Dagur - 08.03.1950, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 8. marz 1950
D AGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
'Afgreiðsla, anglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
„Slagsíðan“ á bjargráðalillögunum
FYRIR TILVERKNAÐ Stúdentafélagsins í
Reykjavík hefur almenningur í landinu nú betri
yfirsýn um bjargráðatillögur ríkisstjórnarinnar en
ella og á félagið og hagfræðingar þeir, sem tóku
þátt í umræðufundinum, er útvarpað var á sunnu-
daginn, þakkir skildar fyrir röksamlegan mál-
flutning. Af ræðum hagfræðinganna um fjármála-
ástandið og frumvarp ríkisstjórnarinnar, eru
nokkur atriði augljós:
Undirrót hins sjúka fjármálaástands hér er
stefna sú, sem hagfræðingarnir nefna „fjárfest-
:ingarstefnu“ en tízka var að kalla „nýsköpunar-
stefnu“ meðan verið var að blekkja þjóðina og
telja henni trú um að dýrtíðin gæti gert alla ríka.
Gengisfelling er nú orðin óumflýjanleg. Skrán-
:ing krónunnar hefur nú um sinn ekki verið í
samræmi við staðreyndir og fremur líkst „fölsku
bókhaldi1-', svo að orð eins hagfræðingsins séu
notuð, en viðurkenningu á staðreyndum. Gengis
felling sú, sem nú er ráðgerð, er ekki annað en
viðurkenning á því, hvert „nýsköpunarstefnan"
hefur þegar leitt þjóðina.
Gengisfelling þýðir tilfærzlu á þjóðartekjun-
vm. Milljónatugum er bætt við hlut sjávarútvegs-
ins, enda verður ekki hjá því komizt. Þrátt fyrir
ókvæði frumvarpsins um kaupbætur samkvæmt
vísitölu, er augljóst, að launþegar og bændur verða
að láta af hendi nokkurn hluta þessa framlags,
Töldu sumir hagfræðinganna að launarýrnunin
mundi nema um 11% .Við þetta mundi þjóðin þó
sætta sig í bráð, ef fullvíst væri að hlutur annarra
stétta væri hlutfallslega jafn mikill. En þarna er
„slagsfða“ á frumvarpinu, eins og einn hagfræð-
inganna orðaði það. Skattur sá, sem ráðgerður er
á stóreignir, er ekki hærri en það, að hann nær
aðeins til þess hagnaðar, sem stóreignamennirnir
:fá af gengisfellingunni, en framlag þeirra til við
reisnarinnar er ekki meira en annarra. Þarna eru
augljós fingraför forustumanna Sjálfstæðisflokks-
ins. Frumvarpið er þannig útbúið, að haldið er
hlífðarskildi yfir hagsmunum stóreignastéttar-
innar jafnframt því, sem krafizt er samþykkis al
mennings á ráðstöfunum, sem gera lífskjörin erf-
iðári i bráð.
ÞJÓÐIN VERÐUR NÚ að sætta sig við orðinn
hlut, og taka á sig erfiðleika gengisfellingarinnar
Allt fram á þennan dag hefur meirihluti hennar
fylgt „nýsköpunarstefnu“ þeirri, sem upphófst
hér 1944. Hagfræðingarnir kalla stefnu þessa „fjár-
festingarstefnu" og leiða rök að því, að hún sé und
irrót ófremdarástandsins. Um tvær leiðir var að
velja 1944: Jafnvægisstefnu og nýsköpunarstefnu
Framsóknarflokkurinn vildi, að jafnvægisstefnan
væri valin og hann tók því upp stjórnarandstöðu
'1944. Hinir flokkarnir fylgdu fjárfestingarstefn-
unni með þeim afleiðingum, sem nú eru komnar
:í Ijós. Situr áreiðanlega sízt á þeim, sem mest
.hömpuðu fjárfestingarstefnunni á árunum 1944—
1947 að bregðast illa við gengislækkuninni nú
sérstaklega þegar þeir geta ekki bent á neinar
aðrar leiðir til þess að forða stöðvun atvinnu-
veganna og mun meiri kjaraskerðingu en gengis
íellingin hefur í för með sér. En þenna kostinn
hafa Alþýðuflokkurinn og kommúnistar nú val-
:ið sér. Þeir eru eins og maður, sem er villtur
irumskógi. Þeir eru á móti gengisfellingu, en
játa jafnframt að hvorki áframhaldandi uppbætur
^ né niðurfærzluleið séu framkvæmanlegar að
gerðir lengur. Drengilegra hefði
verið að viðurkenna staðreyndir
og sameina kraftana um að gera
áhrif gengisfellingarinnar þannig,
að hún rétti við hag útvegsins til
frambúðar og búi í haginn fyrir
efnahagslega tændurreisn al-
mennt.
