðum að óreyndu,
þótt ýmis andmæli kunni að
heyrast í fyrstu í gai’ð þessai-ar
nýjungar sem svo margra ann-
ari-a, meðan fyi’ii’hugaðar breyt-
ingar ei'U að komast í fi-am-
kvæmd, og almenningi hefir enn
ekki gefizt tóm til að venjast ný-
mælunum og breytingunum, né
átta sig á þeim til fulls.
Þar sem fundurinn var enn
skammt á veg kominn, er blaðið
þurfti að vera fullbúið í press-
una, verður frásögn af öðrum
stöx-fum hans að bíða næsta blaðs.
Hljómleikar
Geysis og Birgis
Halldórssonar
Karlakói'inn Geysir og tenór-
söngvarinn Birgir Halldórsson
efndu til hljómleika í Nýja-Bíó
hér sl. fimmtudagskvöld. Ingi-
mundur Ái-nason stjórnaði kórn-
um, einsöngvai-i með kórnum var
Kristinn Þorsteinsson, en píanó-
undirleik annaðist Ái'ni Ingi-
mundarson. Frk. Þórgunnur
Ingimundardóttir annaðist undir-
leik fyrir Birgi-Halldórsson. Kór-
inn söng sex lög, nokkur þeirra
ný, en önnur eldri kunningjar. —
Flutningur kórsins var yfirleitt
ágætur, söngurinn samstilltur og
vel æfður, svo að víða var unun á
að hlýða. Má þar til nefna „Frels-
isljóð“ Árna Bjöi’nssonai’,
„Skeppet“ eftir Myrberg og hið
þróttmikla lag Bjöi’gvins „Á
Finnafjalli“. Kórinn flutti þarna
í fyrsta sinn skemmtilega og fall-
ega dansvísu eftir Jóhann Ó.
Haraldsson. Geysir hefir verið
hljóður nú um nokkurt sinn, en
þessir hljómleikar sýndu ótví-
rætt áð kórinn býr enn sem fyrr
yfir hinum gamla krafti og mynd-
ugleik, er áreiðanlega í fremstu
röð íslenzkra karlakóra enn í dag.
Birgir Halldói’sson söng fjögur
lög, eftir Mozart, Schubert,
Bjöx’gvin Guðmundsson og Jón
Laxdal. Birgir hafði hljómleika
hér í bænum fyrir nokkrum ár-
um og bæjai-menn vita síðan að
hann er einn hinn ágætasti lyr-
iskur söngvai’i, sem hér hefir
heyrzt. Bar söngur hans í þetta
sinn þess vott. Meðferð hans á
þessum lögum var í alla staði hin
prýðilegasta. Hér er maður sem
kann að syngja og beita röddinni.
Raddstyrkurinn er ekki mikill,
en meðferð hennar mjög fáguð og
smekkvís. Hlaut söngur hans í
þetta sinn mikið og verðskuldað
lof áheyrenda.
Hafi kór og einsöngvarar beztu
þökk fyrir hljómleikana.
A.
- Aðalfundur Kaupfélags Eyfirðinga
(Fmmh. af bls. 1)
!