Dagur - 08.03.1950, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 8. marz 1950
Af sjónarhóli bóndans: •
Súgþurrkunin hefur reynzt vel
í Bárðardal
Nauðsyn brúar á Skjálfandafljót
undan Stóruvöllum
SIGRIÐUR SIGURÐARDOTTIR
frá Veturliðastöðum
MINNINGARORÐ
Þann 18. febr. sl. munu hugir | mun á baráttuárum sínum hafa
Jónas Baldursson í Lundar-
brekku skrifar blaðinu:
Um síðustu áramót var á bak
að sjá einhverju harðasta ári, sem
komið hefur á þessari öld. Og
þrátt fyrir kaldlynt og hvítbj-ýnt
norðan-vor, sem hörðum hönd-
um fór um fólk og fé, lá þó fjarri
dyrum það, scm fasast svarf að í
harðærum á liðnum öldum og
allvíða má lesa í línuritum sög-
unnar yfir Þingeyjarsýslu: Fjár-
fellir og mannfellir.
Þetta er mikilsvert tímanna
tákn.
Núna hafa menn bætt svo að-
stöðu, tryggt sjálfum sér og bú-
stofni sínum það betri lífskjör en
áður, að fjandinn versti, hungur-
vofan á hér ekki framar griðland.
Margt ber til þess að menn eru
fastari fyrir þótt kalt blási, held-
ur en áður var.
Súgþurrkunin.
Sú búnaðarnýungin, sem bænd-
um er hvað mestur fagnaðarboð-
skapur, er súgþurrkunin. Erfiðið
og tíminn, sem í það hefur jafnan
farið að þurrka heyið úti í sól og
vindi, er stórdrjúgur og ómæld-
ur kostnaðarliður.
Súgþurrkun girðir ekki fyrir
alla annmarka á því, að fá hey
inn á verkun, en ásamt með vot-
heysgerðinni tekur hún af alla
umtalsverða ex-fiðleika við nýt-
ingu vetrarforðans.
Bændur með súgþurrkun og
votheysgerð eiga ekki lengur allt
sitt undir sól og regni.
Tíu bændur af þi'játíu og fimm
hafa komið upp súgþurrkunar-
tækjum í hlöður hjá sér í Bárð-
ardal, sem í-úma megnið af vetr-
ai-heyforða þeirra, og þegar hafa
fjórir til viðbótar keypt sér tæki
og flutt þau heim til sín.
Sú reynsla, sem þegar er feng-
in af súgþuri-kuðu heyi í Báx-ðar-
dal, er mjög góð. Þó er loftið
hvergi upphitað, nema hvað
virkjað er pústur vélanna sjálfra.
Á hinum sólhlýju, norðlenzku
dölum mun vera alveg óþarft að
hita upp loftið, nema þá ef vera
kynni á mjög köldum votviðra-
sumrum, sem mjög sjaldan koma.
Mjólkursala.
Á síðastliðnum vetri ákváðu
bái-ðdælskir bændur að hefja
mjólkursölu til K. Þ. í Húsavík.
Var það nýung í framleiðsluhátt-
um þeirra. Höfðu þeir með mikl-
um fyrirvara pantað sér mjólk-
urbrúsa og í öllu undirbúið að
hefja mjólkui-sölu sti-ax og vegir
yrðu færir með vorinu. En ekki
sáu innflutningsyfirvöld landsins
betur fyrir hag fx-amleiðenda en
svo, að engir mjólkurbrúsar
komu á mai-kaðinn fyrr en undir
sláttai-lok í sumar, svo að mjólk-
ursalan gat loks hafizt um miðjan
septembermánuð.
Bárðardalur er kunnur fyrir
það, að landi-ými er þar mikið,
gott sauðland og miklar sauð-
jarðii-. Hitt er ekki-eins þekkt, að
þar er mikill jarðvegur og víða
mjög gott í-æktarland.
Þar eru því góð skilyrði fyrir
kúabú og mjólkurfx-amleiðslu. —
Hins vegar vantar á, að vegii-nir
séu góðir og tryggir, þótt vegar-
stæðið sé með ágætum eftir bökk-
um Skjálfandafljóts. Viða eru að-
eins ruðningar og grafnar götur,
sem engan snjó þola til þess að
umferð ekki teppist, en þeir part-
ar, sem upphlaðnir eru, haldast
lengi bílfærir þótt snjóa leggi.