FRAMSÓKNARMENN héldu
dví fram í kosningunum 1946 að
áframhald stjórnarstefnunnar
mundi leiða til gengisfellingar.
Þótt þessi viðvörun væri köll-
uð „hrunsöngur" og „barlóms-
væl“ af þeim flokki, sem nú ber
fram frumvarp um stórfellda
gengislækkun, er til lítils úr því
sem orðið er að salcast um orðinn
hlut. Framsóknarmenn báru fram
tillögur í sumar, sem fólu í sér
viðurkenningu á ástandinu eins
og það var orðið og tillaga ríkis-
stjórnarinnar kemur þeim ekki á
óvart nú frekar en öðrum hugs-
andi mönnum. Hitt kemur á ó-
vart, að Sjálfstæðisflokkurinn
skuli treysta sér í slíka siglingu
með jafn augljósa „slagsíðu“ á
skipinu. Framsóknarflokkurinn
hefur því borið fram tillögur, sem
miða að því að rétta slagsíðuna
og gera gengisfellinguna að lið
í samræmdri stjórnarstefnu, sem
hefur það markmið að koma at-
vinnuvegunum á traustan fjár-
hagsgrundvöll og tryggja jafn-
framt eftir því sem föng eru á,
lífskjör almennings í landinu.
Afdrif þessara tillagna fara vita-
skuld eftir því, hve mikið Sjálf-
stæðismenn hafa lært af reynsl-
unni og hversu sterk ítök stór-
gróðavaldsins eru í flokknum.
Verður úr þessu skorið nú næstu
daga.
FOKDREIFAR
Fáfræði eða óskammfeilni?
FURÐULEGT má það kalla,
hversu fáfræði — eða óskamm-
feilni — þeiri'a manna, sem'rita
um samvinnufélögin í kaup-
mannamálgögnin, er mikil. Nýj-
asta dæmið um þetta er grein í
Morgunblaðinu nú nýlega, þar
sem því er haldið fram, að félags-
menn kaupfélaganna hafi glatað
lýðræðisstjórn félaganna í hend-
urf ráðríkra starfsmanna. Er sér-
staklega talað um að bændur hafi
misst stjórn félaganna úr hendi
sér og Kaupfélag Eyfirðinga
nefnt sem dæmi þess. Hér var
Morgunblaðið sérstaklega óhepp-
ið. Allir núverandi stjórnar-
nefndarmenn KEA eru bændur.
Tveir menn, sem ekki eru bænd-
ur, eiga sæti í stjórn félagsins, en
hvorugur getur sinnt stjórnar-
störfum nú um sinn, annar vegna
veikinda, en hinn situr á Alþingi.
Varamenn þeirra hafa því tekið
sæti þeirra, og eru báðir bændur.
Sú kaupfélagsstjórn, sem Mbl.
nefnir til sönnunar þeirri full-
yrðingu, að bændur hafi misst
stjórn kaupfélaganna úr hendi
sér, er því skipuð bændum að
öllu leyti nú um sinn og hafa þeir
þannig æðsta vald í málefnum fé-
lagsins í hendi sér.
ALVEG EINS fráleit er sú
kenning, að lýðræðisstjórnarfyr-
irkomulag félaganna sé glatað. —
Kaupfélögunum er vfirleitt skipt
niður í deildir. Allir deildarmenn
eru kjörgengir lil fulltrúastarfa.
Allir hafa þeir kosningarétt.
Hver deild kýs fulltrúa til aðal-
fundar. Tala fulltrúanna fer eftir
fjölda félagsmanna í hverri deild.
