Dagur - 08.03.1950, Blaðsíða 5

Miðvihudaginn 8. marz 1950
D AGUR
5
HKHKHKhKHKBKBKHKHKBKHKBKHKHKBKBKHKHKBKBKHKHKHKBKHKHKBKBKBKBKBKBKBKHKBKBKI {
UNGA FÓLKIÐ
*«v
Áþ essari síðu rœða ungir Framsóknarmenn stjórnmála-
viðhorfið og bæjarmálin

hKhkbKhKhKbKKBKhKHKhKHKhKB
HugEeiðingar um „pennastrikið"
Merk viðurkenning.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú
að lokum viðurkennt, að nauð-
syn sé á að hefjast handa og gera
ráðstafanir, sem tryggja fjárhags-
lega framtíð þjóðarinnar. Margir
greindir borgarar finna þó full-
vel, að æskilegra hefði verið að
flokkurinn hefði séð fyrir núver-
andi öngþveiti efnahagsmálanna,
þegar taismenn hans töluðu um
„blómann“ og „bjartar hliðar“
dýrtíðarinnar.
Bjargráðin og Ólafur.
Þegar formaður Sjálfstæðis-
flokksins sagði, að ekki væri ann-
að en að strika undir dýrtíðina
með einu pennastriki, þegar hún
yrði of mikil, grunaði marga að
slík afgreiðsla yrði ekki svo ofur-
auðveld. Nú hefur flokurinn við-
urkennt, að ástæða væri til að
strika undir. En að þeirra eigin
sögn nægir nú ekkert pennastrik,
heldur ýmsar ráðstafanir. Það er
einfalt að gera eitt pennastrik, en
mánuðum saman hafa foryztu-
menn Sjálfstæðisflokksins setið
á rökstólum með færum hagfræð-
ingum og samið tillögur, sem nú
hafa verið lagðar fram í frum-
varpsformi á Alþingi.
Hvað segja hagfræðingar?
Utvarpshlustendur munu hafa
heyrt umræður, sem útvarpað
var af fundi Stúdentafélags Rvík-
ur s. 1. sunnudag. Þar kvöddu
nokkrir hagfræðingar sér hljóðs.
Þeir Gylfi Þ. Gíslason, prófessor,
Klemenz Tryggvason, hagfræð-
Ungir Framsóknarmemi
Aðalfundur Félags ungra Fram-
sóknarmanan á Akureyri. verður
haldinn að Gildaskála KEA í
kvold (miðvikudag) kl. 8.30.
Á sl. ári hefur félagið starfað
ötullega og allmargir nýir félagar
bætzt í hópinn. Stjórnmálasam-
taka unga fólksins gætir mjög
mikils nú á tímum. Þess vegna er
það áríðandi, að sem flestir gerist
yirkir þátttakendur í starfinu. —
ekki aðeins með því að láta skrá
nafn sitt á nafnaskrá félagsins,
heldur og með því að sækja fundi
og ræða þau málefni, sem hæst
ber hverju sinni.
Hér með er skorað á bæði fé-
laga og aðra unga Framsóknar-
menn að mæta á fundinum í
kvöld. Fiamsóknarflokkurinn er
í mikilli sókn hér í bænum. Fyrir
tiltölulega fáum árum var hann
hér lítill flokkur og lítils meg-
andi. Nú eru hér starfandi þrjú
flokksfélög, starfrækt skrifstofa
fyrir flokkinn, öflug blaðaútgáfa
og á annað þúsund stuðnings-
menn.
ingur og Jónas Haralz, hagfræð-
ingur, voru allir á einu máli um
það, að tillögur ríkisstjórnarinn-
ar legðu þyngri byrðar á allan
almenning en sanngjarnt væri.
Þeir fátæku og tekjuminni bæru
hlutfallslega þyngri byrgðar en
hinir efnaðri og tekjuhærri. Þeir
voru allir á einu máli um, að
nauðsynlegt væri að hefjast nú
þegar handa. Klemenz og Jónas
voru báðir fylgjandi gengislækk-
unarleiðinni.
Orsakir dýrtíðarinnar.
