Dagur - 24.05.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 24. maí 1950
V élbátaútv eguriiin
Fiðlu-konsert tmgfni Rúth Hermanns
Þýðing bátaflotans.
Meginhlutinn af útflutnings-
tekjum íslendinga kemur fyrir
afui'ðir bátaflotans. Á árinu 1948
nam útflutningur síldarafurða
134 millj. kr., þótt sumarsíldin
brygðist. Það er að langmestu
leyti vélbátaflotinn, sem aflar
síldina. Saltfiskur var á þessu
sama ári fluttur út'fyrir 31 rriillj.
kr. og freðfiskur fyrir 64 millj.
kr. Auk þessa var fluttur út ís-
fiskur fyrir 90 millj. kr. á ái'inu
1948. Enda þótt mest af honum
hafi verið flutt út af togurunum,
munu vélbátar þó hafa aflað og
flutt nokkuð til útlanda.
Útflutningur bátaflotans eins á
árinu 1948 nemur því talsvert á
þriðja hundrað millj. króna. En
heildarútflutningurinn þetta ár
nam nærri 400 millj. kr.
Þessár tölur sanna mjög glögg-
lega þýðingu rekstrar bátaflot-
ans fyrir þjóðina í heild. Þær
kröfur, sem nú eru gerðar til lifn-
aðai'hátta hérlendis, byggjast ein
mitt mikið á öruggri gjaldeyris-
framleiðslu. En sú staðre.vnd
hlýtur að leiða til þess, að það
verður að búa þannig að þeim at-
vinnuvegi, sem aflar langmest
af hinum dýrmæta gjaldeyri, að
rekstur hans beri sig í meðal ár-
ferði.
Það þarf að vera eftirsóknarvert
að vinna við vélbáta.
Vinna við vélbátaflotann er
bæði erfið og hættuleg.. Varla
líður sú vertíð, að bátur týnist
ekki og fleiri menn farist. Hvern-
ig ætli þjóðfélagið búi að ekkjum
og aðstandendum? íslenzk veðr-
átta er köld, hörð og ótrygg. Bát-
arnir verða tíðum að sæta færis
til að fira á sjó. Þeir fá oft stór-
viðri við veiðar og óblíða heim-
fylgd. Þá verða sjómenn að vinna
dögum saman við ónógan og slitr
ottan svefn og litla sem enga
hvíld. En við vélbáta vinna einn-
ig fjölmargir svonefndir land-
vinnumenn. Á vertíðum byrja
þeir eldsnet'ma á morgnana að
beita lóðir. Síðan taka þeir á
móti bátnum, þegar hann kemur
af sjónum og gera að'aflanum. —
Þegar afli er góður stendur vinn-
an oft fram á nætur. En í vefinu
hafast þessir menn við í húsa-
kynnum, sem er þjóðinni, sem
byggir stórt og veglegt fyrsta
flokks leikhús í höfuðstað sínum,
til vansæmdar og minnkunar.
Þó munu verbúðir fara skán-
andi. Kaup sjómanna og land-
vinnumanna vélbátaflotans er
misjafnt eftir aflabrögðum. Þó ef
ekki ofsagt, að ef reiknuð væri
tímavinna, eftii-vínna, nætur-
vinna og helgidagavinna eftir
taxta, myndi ,,hýran“ áreiðanlega
verða miklu meiri en hún er að
jafnaði. En aukin tækni, meiri
hagnýting hráefna og almennari
samtök, ásamt skilningi valdhaf-
anna á þýðingu vélbátaútvegsins
fyrir þjóðiná, á að gera það
eftirsóknarverða og arðbæra
atvinnu að vinna við vélbáta.
Ráðstöfun fjármagnsins.
Á undanförnum árum hefur
allt of miklu fjármagni verið var-
ið í að lána einstökum mönnum í
Reykjavík fé til óarðbærrar starf
semi. Bátaútvegurinn stendur nú
mjög höllum fæti, jafnframt því
sem hann aflar langmest af gjald-
eyri þjóðarinnar. Frá því um
1930 til styrjaldarinnar var út-
flutningsframleiðslan rekin með
halla. Því ástandi fylgdi stöðvun,
atvinnuleysi, verzlunarhöft og
margs konar erfiðleikar.
Á stríðsárunum bar útflutnings-
framleiðslan sig mjög vel. Þetta
sýnir einmitt, að ef útflutnings-
framleiðslan ber sig vegnar
þjóðinni vel, að svo miklu leyti,
sem afkoma hennar er komin
undir eigin ráðstöfunum.
Nú verður, jafnframt því, sem
fiskverð hækkar af völdum geng-
islækkunar að beina meiru fjár-
magni til þess að byggja upp og
endurreisa fiskiþorpin kringum
landið í stað uppbyggingar óhófs-
húsa í Reykjavík. Það verður að
byggja hlýjar og rúmgóðar ver-
búðir í helztu verstöðvum lands-
ins. Fiskiðjuver, til þess að full-
vinna fiskinn þurfa að rísa víðar
o. s. frv. M. ö. o. þarf .að tryggja,
að það sé ábatasamara að vinna
að undirstöðuatvinnuvegum þjóð
arinnai', en fónýtum og óþörfum
milliliðastörfum.
