Dagur - 11.10.1950, Qupperneq 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 11. október 1950
'Ísfendingyr” hefur esgnast á-
tegamá!!
Frásögn af veitingrasölunni á Hátel
KEA ryðut burt fregnum af heimsvið-
burðum og heimaviðburðum á blao-
síðum kaupmannalnálgagnsins á
Akureyri
Kóieustríðið og kaffið á KEA.
Um miðja sl. viku urðu þátta-
skil í Kóreuslríðinu. Herir Sam-
einuðu þjóðanna voru þá að
mestu búnir að ná undir sig suð-
urhluta landsins, en Allsherjar-
þingið í New York hafði falið’
þeim að halda áfram sókninni og
sameina landið. Þá var og ny-
lokið ráðstefnu' Atlantshafsbanda
lagsins og ákvörðunum um að
flýta stofnun Evrópuhers. Lýð-
ræðisþjóðirnar hvar vetna tóku
að undirbúa setningu nýrra
landvarnalaga og hertu barátt-
una gegn fimmtuherdeildinni. —
Þessi vika var því auðug af stór-
viðburðum á vettvangi alþjóða-
málanna. Hér heima á íslandi vár
helzt rætt um Vatnajökulsleið-
angra, sem enn voru fréttir, tog-
araverkfallið, karfaveiðarnar,
reknetav’eiðina í Faxaflóa og
einmitt í’þessari viku voru birtar
tillögur sendimanna þeirra, sem
ríkisstjórnin gerði út til óþurrka-
svæðanna hér nærlendis, og til-
kynnt, að milljónaframlag yrði
veitt úr ríkissjóði til þess að
íleyta bændum yfir þennan vet-
ur og forða niðurskurði búfjár.
Á héimavígstöðvunum var því
]ika gnótt frétta, og er ekki nema
fátt eitt talið hér. Samt brá svo
við, að lesendur „íslendings" hér
í bæ fengu ekkert um þessa hluti
að vita í síðustu miðvikudagsút-
gáfunni. Allt meginmál blaðsins
var helgað öðru málefni, sem að
engu var getið í öðrum blöðum
landsins. Þetta er það, sem Am-
eríkumenn nefna „scoop“, þegar
eitt sniðugt blað snýr svo á öll
hin, að þau vita ekki hvað gerzt
hefur fyrr en risafyrirsögnin á
forsíðunni tilkynnir þjóðinni
stórtíðindin. Tilsýndar mátti
ætla að stóra fyrirsögnin á for-
síðunni boðaði endir Kóxeu-
stríðsins eða einhverja ámóta
heimsviðburði. Við nánari að-
gæzlu kom þó í Ijós, að svo var
ekki. Öllu meginmáli blaðsins
þennan októberdag var varið til
þess að ræða kaffið á Hótel KEA
og aðrar veitingar þar. Ef lengd
lesmálsins og hin puntulega upp-
setning greinarinnar er höfð sem
mælikvarði, sést, að blað þetta
hefur ekki fengið annað merkara
umræðuefni í tíð núverandi rit-
stjóra. Gefur þessi meðhöndlun
efnisins í hinu virðulega stjórn-
axmálgagni þar með nokkra yf-
irsýn um mat þess á málefnum og
á hlutvex-ki sínu í þjóðfélaginu.
Er það fróðlegt út af fyrir sig,
þótt naumast sé það Undrunar-
efni þeim, sem lag't hafa á sig að
lesa blaðið upp á síðkastið.
Hverju reiddust goðin?
Þegar búið er að vefja skæting
og mislukkaða brandara. utan af
ritsmíð þessari, er kjarni hennar
í stuttu máli þessi: Veitingar á
Hótel KEA hafa hækkað í verði.
Nýr hótelstjóri hefur verið ráð-
inn að fyrirtækinu. Nokkrar
breytingar hafa verið gerðar inn-
anhúss og eru þær ekki að skapi
greinarhöfundar. Það er ósvífni
af forráðamönnum KEA að
hækka verðlag á veitingum með
því að kaupfélagið hefur „einok-
unaraðstöðu11 á hótelrekstri hér
síðan Hótel Norðurlandi var lok-
að.