Hagfræðingarnir voru sammála
um, að dýrtíðin stafaði fyrst og
fremst af of mikilli fjárfestingu á
of skömmum tíma. Fjárfestingar-
í STJÓRNMÁLAYFIRLÝS-
INGU Framsóknarflokksins frá
flokksþinginu 1946 segir svo:
„Framsóknarflokkurinn er
frjálslyndur umbótaflokkur, sem
vill fyrst og fremst leysa þjóðfé-
lagsmálin á grundvelli samvinnu-
stefnunnar. Flokkurinn vill, að
flestir landsmenn séu beinir þátt-
takendur í framleiðslunni og því
fólki, sem að henni vinnur, sé
tryggt sannvirði vinnu sinnar og
a. m. k. jafngóð kjör og öðrum
landsmönnum. Framsóknarflokk-
urinn er því flokkur þeirra
manna, sem vinna að framleiðsl-
unni, og annarra umbótamanna,
sem vilja auka samvinnuna og
hvers konar framfarir í menningu
og lífskjörum þjóðarinnar.“
EINS OG KUNNUGT ER var
fyrsta kaupfélagið hér á landi
stofnað um 1880. Það var neyð
almennings, sem skapaði samtök-
in. Menn fundu, að ónýttir kraft-
ar einstaklinganna gátu sameig-
inlega hrundið fram því, sem áð-
ur höfðu verið óskir einar. Síðan
hafa kaupfélögin eflzt svo, að í
hverju einasta héraði landsins
eru þau nú útbreidd og yfirleitt
all fjársterk.
Þótt viðurkennt væri, að kaup-
félögin væru hagnýt hjálpartæki
til handa landsmönnum til sjálfs-
bjargar, þá voru þau að sjálf-
sögðu þrándur í götu þeirra, sem
græddu fé á því að kaupa til
landsins varning og dreifa hon-
um. Því var það hér eins og er-
lendis, að kaupmenn og heildsal-
ar hófu hatramma baráttu gegn
kaupfélögunum.
FRAMSÓKNAFLOKKURINN
var stofnaður nokkru fyrir 1920.
Hann hóf þegar baráttu fyrir
stefna er nýtt hugtak, en þó gam-
alt ,þar sem það þýðir það sama
og „nýsköpunarstefna“. Það eru
þung örlög nýsköpunarstjórnar-
innar að þurfa nú að standa
frammi fyrir þjóðinni og kannast
við, að núverandi fjármálaá-
stand í landinu stafi af breytni
hennar.
Viðhorf Framsóknarflokksins.
Framsóknarflokkurinn telur,
að úr því sem komið er, sé geng-
islækkunarstefnan heppilegust,
en þó aðeins sem liður í sam-
ræmdum heildartillögum, sem
tryggja, að byrðar, sem nauð-
synlega þarf að leggja á til við-
reisnar, verði lagðar hlutfalls-
lega á landsmenn eftir efnum og
ástæðum.
framgangi kaupfélaganna, enda
voru allir stofnendur hans og
stuðningsmenn yfirleitt einlægir
samvinnumenn. Árangurinn af
starfi flokksins ásamt skipulegri
og skeleggri sókn samvinnu-
manna leiddi til samvinnulög-
gjafarinnar 1921, sem aftur var
endurbætt nokkuð 1937. Ávallt,
þegar vegið hefur verið að sam-
vinnufélögunum á þingi, hefur
flokkurinn, trúr sinni grundvall-
arstefnu, staðið fastur fyrir.
HÖFUÐEINKENNI samvinnu-
félaga eru þau, að öllum mönn-
um er heimill aðgangur. Er það
andstætt þeim reglum, sem gilda
oftast í félögum, sem vinna efna-
hags- eða fjárhagslegt starf. Að
sjálfsögðu eru þær takmarkanir
gerðar,. að þeir, sem ætla að baka
félögunum tjón, þeir fá ekki að-
gang. Hver félagsmaður hefur
aðeins eitt atkvæði. Þar með er
viðurkennd sú lýðræðisregla, að
allir meðlimir geta á fundum haft
sömu áhrif á gang mála. Arði er
úthlutað til félagsmanna í hlut-
falli við viðskipti þeirra við félag-
ið. Þeim mun meiri viðskipti því
meiri arðqr greiddur. Þá skal
verja hluta af tekjuafgangi til
fræðslustarfsemi. Það er ekki
nægilegt, að menn hafi atkvæðis-
rétt, menn verða einnig að þekkja
þau málefni, sem kosið er um.