Aðalfundur kýs stjórn félagsins
og stjórnin ræður framkvæmda-
stjóra og hann síðan aðra starfs-
menn. Þannig er lýðræðisstjórn-
arskipulag kaupfélaganna. Það
byggist á jafnrétfi einstakling-
anna. f kaupfélagi eru allir jafn
réttháir, hver sem fjáreign þeirra
er, gagnstætt því sem er í hluta-
félagi, þar sem auðugasti maður-
inn hefur margfalt atkvæðamagn
á við minnsta hluthafann. Lík-
legast kallar Mbl. það lýðræðis-
legt fyrirkomulag. Afstaða þessa
málgagns til lýðræðisins hefur og
verið breytingum undirorpin á
áranna rás.
Um vatnsskort og dularfull
fyrirbrigði.
VATNSVEITAN hefur nú ný-
lega birt áskorun til almennings
að fara sparlega með vatn. Á
þessum árstíma er oft vatnsskort-
ur í fjallinu og gætir þess fljótt,
ef rennsli er mikið Þá tæmast
geymarnir og vatnslaust verður í
heilum bæjarhverfum um lengri
eða skemmri tíma. Brekkubúar
þekkja vatnsleysið og hafa lengi
búið við það. Þrátt fyrir endur-
bætur á vatnsleiðslunni úr fjall-
inu í bæinn, er vatnsskorturinn
enn viðloða allt of oft á brekkun-
um. Kann eg ekki að greina frá
því, hvort hægt mundi að bæta úr
þessu eða ekki. Fróðlegt væri að
heyra álit kunnáttumanna um
það efni.
FYRIR NOKKRU bar það við,
að húsmóðir á brekkunni var að
þvo þvott. Hafði hún vatn í bala,
en slanga var úr krananum í bal
ann. Vatnslaust var orðið, og var
kranirm opinn. Nú þurfti hús
móðirin að bregða sér frá ofurlitla
stund. Er hún kom aftur að
þvottabalanum, brá henni heldur
í brún. Allt vatnið var horfið úr
balanum. Enginn hafði komið í
herbergið á meðan. Enginn hafði
tekið vatnið eða hellt því niður.
Annarra skýringa þurfti að leita
á þessu fyi'irbrigði. Og skýringin
var raunar auðsæ: Fyrir vatns-
leysið hafði myndast lofttómt rúm
í pípunum ofar í bænum. Sogaði
það vatnið úr balanum til sín, og
út í vatnsæðar bæjarins. Væntan-
lega hafa einhverjir bæjarbúar
fengið vatnið úr þvottabala hús-
móðurinnar í kaffikönnu sína eða
vatnsglas, hæfilega blandað.
Fleiri sögur þessari lík hafa gerzt.
Fyrir nokkru höfðu bygginga-
menn vatn í tunnu við nýbygg-
ingu í bænum. Slanga lá í tunn
una frá krana. Vatnslaust var
orðið og kraninn skilinn eftir op
inn. Áhorfendur sáu, að vatnið
lækkaði ört í tunnunni. Var þó
enginn að taka vatn úr henni
Áhorfendur nudduðu augun, en
þetta var ekki missýning, vatnið
þvarr, og bi'átt sá í botn tunn
unnar. Þarna gerðist sama fyrir
brigðið. Vatnið sogaðist upp
tómu pípurnar. Blandaðist þannig
neyzluvatni bæjarbúa. Hugsa
mætti sér þann möguleika, að
verið væi'i að hreinsa holræsa
pípur með vatnskrafti, og er
raunar oft gert. Vatnslaust væri
á nærliggjandi svæði og sogkraft-
urinn í pípunum drægi til sín
vatn úr holræsakerfinu inn
vatnsæðarnar. Þetta dæmi er að-
eins hugsanlegur möguleiki, en
hefur væntanlega aldrei gerzt. En
möguleikinn minnir á, að hér er
um mikla hættu að ræða, sem
ekki er vert að loka augunum
fyrir. Bæjarmenn verða að
ástunda þrennt í sambandi við
þessi mál, til eigin öryggis: Fara
sparlega með vatn og láta það
ekki renna að óþörfu og forða
þannig því, að vatnslaust verði og
sogkraftur myndist í pípunum. í
(Framhald á 5. síðu).