Aukinn fiskiðnaður.
Nýlega voru hérlendis á fercf
bandarískir fiskiðnaðarsérfræð-
ingar. Töldu þeir íslenzka fiskinn
vpra betra hráefni til iðnaðar, en
þann fisk, sem þeir hafa áður séð.
Við íslendingar verðum.að gefa
þessu gaum. Sérstaklega þó með
tilliti til bátaflotans. Fiskurinn
þolir illa langa geymslu. En vél-
bátarnir flytja hann glænýjan og
ferskan að landi, einmitt full-
komlega tilbúinn til iðnaðar.
Bátaflotinn er nægilega stór til
að framleiða mjög mikið hráefni
til vinnslu. Hvílíkir möguleikar
hljóta að vera fólgnir í mjög auk-
inni og bættri hagnýtíngu þessa
dýrmæta hráefnis.
Útvegsmenn eiga að hagnýta
sér mótt samtakanna.
Samtök samvinnumanna hafa
gefið mjög góða raun hér ó
landi. Bændur landsins eiga
sjálfir þau tæki, sem þarf til að
verka og vinna úr framleiðslunni.
Á sðma hátt á fiskimannastéttin
að sameinast. Fiskimenn eiga að
koma upp iðnfyrirtækjum alls
staðar kringum landið. Þeir eiga
að hafa samtök um kaup allrar
rekstrarvöru til útgerðai'innar. —
Sjálfir eiga þeir að selja afla sinn
úr landi að ötlu leyti, og annast
alla flutninga saman. Milliliðirnir
eru óþarfir. Þeir geta fundið sér
annan stað, en að græða á fram-
leiðslu og vinnu fiskimannastétA -
arinnar.
Það er mikið verkefni frarn-
undan í þessum efnum, verkefni
sem er þess vert, að því sé gaum-
Amerískir ferðameim
eyddu 700 millj. dollara
í fyrra
Skýrsla ameríska verzlunar-
ráðuneytisins, sem birt var í apríl
og gerð hefir verið að umræðu-
efni í Norðurlandablöðum, sýnir,
að amerískir túristar eyddu 700
milljónum dollara á árinu 1949.
Af þessari upphæð hlutu Frakkar
mest Evrópuþjóðanna, eða 50
milljónir dollara, en Bretar næst
mest, 34 millj. dollara. Norðmenn
fengu 5 millj. í sinn hlut og Danir
3,5 millj. dollara. Tekjur af ferða-
mönnum eru álitlegur gjaldeyris-
stofn í ýmsum Evrópulöndum.
V iðskiptasamníngar
Rússa og Spánverja?
Fregnír eru á kreiki um við-
skiptasamningaumleitanir Rússa
og Francostjórnarinnar á Spáni.
Skýrir fréttar. New York Times
Madrid frá því nýlega, að þang-
að séu komnir rússneskir fulltrú-
ar til samningagerðarinnar.
Til sölu:
6 kýr, 1 dráttarhestur,
rakstrarvél og ný sláttu-
vél.
Giirtnar Jónsson.
Sími 222.
Lof tnet!
Við tökum að okkur lagfær-
ingar og uppsetningu á lol t-
netum.
Pantið í síma 6.
Glerlím
Járn og glervörudeild.
Duftdreifarar
og
úðadælur
nýkomið.
Járn- og glervörudeild.
Ný; heilfryst
ÝSA
Kjötbúð KEA
ur gefinn og, að það sé unnið að
fi-amgangi þess.
T. A.
Þessi listakona, sem hér hefur
dvalið á vegum Tónlistarfélagsins
og tónlistarskólans, hélt fiðlu-
konsert í Nýja-Bíó þann 20. þ.
m. með undirleik hins alkunna
píanista og tónsnillings dr. Victor
von Urbantshitsch, hins fórn-
fúsa dugnaðarmanns, sem ef til
vill hefur stuðlað meira að ís-
lenzkri tónmenningu en nokkur
íslendingur, og verður það að
segjast, okkur til vel „forþéntr-
ar“ minnkunar. Konsert þessi var
hinn prýðilegasti í alla staði,
sýndi listakonan hvort tveggja,
tækni Og tjáningarhæfni á háu
stigi. Kom hið fyrrnefnda kann-
ske greínilegast í ljós í íþrótt
hennar á Bachs „Adagio“ og fugu
úr partita í G-moll, en jafnframt
var það, að mínu áliti, mesta veil-
an í konsertínum að vissu leyti.
Þessi tónsmíð tilheyrir íþróttinni
(tækninni) eingöngu og er því
góð til síns brúks, eins og píanó-
æfingar Czerny’s, og fleiri ágætra
píanósnillinga. Enda þótt hér sé
um meistaralegri handtök að
ræða, og enda þótt Adólf Bush og
fleiri fiðlusnillíngar hafi þreytt
mann á þessari ofurfimlegu katt-
arfláningu á sálarhliðinu í enn
stærri stíl, á slík tónlist ekkert
erindi inn á konserta, og þó allra
sízt frá hendi listafólks af guðs
náð, það hugsar með hjartanu, á
að tala til hjartnanna og velji sér
viðfangsefni á þeim forsendum.