Þessu reiddust íslendingsgoðin
og þetta er tilefnið til löngu
greinarinnar og stóru fyrirsagn-
arinnar. í þessu sambandi er vert
að mihna á, að síðan ,;fslendingi“
voru skipaðir hinir síðustu til-
sjónarmenn hafa orðið allmiklar
breytingar á verðlagsmálum í
þjóðfélaginu. Gengið hefur verið
fellt og af þeim sökum' hefur farið
fram ný verðskráning á vörum og
þjónustu um gjörvallt land. Eng-
in þessara verðhækkana hefur
fengið þá meðhöndlan í stjórnar-
blaðinu sem hækkunin á Hótel
KEA og mætti því ætla, að veit-
ingasalan þar skipti meginmáli
fyrir afkomu mikils hluta þjóðar-
innar. Þarf ekki að ræða það
nánar, en þessi viðbrögð blaðs,
sem ekki hefur haft svo mikið
við að segja frá helztu verð-
hækkunum á fjölmörgum svið-
um, gagnvart káffinu á KEA,
gefa til kynna, að viðburðurinn
sé, þegar á allt er litið, ekki alveg
eins stór og ætla má af fyrir-
sögnunum, og að eitthvað annað
búi undir en velferð kvöldgest-
anna á hótelinu, í hverra nafni
er reitt til höggs. Raunar verður
ekki séð af greininni, hver
hækkunin raunverulega er. Er
hvei'gi frá því skýrt, en nokkrar
tölur nefndar og eru flestar rangt
hermdar. Bx-eytingin á verðskrá
hótelsins er í stuttu máli sú, að
verðlag á nokkrum tegundum
veitinga — en ekki öllum —
hefur hækkað um 5—15%. Hef-
ur verðlagið verið fært til sam-
ræmis við verðlag á veitinga-
stöðum í Reykjavík, og er þó
lægra en á veitingastöðum eins
og Sjálfstæðishúsinu og Hótel
Borg með því að sama verð gildii'
hér allan daginn, en sérstakt
verð gildir þar eftir kl. 5 síðdegis.
Þá er hætt að selja fast mánað-
árfæði, en föstum gestum gefinn
kostur á að fá máltíð fyrir 10
krónur, enda er heimilt að und-
anþiggja slíkar máltíðir veitinga-
skatti. Tala sú, er íslendingur
nefnir sem verð á föstu fæði er
því algei’lega úr lausu lofti grip-
in og röng, eins og flestar aðrar
tölur, sem nefndar eru í ritsmíð
þessari. Breytingar þær, sem
gerðar hafa verið á verðskránni
til hækkunar, eru vitaskuld til
orðnar vegna þess að ýmiss kon-
ar varningur, sem til rekstursins
þai’f, hefur hækkað í verði, en
j^ins vegar verður veitingasölu
ekki haldið uppi, hvorki hér né
annars staðar, nema reksturinn
beri sig. íslendingur er svo óhepp
inn að minna á, i sömu andránni
og hann fordæmir þessar verð-
hækkanir, að Hótel Norðurlandi
hafi verið lokað og selur það ekki
veitingar í vetur. Liggur beint
við að ætla, að forráðamenn
hótelsins hafi ekki talið almenna
veitingasölu neina gróðalind og
þess vegna heldur tekið þann
kostinn að hætta starfrækslunni
en eiga taprekstur á hættu.' Þeg-
ar þannig er í pottinn búið, er
hjákátlegt að heyra nefnda „ein-
okunaraðstöðu" á þessum vett-
vangi. Vitaskuld er hverjum sern
er, frjálst að selja veitingar, en
svo bregður samt við, að fáir eru
fúsir til þeirrar starfrækslu. —
Sýnist það samlagast heldur illa
fjármálaspeki íslendings, ef sú
er raunin, að fjármagnið flýji
þann atvinnuveg, sem góðar og
öruggar tekjur gefur. Vitað er,
að nokkrir skjólstæðingar ís-
lendings keyptu eitt af gistihús-
um bæjarins fyrir nokkru. En
þeir ávaxta ekki pund sitt með
veitingasölu fyrir almenning
heldur leigja út húsið til ann-
arra nota. Ef veitingasala er sú
gróðálind, sem fsl. heldur fram,
er einkennilegt, að fjáraflamenn
þessir skuli ekki setja undir lek-
ann með starfrækslu hótels þessa.
Kannske sá verði nú árangurinn
af hinum nýju fræðum, að þar
upphefjist veitinga- og greiðasala
fyrir lægra verð en nú er boðið
á Hótel KEA, og hefur íslending-
ur þá ekki til einskis barist, því
að það er augljóst, að almenn
veitingasala í bæ eins og Akur-
eyri er mikilsverð þjónusta við
almenning og menningarleg nauð
syn. En slíka veitingasölu verður
að stunda allt árið en ekki aðeins
þá mánuði, sem mest er um að
vera. Það er sjónarmið KEA í
þessu máli og eítir því er farið .
Óverðskulduð árás.
í grein þessari er að finna.
óverðskuldaða og ósmekklega
árás á hinn nýja hótelstjóra,
Kristjón Sigurðsson. Það þykja
mannasiðir víðast hvar að leyfa
mönnum að eiga nokkurn starfs-
frið áður cn störf þeirra eru met-
in og dæmd, en ekki þekkir ís-
lendingur til þeirra hluta. Hinn
nýji hótélstjóri tók við stai'fi sínu
1. október, en hinn 4. október
sendir íslenaingur honum tóninn.
Er hér sérlega ósmekklega að
verið, svo að ekki sé meira sagt.
Þá hefur það fai'ið mjög í taug-
ar blaðsins að nokkrar breyting-
ar hafa verið gerðar innanhúss,
og telur blaðið þær helztar, að
stólar og borð hafi verið teknir
úr anddyrinu. Er það allgott sýn-
ishorn af málflutningi blaðsins, er
það lætur liggja að því, að þetta
Tíminn gerir ekki að gamni sínu,
eða öllu heldur, tíminn hefur
mann að hálfgerðu háði og spotti,
þegar komið er á þann aldur, að
hægt er að líta til baka um hálfr-
ar aldar skeið.