Einfaldur borðbúnaður
Ein af þeim nauðsynjum, sem ekkert heimili getur
án verið, er borðbúnaður. Hnífar, gafflar og skeiðar
eru þeir hlutir, sem oftast eru notaðir af hinum
ýmsu búshlutum. Þessir hlutir koma fram í dags-
ljósið daglega og meira að segja oft á dag. Það hefur
dví ekki lítið að segja, að slíkir hlutir séu vel gerð-
ir og þjóni tilgangi sínum sem bezt.
Yfirleitt hafa- ýmsar
kreddur og gamlar venj-
ur ráðið miklu um fram-
leiðslu þessara hluta, og
á það aðallega við um
hina margskreyttu og
útflúruðu silfurfram-
leiðslu hinna ýmsu
landa. Not borðbúnaðar-
ins eru hin sömu í dag
og þau voru fyrir
hundrað árum. Þess
vegna er lögun skeiðar
eða gaffals ekki ólílc
því, sem þá var. En
þó hefur reynslan og breyttar lífsvenjur kennt og
breytt ýmsu í þessum efnum, og mönnum er nú
óðum að skiljast, hvert megin hlutverk borðbúnað-
arins sé, sem sé nothæfnin. Borðbúnaðurinn er fyrst
og fremst til þess að borða með, en ekki til þess að
skreyta borð með.
Einfnldur borðbúnaður úr
ryðfríu stáli. Hnífurinn er
með nýja laginu.
Víða erlendis er ryðfrítt stál að ryðja sér til
rúms, sem annað aðalefni borðbúnaðar, og eru á
markaðnum mjög fallegar og hentugar gerðir af
því. Ryðfrítt stál hefur það fram yfir t. d. silfur-
húðaða muni, að það heldur sér eins um áratugi og
endist miklu betur. Gott silfur er um það bil sex
sinnum dýrara en ryðfrítt stál, svo að au'ösætt er
að stálið hljóti að falla í hlut margra, enda er út-
breiðsla þess mikil, og mjög til stálframleiðslunnar
vandað.
Nýjar tegundir af borðhnífum hafa líka komið
fram, sem náð hafa miklum vinsældum, a. m. k. í
Danmörku. Það eru hnífar með löngu skafti og
stuttu blaði, og eru þeir framleiddir bæði úr stáli
einvörðungu og einnig með plastík eða beinsköft-
um. Skaftið er það langt, að stór karlmannshendi
getur haldið um það án þess að fingurnir nái fram
á mitt blaðið. Eins og flestir munu hafa veitt eftir-
tekt, notar maður aldrei nema hluta af blaðinu á
hinum venjulegu hnífum. Sá hluti þess, sem næstur
er skaftinu er ekkert notaður. Á hinum nýju hníf-
um sker. maður svo til með öllu blaðinu. Sumir
þeii’ra eru þannig gerðir, að blaðið er töluvert
breitt og íbogið, svo að það notast allt, þegar skorið
er með því. Skólar, sem kenna híbýlaprýði og heim-
ilsskreytingar, hvetja ungt fólk til þess að velja ein-
föld mynstur og gerð á þann borðbúnað, sem nota
eigi að staðaldri. Slíkir skólar og stuðningsmenn
þeirra beita sér og fyrir því, að hafa áhrif á fram-
leiðslu þessara muna. Hér á landi, þar sem engin
framleiðsla er á slíkum hlutum, er engum óskum
hægt að koma á framfæri við framleiðendur. En
það þarf að vera ósk húsmæðra til þeirra, sem
kaupa inn í landið þennan nauðsynjavarning, að
valdar séu smekklegar gerðir af silfri og um fram
allt ryðfrítt stál heldur én gerfisilfur eða silfur-
„plett".
P.
SKYROSTUR.
Skyrost getur hver kona gert heima hjá sér bg er
hann hið ágætasta álegg. Skyrið þarf að vera nokk-
uð gamalt, helzt tveggja vikna. Það er hrært vel
með dálitlu af salti. Þá er sett saman við kúmen,
hrært vel saman og osturinn er tilbúinn. Einnig má
nota hráan lauk, sem saxaður er smátt, í stað kúm-
ens, og á sumrum er graslaukur það allra bezta. —-
Þegar notað er kúmen, minnir osturinn nokkuð á
danskan „Rygeost“.
Osturinn er smurður ofan á brauðið, og má ef-
laust spara smjör undir þetta ágæta álegg.