Dagur - 13.04.1950, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Fimmtudaginn 13. apríl 1950
Horft yfir farinn veg
Dýrtíðin á fslandi.
Við íslendingar erum kyngóð
og þróttmikil þjóð. Við viljum
lifa menningarlífi í landinu á
sama hátt og frændþjóðirnar
gera. Auðlindir landsins veita af
gnægtabrunni náttúrunnar næg
hráefni til vinnzlu og framleiðslu.
En við erum fámenn þjóð, sem
komum ekki við eins víðtækri
verkaskiptingu og hinar fjöl-
mennu þjóðir. Þæi' framleiða því
mikið af neyzluvarningi, sem við
getum ekki án verio. Okkur er
því full nauðsyn á verulegum
viðskiptunm við aðrar þjóðir.
Við seljum úr landi ýmsar vörur,
aðallega ýmiss konar fisk, olíur
og feitmeti. Fyi'ir þær fóum við
gjaldeyri til kaupa á því, sem
okkur vanhagar um. En þessi
mikla gjaldeyx-isþörf, sem á að
reyna að draga úr eins og unnt
ei’, veldur því, að okkur er lífs-
nauðsyn að framleiðsluatvinnu-
vegirnir standi ti-austum fótum.
Og að ekki sé dýrara miðað við
aðrar þjóðir að framleiða sam-
bærilega vöi’u.
Framleiðslan er hornsteinn
fi'amfai-a og menningar íslend-
inga. Samdráttur og hvers konar
óáran fi-amleiðslunnar þýðir
minni framfai'ir, fátækt og at-
yinnuleysi í landinu. Nú er svo
komjð fyrir alllöngu á landi hér,
að dýrtíðinu er oi'ðin svo mikil,
að' framleiðslan hefur alls ekki
boi-ið sig. Kostnaðui'inn við að
framleiða er svo mikill, að vei'ð-
lag afurðanna hrekkur hvergi
nærri til. Yfir sjávarútveginum.
sem er einn þýðingarmesti þátt-
ur framleiðslunnar, vofir stöðv-
un, sem myndi leiða auðn og
myrkur yfir landið.
Þessi óvættui', „dýrtíðin“, hef-
ur áfvegaleitt okkur svo, að alls
ekki er fyrir endalokin séð. Nú
viðui'kenna allir, að við erum illa
á vegi staddii’, vegna mun meiri
dýrtíðar héi'lendis en hjá við-
skipta- og grannþjóðunum.
Framsóknarmenn hafa ávallt
álitið þessa þróun óheillavæn-
lega. Þeir hafa haMið því fi'am, að
dýrtíðina hefði mátt stöðva, eða
a. m. k. di'aga svo úr henni, að
eigi vofði nú stöðvun yfir at-
vinnuvegunum, ef nokkuð amar
að. En það hefur því miður vei'ið
hafizt handa allt of seint. Til þess
að rökstyðja skoðun okkar verð-
ur að leita oi’sakanna, orsaka nú-
verandi dýi'tíðar á íslandi.
Dýrtíð stríðsáranna.
íslenzkri hagþróun seinasta
ái’atuginn má skipta í tvö týna-
bil: sti'íðstírnabilið og eftirstríðs-
árin. Bæði þessi tímabil ein-
kennast af dýrtíð í landinu. En
orsök dýrtíðarinnar er ekki sú
sama.bæði tímabilin.
Þegar styi-jöldin skall á hækk-
aði mjög prt verð á fiski í Bret-
landi. Einnig hækkuðu faim-
gjöld um 200—250%. Þetta hafði
þau áhi-if, að verðlag á útflutn-
ingi' og innflutningi hækkaði
mjög mikið, séistaklega þó út-
flutningsverðlag. Árið 1941 hafði
vei’ðlag á innflutningi tvöfaldast
en á útflutningi þrefaldast.
Þegar gætt er þessara frumor-
saka dýrtíðar stríðsáranna er
auðsætt, að við henni hefði mátt
sporna með hækkun lcrónunnar.
En hækkun krónunnar á þeim
tíma hefði haft í för með sér
mikla röskun. Framsóknai'flokk-
urinn lagði á þessum tíma ofur-
kapp á samtök í því skyni að
gera í'áðstafanir til áð draga úr
dýi'tíðinni. Hann lagði til að fest
yi'ði vei-ðlag og kaupgjald í land-
inu og gerðardómur látinn meta
hækkanir vei'ðlags og kaupgjalds.