Með tilliti til óvissrar mjólkur-
sölu er því.mikil; nauðsyn á, að
sem fyi-st komi upphlaðiim ak-
vegur eftír sveitinni.' " : :
Brú á Skjálfandafljóti.
Og enn klýfur Skjálfandafljót
dalinn að endilöngu óbrúað.
Kæmi brú á Fljótið undan
Stóruvöllum, þá lægi út frá vest-
ari brúarsporðinum samfelld
grundarbi-eiða á 12 km. svæði
meðfram Vallafjalli og milli
hennar og Fljótsins jarðvegsdjúp,
þtirr.óg .velgróin móavíðátta.
Mundi þetta land allt og eitt,
vera búið að skila möi-gum töðu-
hestum fyrir sama tilkostnað og
búið væri aðeins að hálfræsa vot-
lendi víða þar á landinu, er menn
hyggja nú á stórræktun.
Athafnaþörf unga fólksins.
Fyrir fáum missirum síðan
stóðu tveir drengir á kirkju-
tröppum í kaupstað einum norð-
anlands, hnoðuðu snjókúlur milli
handanna og ræddust við.
Annar sagði: „Við skulum
skjóta þarna í rúðuna“ — og
benti á eina kii-kjurúðuna.
Þá sagði hinn: „Það megum við
ekki gera.“
Sá fyrri: „Nú jæja, þá skulum
við skjóta þai-na í peruna“ og vx's-
aði á ljósastaur skammt frá.
Sá seinni: „Nei, það megum við
ekki heldur."
Sá fyrri: „Nú! Einhvern
and........verðum við að gei-a.“
Það er mikið um það rætt og
í'itað, að æskan sé spillt og af-
vegaleidd. /
En er það æskunnar sök, þót.t
svo sé?
Fjöldi manna mun áreiðanlega
vera gæddur svo ríkri athafna-
þörf, að honum fari sem drengn-
um á kirkjutröppunum. Hann
vilji heldur gera illt en ekki neitt,
því að einhvern and.......vei’ði
hann að gera.
Æsku þessa lands eru ekki
gefin stai-fsskilyrði, sem henni
hæfir eftir athagnaþörf og þrótti.
Þess vegna freistast of stór hluti
hennar til óþurfta. Og sökin er
fyrst og fi-emst hjá þeim full-
orðnu — foreldi-unum.
Það er ýmist, að þeir vinna eng-
in þjóðnytjastörf sjálfir, eða þá
að þeir gefa ekki börnum sínum
tækifæri til þess.
íslenzka ríkið verður æ
ágengara og ágengara á persónu-
frelsi þegnanna. Fer mönnum
senn að verða fátt eitt fi-jálst
öðruvísi en að hafa fyrirfram
skrifað leyfi í höndum, undir-
teiknað af einhverjum skrifstofu-
þjóni lýðveldisins.
Það hljóta því að vei-a gei-ðar
strangar kröfur til þessa sama
ríkis um það, að veita þegnum
sínum sem bezta aðstöðu, eða
bæta þeim aðstöðuna, ekki sízt
þar, sem framtíðarskilyrði eru
fyrir hendi.
Vanrækt vegakerfi.
Hér að framan hef eg drepið á
fátt eitt úr einum noi-ðlenzkum
dal, sem byggður er af athafna-
sömu og framsæknu fólki.
Vegakei-fið þar, sem mai-gi-a
annari-a sveita er í umsjá ríkis-
valdsins, en svo um of vanrækt,
að til verulegrar hindrunar horf-
ir fyi-ir eðlilegan vöxt byggðar-
innar — og nauðsynlegan vöxt fi’á
þjóðhagslegu sjónai-miði.
Landbúnaðarland.
ísland er umfram allt landbún-
aðai-land, enda gott landbúnað-
ax-land, og gæfa og gengi þjóðar-
innar er undir því komin að
sveitir landsins séu sem bezt
búnar grundvallarnauðsynjum
fyrir mikla og góða fi-amleiðslu.