Og ungfrú Rúth Hermanns sýndi
það ljóslega á umræddum kon-
sert, að hún er ein af þeim út-
völdu. Vil eg því til áréttingar
vekja athygli á túlkun hennar á
„Ciaccanna“ eftir Tamaso Vitali,
ýmsa þætti úr Sónötu Beethov-
ens, S. Rachmaninoff — R.
Hermanns: Prelude og Dvórak
Kreisler: Slafneskur dans, svo að
eitthvað sé nefnt, sem listakonan
túlkaði með slíkum ágætum, að á
betra verður varla kosið. Hafi
hún þökk fyrir konsertinn. —
Þess skal getið, að aðsókn var
sæmileg, þótt langtum betri
mætti vera, og viðtökur hlust-
enda ágætar, ekki sízt vegna þess,
að sjaldan þessu vant var klapp-
inu stillt í menningarlegt hóf.
Hins vegar verður það sama varla
sagt um blómaregnið, því að það
var yfirdrifið, ekki svo að skilja,
að listakonan ætti það ekki skil-
ið, heldur vegna þess að allt óhóf
missir marks. Á einum konsert
eru, í flestu mtilfellum fjórir
blómvendir helmingi áhrifameira
virðingarmerki en átta eða níu
og hefði eg fremur óskað, að dr.
Urbantschitsch hefði fengið tveim
ur blómvöndum fleira, af því að
hann átti það skilið, en ekki af
því að eg telji þá eftir listakon-
unni.
Um leið og eg votta Tónlistar-
félaginu þakkir fyrir að hafa
fengið þessa ágætu listakonu í
bæinn og staðið bak við þennan
konsert hennar, harma eg það
stórlega ef svo skyldi fara,
sem líkur standa til, að hún neyð-
ist til að hverfa á brott. Það er
sjálfsagt af íhugunarleysi hvað
okkur er ágjarnt til að skjótast
svona aldarfjórðung fram í tím-
ann og horfa þaðan á athafnir
eða athafnaleysi sjálfra okkar.
Ef við gerðum okkur það að
venju mundi margt í nútíðinni
skipast á annan veg, m. a. það, að
þá mundi listakonan Rúth Her-
manns vera rúmlega miðaldra
kona hér á Akureyri, elskuð og
virt af öllum bæjarbúum fyrir
mikið brautryðjenda- og menn-
ingarstarf í þágu bæjarins. Og
talin ein sú mesta happasending,
sem hér hafi rekið á land.
Akureyri, 22. maí 1950.
Björgvin Guðmundsson.
RITHÖFUNDAKVÖLD
Nýstárleg kvöldskemmtun varmetur ekki skáld sín meir en
á föstudagskvöldið að Hótel
Norðurlandi, að tilhlutun kven-
félagsins „Sóknar". Níu rithöf-
undar héðan úr bænum lásu þar
upp úr verkum sínum, tveir
söngvarar sungu tvísöng og ein-
söng og ung stúlka lék einleik á
fiðlu. Ætli mætti, að svo margir
unnendur fagurra lista væru í
þessum bæ, að nægja mundi til
að fylla húsið. En reynslan varð
önnur. Skemmtun þessi var
raunalega illa sótt. Vera má að
einhverjir hafi sér til afsökunar
vorannir. En svo mun því þó ekki
verið farið með fjölda bæjarbúa.
Þar að auki hefði það átt að vera
nokkur hvatning að sækja
skemmtun þessa, að ágóðinn af
henni gelck óskiptur til sjúkra-
hússins.
En ekki var það hugmynd mín
með línum þessum, að skýra að-
eins frá tómlæti bæjarbúa í þessu
efni eða gera upp á milli skáld-
anna, sem þarna lásu upp. Held-
ur hitt að benda á, að ef bærinn
þarna kom fram, þá er það lítil
hvatning fyrir þá til að yrkja
ljóð eða rita sögur. Og í raun og
veru væri eðlilegt að þessir menn
flyttu miklu oftar skáldskap sinn
á mannamótum í bænum en verið
hefur. Þarna mátti heyra snilld-
arkvæði, sem ekki eru kunn, og
er það meira en það, sem lista-
mannaþingið gerði, er það bauð
þjóðinni upp á, að hlusta á upp-
lestra úr prentuðum ritum, sem
menn voru búnir að lesa áður og
áttu í bókahillum heima. Það er
lítið lokkandi við það.
En annars var dagskrá kvölds-
ins of löng og hefði mátt vera í
tvær listamannavökur, ef við
hefði Verið bætt túlkun nokkurra
tónverka, eftir tónskáld bæjarins.
En hugmyndin að þessari
kvöldskemmtun var svo snjöll, að
ástæða er til að efna til svipaðrar
skemmtunar aftur, og hún hefur
þó að minnsta kosti minnt okkur
á, að við eigum skáld og rithðf-
unda í þessum bæ.
E. S.