Of mikil fjárfesting
á of stuttunx tíma.
Hefðu íslendingar boi'ið gæfu
til fai’sællar og viturlegrar
stjórnai'stefnu í stríðslokin væru
þeir nú efnuð þjóð, með ti'yggan
fjáx’hag í framtíðinni. En einmitt
þá verða þáttaskipti í íslenzku
atvinnulífi. Nýsköpunai'stjórnin
framkvæmdi „nýsköpunina“. -—
Stefna þyjrrar stjórnar varú sín-
um tíma nefnd nýsköpunarstefna,
en nú nefna hagfræðingai' hana
fjái'festingarstefnuna og telja
hana orsök hinnar miklu dýr-
tíðar. eftirstríðsáranna. Fjárfest-
ingarstefnan er ekki annað, en of
mikil fjárfesting á of skömmum
tíma.
Áhrif fjárfestingarinnar.
Orsök dýi'tíðar eftirstríðsár-
anna er sú, að fjárfesting og
hallarekstur átvinnufyrirtæk j a
annars vegar eru stærri en spari-
fjármyndun, afskriftir og óút-
hlutaður arður hins vegar. Fjár-
festingin eykur þá peninga, sem
eru í umferð og minnkar inn-
flutning neyzluvarnings. Þetta
þýðii' meiri peninga hjá almenn-
ingi og minna vöruframboð, sem
kemur fram í hækkuðu verðlagi.
Bankarnir lánuðu út fé, sem
var. umfram það sparifé, afskrift-
ir og óúthlutaðan arð, sem þeim
barst á sama tíma. í rauninni var
það aðeins seðladeild Landsbank-
ans, sem gaf út meira af seðlum,
því að sjóðir annarra banka
tæmdust. Þetta fé var svo notað
til fjárfestingai' og hallareksturs.
En því meira fé, sem fest var, því
minni neyzluvarninng var hægt
að flytja inn í landið. Hallarekst-
urinn þýðir, að tekjur þeirra, sem
að þeirri framleiðslu vinna, verða
meiri en verðmæti sjálfrar fram-
leiðslunnar. En minni framleiðslw
þýðir minni gjaldeyrisöflun og
minna af vörum inn í landið.
Auknar peningatekjur almenn-
ings þýða hins vegar aukna eftir-
spurn eftii' vöi'um.
Þannig verður eftirspurnin eft-
ir vörum miklu meiri en fram-
boðið, en- það orsakar hærra
vöruvei'ð, meiri dýrtíð. Verðlagið
stígur vegna minnkandi byi'ða og
aukinnar neyzlu í fyrstunni, og
síðar vegna vöruþurrðar.
Fjárfestingarstefnan jók
eyðslu almennings.
Þegar svo er komið, að miklu
meira fé er í umferð og handbæi't
hjá almenningi en hægt er að
kaupa vörur fyrir, myndast
miklir sjóðir, sem hægt er að ráð-
stafa á annan hátt. Þegar menn
hafa keypt það, sem menn telja
nauðsynjar sínar, verður meira
fé afgangs en áður. Þetta leiðir til
óvarkárrar meðferðar peninga.
Skemmtanir aukast og verða
hóflausar hjá mörgum, drykkju-
skapur vex o. s. frv. En þetta þýð-
ir í rauninni minni gjaldeyrisöfl-
un. Því meiri tíma, sem eyðist í
skemmtanir, því minni tími verð-
ur afgangs til að vinna og skapa
verðmæti.
•
Áhrif dýrtíðarinnar.
Orsakir dýrtíðarinnar hafa hér
verið raktar stuttlega og rök færð
fyrir því, að þær séu mismunandi
hin tvö dýrtíðartímabil. Þess
vegna var einmitt tími til í styrj-
aldarlokin að taka upp hag-
kvæma fjármálastefnu, sem
stöðvaði dýrtíðina þá. í stað of
mikillar fjárfestingar á allt of
stuttum tíma, átti að verja eins
miklu eða meiru til fjárfestingar,
en sú fjárfesting átti að taka
iniklu lengri tíma. Fjárfestingin
átti að vera hæfilega mikil á
hverjum tíma og í samræmi við
sparifjármyndunina. Þá hefði ís-
lendingum vegnað betur. Fjár-
málin hefðu staðið traustum fót-
um og framfarir og aukin menn-
ing fylgt á eftir. En áhrifa hinnar
röngu stefnu mun lengi gæta.