Ríkisvaldinu ber því að beina til
þeiri-a miklu fjármagni og hlut-
fallslega meiru, en að undan-
förnu hefur verið gert. Með því
móti skapar það þjóðinni farsæl-
Sveitabörnin þurfa ekki að
astan hag.
brjóta gler í guðshúsum né spilla
öðrum mannvirkjum til þess að
fá svalað athafnaþöi-f sinni.
Sveitirnar bjóða böi-num sínum
upp á heilbrigðari lífsaðstöðu en
það.
íslenzku þjóðinni er það lífs-
nauðsyn að stæri’i hluti hennar
vinni meiri þjóðnytjaverk, en nú
á sér stað, og íslenzka ríkisvald-
inu ber að stuðla að því.
Farsællegra væri að i-æða
minna af vandlætingu um spill-
ingu æskunnai-, en gefa henni
heldur betri og bezt tækifæri til
þess að búa um sig og lifa í sveit-
um landsins, þar sem þjóðin getur
á heilbi-igðastan hátt'beitt með-
fæddum manndómi við gróðrar-
stöx-f á auðnuvegi.
Iðnfyrirtæki,
sem er að byija starfsemi
sína, óskar eftir rekstarláni,
að upphæð 10— 15 þúsund
kr. — Góðir vextir, örugg
greiðsla.
Tilboð sendist blaðinu, í
lokuðu umslagi, merkt:
„Iðnaður". — Þagmælsku
lieitið.
mai-gi-a Fnjóskdælinga hafa
beinzt til Akureyrar. Þá var þar
til moldar borin kona, sem um
tugi ára hafði d#ilt við þá kjörum
í gegn urn blítt og strítt, — Sig-
ríður Sigurðardóttir, fyrrum hús-
freyja á Veturliðastöðum. Hún
var ein þeirra, sem í kyrrþey og
trúfesti innti af höndum mikið
dagsverk, — dagsverk, sem vei’ð-
skuldar að þess sé minnzt.
Sigríður var hnigin að aldri er
hún lézt, fædd 28. júní 1863. Foi--
eldrar hennar voru hjónin Soffía
Jónsdóttir og Sigux-ður Sigurðs-
son, sem um skeið bjuggu á
Skriðu í Saui-bæjai-hreppi, en
fluttust síðar austur í Fnjóska-
dal, þar sem þau dvöldust til æfi-
loka.
Sigríður var í fermingaraldri,
er hún kom í dalinn, sem vai’ð
skjól hennar og jafnframt bar-
áttusvið í rúma hálfa öld. Á þeim
dögum var ekki um margt að
velja fyrir ungar stúlkur, sem
sjálfar urðu að bi-jóta sér leið —
annað en ráðast í vinnumennsku,
— tíðast við mikið erfiði, en lítið
endurgjald.
Sigríður gekkst undir þetta og
var allmörg ár í vist á ýmsum
bæjum í Fnjóskadal. Mun hún
hafa gengið þroskuð út úr þeim
skóla, en þó hlý í huga og bjart-
sýn, auðug af þeirri lífsgleði, sem
segja mátti að entist henxií til
hinztu stundar.
Árið 1895 vax-ð sú breyting á
högum Sigríðar, að hún gekk að
eiga Sigui-ð Davíðsson, bónda á
Veturliðastöðum. Var hann hag-
sýnn búsýslumaður og í góðum
efnum eftir því sem þá gerðist.
Reyndist einnig svo, að búskapur
þeirra Sigríðar var rekinn með
ötulleik og hyggindum og mun
hafa borið sig vel. Þeim Sigurði
og Sigríði varð sex barna auðið.
Af þeim eru nú þrjú á lífi, öll bú-
sett á Akureyri. Dánar ei-u 3 dæt-
ur, Sigurbjörg og Ki-istbjörg, sem
báðar létust í æsku og Jónasína
sem andaðist árið 1947.
Ái-ið 1905 andaðist Sigurður á
Veturliðastöðum. Stóð þá Sigríð-
ur ein uppi með barnahóp sinn,
yngsta aðeins tveggja ára. Hefir
kjarkur oft brugðist við léttari
kjör. En Siginður brá sér hvergi.