EF EINSTAKLINGARNIR hafa
svo mikið athafnafrelsi, að þeir
geti á einn og annan hátt undir-
okað og þröngvað kosti margra
annarra einstaklinga, er talað um
neikvætt frelsi. Af því leiðir
venjulega yfirdrottnun og kúgun.
Hið jákvæða frelsi veitir einstakl-
ingunum vernd fyrir ójöfnuði og
yfirgangi þeirra, sem annars gætu
einu og öðru þröngvað kost
reirra. Það setur ótakmörkuðu
frelsi einstaklinganan til athafna
ýmsar takmarkanir, er verja hina
óáleitnari og atkvæðaminni ein-
staklinga yfirgangi og yfirdrottn-
un hinna. Með starfsemi sam-
vinnufélaganna skapast skilyrði
fyrir því, að hið jákvæða frelsi fái
dafnað. Einstaklingarnir fá þar
fjárhagslega vernd og aðstöðu til
jafnra áhrifa á gang ýmissa mála,
sem snerta daglega afkomu.
ÍSLENZKU SAMVINNUFÁ-
LÖGIN hafa sameinlega inn-
kaupastofnun, S. í. S., sem annast
innkaup frá útlöndum. En því
miður er nú svo háttað, að hlutur
S. í. S. í innflutningsverzluninni
er miklu minni, en öll sanngirni
mælir með. Guðmundur Ás-
mundsson lögfr. hefur rannsakað
á vegum S. í. S., að árið 1948 voru
27274 félagsmenn í kaupfélögun-
um inan S. f. S. og fólk á fram-
færi þeirra samtals 89204 eða 67%
af allri þjóðinni. Þrátt fyrir þetta
var hlutur S. f. S. um innflutning
á vefnaðarvörum, skófatnaði,
búsáhöldum og verkfærum ekki
nema 23.5% að meðaltali árið
1948. 67% af þjóðinni, sem vill
verzla hjá kaupfélögunum, eru
neydd til að verzla um 75% af
þessum neyzluvörum utan kaup-
félaganna.
Þessa dagana er mikið rætt um
bjargráðatillögur. Það er viður-
kennt, að fjárhagur þjóðarinnar
sé riú eftir veltiárin þannig, að
óhjákvæmilega þurfi að leggja
byrðar á almenning til viðreisn-
ar. Ein leiðin til að létta lands-
mönnum þessar byrðar er að út-
hluta réttlátlega innflutningnum
til landsmanna. Þá yrði hlutur
kaupfélaganna miklu meiri. En
samkvæmt reynslu seinustu ára-
tuga hafa landsmenn þyrpst inn
í kaupfélögin, vegna almennt
hagkvæmari viðskipta.
- Fokdreifar
(Framhald af 4. síðu).
öðru lagi að skilja aldrei eftir op-
inn vatnshana, er vatnslaust er,
og gæta þess a. m. k. vandlega, að
hafa aldrei slöngubút á krana, svo
að hann nái niður í flát, ef vatns-
laus krani er opinn. Og í þriðja
lagi verður bærinn að leggja
áherzlu á að finna leiðir til úr-
bóta Vatnsskortinum, t. d. með
því að auka rennsli til vatnsæð-
anna í fjallinu, ef hægt er, eða
með öðrum þeim ráðum, sem til-
tæk þykja og framkvæmanleg.