Þau eru sífellt að koma fram.
Augljósustu dæmin eru einmitt
gengisfellingai'nar. Enginn óskar
eftir falli krónunnar. Alþýðu-
flokkurinn, sem forystu hafði úm
fyrri fellinguna, óskaði ekki eftir
henni. En hún var óhjákvæmileg
og raunar leiðrétting á rangri
skróningu krónunnar. Margt
fleira mætti nefna, svo sem verð-
lag á húsaleigu, vöruskort í
lándinu, skömmtun á allt of
mörgu, skattaólögur o. m. fl., en
rúmsins vegna er ekki tækifæri
til þess hér.
Stefnan.
Það þarf að stefna að viðreisn
fjármálanna með því að treysta
og tryggja rekstur atvinnuveg-
anna. Við erum í vissum skiln-
ingi nýkomnir úr stríði, sem hef-
ur leikið atvinnu- og fjármálalíf-
ið gi'átt. Möguleikar þjóðarinnar
til framfara og meiri menningar
eru miklir, ef efnahagsgrundvöll-
urinn er treystur. Það verður að
byrja á byrjuninni að skapa
framleiðsluatvinnuvegunum skil-
yrði til að geta framleitt nægileg
verðmæti til að svara þörfunum.
Karlm.-armbandsíi r
(Mido) tapaðist sl. fimmtu-
dag á leiðinni frá Höepfner
að Gili í Hrafnagilshreppi.
Vinsamlegast skilist í
Lœkjargötu 6.
Þökkum inniíega auðsýnda samiið við andlát og jarðarför
KATRÍNAR HALLGRÍMSDÓTTUR.
Aðstandendur.
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og systir,
NIKÓLÍNA S. SÖLVADÓTTIR,
andaðist að heimili sínu, Þingvallastræti 1,11. þ. m. — Jarðar-
förin fer fram frá Akureyrarkirkju þriðjudaginn 18. þ. m. kl.
2 eftir hádegi.
Akureyri, 13. apríl 1950.
Dætur, tengdasynir, barnabörn og systur.
!
niii bifreiðagjöld, skoðim bifreiða og
bifhjóla í Eyjafjarðarsýslu og
Akureyrarkaupstað
Bifreiðagjöld fyrir tímabiiið 1. apr.il til 31. desem-
ber 1949 léllu í gjalddaga 1. janúar sl.
Ber að greiða þau í skrifstofu minni óður en bifreiðar
eru færðar til skoðunar og sýna kvittun við skoðun.
Skoðun fer liam, sem liér seeir:
Hinn 24. apríl 1950 mæti A- 1—A-

%
- 25.
- 26.
- 27.
- 28.
— ’ 2.
- 4. -
- 5. -
- 8. -
- 9. -
- 10. -
- 11. -
- 12. -
- 15. -
- 16. -
- 17. -
- 19. -
- 22. -
mai —
A- 51—A-
A-101-A-
A-151-A-
A-201—A-
A-251-A-
A-301-A-
A-351-A-
A-401—A-
A-451—A-
A-501—A-
A-551—A-
A-601-A-
A-65.1—A-
A-701—A-
A-751-A-
A-801—A-
A-851 —A-
A-90Í-A-
50
100
150
200
250
300
'350
400
450
500
550
600
650
700
750
800
850
900
1000
|>

Hinn 23. maí mæti þær bifreiðar, sem staddar eru í
Eyjafjarðarumdæmi, en eru skrásettar í öðrum um-
dæmum.
Ber öllum bifreiðaeigendum að mæta með bifreiðar
sínar þessa tilteknu daga við Bifreiðaeftirlitið, Gránu-
félagsgötu 4, Akureyri, frá kl. 9.30—12 árdegis og kl.
1—5 síðdegis.
Ennfremur ber að sýna skilríki fyrir því, að lög-
boðin trygging fyrir sérhverja bifreið sé í gildi, svo og
ökuskírteini hvers bifreiðastjóra,
Vanræki einhver að koma með bifreið sína til skoð-
unar á tilsettum tíma og tilkynni eigi forföll, verður hann
tafarlaust látinn sæta ábyrgð samkvæmt bifreiðalögun-
um.
Skrifstofa Akureyrarkaiipstaðar og Eyjafjarðarsýslu,
11. apríl 1950.

><Sxjx$*Sx$>3x$xí><íxS>