Hún hélt búskapnum ótrauð á-
fram, fyrst með ráðsmanni og
vinnufólki, síðar með börnum
sínum eftir að þau komu upp.
Lífið var ekki eintóm sæla og
sólardýrð þá fremur en nú. Harð-
inda- og stríðsár gengu þá yfir
og höfðu í för með sér margvís-
lega erfiðleika og ógnii-. Torfærur
reyndust vera á veginum að settu
marki. Áföll komu, sem þyngdu
bai-áttu manna fyrir brauði sínu
og sinna. Þægindum var þó ekki
til að dreifa, né tækni til að tefla
gegn örðugleikunum og létta dag
legt strit, svo að raunar var það
tvöfalt meiri þi-eki-aun að sigi-a í
lífssti-íðinu þá heldur en það er
nú. Ekkjan á Vetui'liðastöðum
mætt mörgu því, sem reyndi til
þi-autar andlegt og líkamlegt þrek
En hún tók því öllu með æðru-
leysi hinnar trúarsterku konu,
sem sá tilgang í sérhvei-ri reynslu
og treysti því að yfir öllu væri
vakað af æðra mætti. Lífsgleði
hennar var sá geisli, sem bar sig-
ur af öllum skuggum og gjörði
jafnan bjart og hlýtt umhverfis
hana. Sigríður var vinsæl og vel-
metin húsfreyja. Allt sem henni
bar að sjá um, rækti hún af alúð
og samvizkusemi. Hlýhugur
hennar náði til alls, sem hrærðist
innan vébanda heimilisins — jafnt
manna sem málleysingja. Og gest
jr hennar höfðu góða sögu að
segja. Öllum þótti gott að koma
í Veturliðastaði, þar mætti vin-
arhugur og viðmótshlýja, þar var
séi-hver greiði látinn í té með
ljúfu geði. Fnjóskdælingar geyma
frá þessum árum minningu um
Sigríði Sigxuðardóttur, sem þá
konu er vakti trúlega á verði
skyldunnar og lagði gott til allfa
mála. Öllum, sem til þekktu bar
saman um, að hún skipaði. með
sæmd sína vandasömu stöðu.
Hún var farsæl og öi-ugg í starfi,
alltaf sjálfstæð .efnalega og börn-: .
um sínum öllum, er til þroska
komust, fékk hún veitt einhverja
menntun, eftir því sem þau sjólf
óskuðu sér. Sigríður var ástúðleg
og fórnfús móðir, ánægjulegur
félagi og hollur í-áðgjafi
bei-nskunnar, sem lék leiki sína,
æskunnar sem óx til starfs og á-
byi-gðar, og í önn og reynslu full-
orðinsáranna voru áhrif hennar
mikils virði.
Það liggur í hlutarins eðli að
samband hennar og barnanna,
hafi orðið enn sterkara og inni-
legra vegna þess að hún gengdi
bæði hlutvei-ki föður og móður.
Það hlutvei’k hefir verið þrungið
alvöru og ábyrgðarþunga, en
jafnframt auðugt af heitri og
djúpri gleði — unaði, sem varð
að hlýju endurskini í lífi hennar
— seinna þegar hlutverkum var
skift og bömin tóku að vaka yfir
henni og veita henni skjól. Þá
hlaut hún ríkuleg laun fyrir bar-
áttu liðinna ára, vökur sínar, önn
og áhyggjui-, séi-hvei-ja þrenging
og sjálfsafneitun. í ástúð og um-
hyggju, ánægjulegra barna -og
glæsilegs dóttursonar, var henni
skilað aftur því sólskini, sem hún
hafði gefið áður á tímum strils
og stríðs. Til æfiloka naut Sig-
ríður þeirrar auðnu, að á milli
hennar og barnanna ríkti hlýr
skilningur, samúð og traust. Eg
hefi fáar konur þekkt; sem á
kvöldi æfinnar hafa verið sælli
með börnum sínum, en hún. Og
þeiiTa kveðja til hennar við
þáttaskilin, sem nú eru orðin,
finnst mér að mundi gjarnan
verða í anda þessara oi-ða, sem
flutt voru annarri móður að loknu
dagsverki:
(Framhald á 6. síðu).