í FYRRA var bent á þá stað-
reynd hér í blaðinu, að dæmi
væru þess hér í bænum, aðvatns-
æðar lægju í gegnum holræsa-
brunna. Var upplýst í umræðum
um þetta mál, að slík dæmi væru
raunverulega fyrir hendi, en
ráðamenn bæjarins lýstu því
jafnframt yfir, að verið væri að
lagfæra þetta. Sömuleiðis, að ver-
ið væri að breyta holræsakerfi
bæjarins og koma því sem mest
norður af Oddeyrinni, í stað þess
að það lá í sjó fram úr Strand-
götunni, og voru rörendar stund-
um á þurru um fjörur. Síðan hef-
ur ekkert verið sagt opinberlega
um þetta. Gaman væri að vita,
hvað miðað hefur í úrbótaátt á
því ári, sem liðið er síðan. Væri
fróðlegt að fá upplýsingar um það
frá viðkomandi starfsmönnum
bæjarins.
Sigur samvinnunnar
Eftir TÓMAS ÁRNASON, lögfræðing
Einkennilegar
kenningar
Morgunblaðs-
manna
Fyrir nokKrum árum gerði
Morgunblaðið harða hríð að
Kaupfélagi Eyfirðinga. Það var
um það ieyti, sem samvinnumenn
hér í Eyjafirði voru að ljúka við
gistihússbyggingu sína. Með sam-
eiginlegu átaki og sameiginlegu
fjármagni höfðu samvinnusam-
tökin hér tekizt á hendur að leysa
úr gistihússvandræðum bæjar og
héraðs. Að málinu var unnið há-
vaðalaust. Engar stórar teikning-
ar gerðar af sérfræðingum í Ame-
ríku, ekki leitað ríkisstyrks,
heldur treyst á eigið framtak og
getu. Þetta þóttu Morgunblaðinu
býsn mikil. Hótelið á Akureyri
var í augum rithöfunda þess
sönnun fyrir því, að samvinnufé-
lögin væru komin út á rangar
brautir. Blaðið benti á fordæmið
frá Reykjavík. Þá var gistihúss-
höllin komin á dagskrá. „Aðr-
ir staðir leita til ríkisins,“ sagði
blaðið. Það var fyrirmyndin. Þótti
ýuisum merkileg fyrirbrigði ger-
ast í þjóðfélaginu, er þessar kenn-
ingar sáu dagsins ljós í höfuð-
málgagni einkahagsmunanna og
málsvara frjáls framtaks.
Samkvæmt kenningum Morg-
unblaðsmanna hefðu samvinnu-
menn í Eyjafirði ekki átt að
kyggja gistihús sitt. Bær og hér-
að hefðu heldur átt að „leita til
ríkisins“ til þess að leysa það
vandamál. Það er sú stefna, sem
sem upp var tckin í Reykjavík.
Nú fyrir nokkrum dögum birti
Morgunblaðið aðra hugleiðingu
um hótclmál. Var þar skýrt frá
því, að ráðagerðirnar, sem voru
fyrirmyndin fyrr á árum, hefðu
nú fengið hægt andlát. Þeir, sem
ætluðu að koma upp gistihúsi í
Reykjavík með því að „leita til
ríkisins“ hefðu orðið að gefast
upp við þá fyrirætlun. Morgun-
blaðið lét skína í það, að hin op-
inberu afskipti hefðu ekki orðið
máli þessu til gagns. Líklegra
hefði verið til árangurs að mcnn
hefðu treyst á eigið framtak og
getu. Þar með hefur blaðið raun-
verulega viðurkennt, að árásir
þess á KEA fyrir gisthússbygg-
inguna haíi verið tilefnislausar.
Enda sýnir reynslan innihald
kenninganna. Á Akureyri starfar
nú ágætt gistihús, en höfuðborg
landsins getur ekki hýst nema
brot þeirra ferðamanna, sem
þangað sækja, í sómasamlegum
gistihúsum.
í sambandi við þessi hótelmál
má rifja upp aðra Mbl.kenningu.
Blaðið heldur því fram, að ekki
sé hægt að reka gisti- og greiða-
sölustaði á landi hér nema veita
þeim leyfi til áfengissölu. Verður
blaðinu næst fyrir að grípa þessa
kenningu, er trúin á aðstoð ríkis-
ins hefur látið sér til skammar
verða. Telur blaðið, að ef áfeng-
(Framhald á 6. síðu).