Mér er sagt, að Ki'istján Ilelga-
son sé áttræður í dag. Mér finnst
það ótrúlegt, svo skammtsemmér
virðist síðan, við sáumst fyrst. —
Nánar að gáð, munu það annars
vera 43 ár, svo að þetta er líklega
alveg rétt. Kristján mun alltaf
hafa verið tuttugu árum eldri en
ég, og eg, án þess að hafa al-
mennilega gei't mér grein fyrir
ennþá, orðinn gamall maður. Við
mættumst víst fyrst uppi á lofti
í gömlu kirkjunni hérna inni í
Fjörunni og sungum þar saman
í margt ár sönnum guði lof og
dýrð við sæmilegan orðstír, undir
stjói'n þeirra merkismanna,
Magnúsar Einarssonar og Sigur-
geirs Jónssonar. Er margs að
minnast frá þeim tíma. Kristján
bjó þá.búi sínu að Hlíð hér sunn-
an og ofan við bæinn, en stundgði
jafnframt akstur upp á gamla
móðinn með hestvagni.
Naut eg eitt sinn at-
orku hans, dugnaðar og hagsýni
í sambandi við þann atvinnu-
rekstur heilan dag myrkranna á
milli. Hef ég ekki getað gleymt
þeim degi enn, þó að 36 ár séu
síðan liðin. Það brann nú ofan
af honum þar uppi sumarið 1913
að mig minnii', en Kristján lét
það ei á sig fá. Byggði upp aftur
og hélt áfram búskap þar um
nokkurra ára skeið. Seldi síðan og
flutti hér niður í bæinn, enda
var þá heilsuleysi farið að stríða
á fjölskyldu hans. Linnti því böli
hafi verið gert til þess að gera
hótelgestum óþægindi! Sannleik-
urinn í málinu er sá, að húsgögn
þau, er um ræðir, voru stór-
skemmd orðin vegna illrar með-
ferðar, og tekin bui't af þeim sök-
um.
íslendingur eignast áhugamál.
Óþarft er að ræða árás þessa í
lengra máli, svo heimskuleg og
illkvitnisleg, sem hún er. Með
grein þessari hefur fslendingur
hrundið því orði, sem á var kom-
ið, að blaðið ætti sér ekkert
áhugamál. En sú opinberun er
samt með þeim hætti, að óvíst er
að hún verði blaðinu til upplyft-
ingar. Gagnrýni þarf að vera
prúðmannleg og rökföst til þess
að gera gagn. Illkvittnisleg róg-
skrif þjóna engum góðum mál-
stað, en eru til minnkunar fyrir
höfund þeirra. Vel má því svo
fara, að ýmsum aðstandendum
blaðsins þætti betra, að blaðið
héldi áfram að vera litlaust og
áhugalaust um flest mál, en það
reyndi að rétta sig úr kútnum
með svo fruntalegri, ósmekklegri
og þó auðvii'ðilegi'i árás.
ei, fyrr en hann hafði fylgt ágætri
konu og efnilegum dætrum til
grafar og stóð einn eftir.
Kristján réðist til Kaupfélags
Eyfirðinga árið 1919 eða -20 og
starfaði þar við innanbúðarstörf
óslitið til ársloka 1946. Reyndist
hann nýtur, vandaður og sam-
vizkusamur starfsmaður, vel lið-
inn af yfirmönnum sínum og
samstarfsfól'ki. Var hann aldurs-
forseti starfsmanna kaupfélags-
ins og af þeim almennt kallaður
afi fyrir þá sök. Lét hann sér það
vel líka og anzaði því.
Kristján er prýðilega gefinn
maður, bókhneigður mjög og hef-
ur lesið mikið. Hneigður hefur
hann verið til söngs alla ævi og
starfað mikið í ýmsum þess háttar •
samtökum bæjarins um áratuga
skeið, og hefur hann reynzt þar
góður og reglusamur félagsmað-
ur. Kristján er ljúflyndur mað-
ur, gamansamur og tekur spaugi
vel og unir sér ágætlega í glöðum
hóp kunningja sinna og starfs-
manna. — Annars veit ég nú ekki,
hvort ég þori nú að heimsækja
hann í dag. Veit ekki nema hann
sárreiðist mér fyrir að ég skyldi
hafa farið að koma honum í blöð-
in, enda þó.tt ekkert sé ofmælt,
sem hér hefur verið um hann
sagt, en margt látið ósagt, sem
taka hefði mátt fram, en sem ég
þori bókstaflega ekki fyrir mitt
líf að ympra á.
Um leið og cg óska Kristjáni
allrar blessunar á þessum merk-
isdcgi á ævi hans, færi eg honum
alúðarþakkir fyrir margra ára á-
nægjulegan kunningsskap. Eg
gat þess í upphafi, hvernig tíminn
gerir grín að manni stundum.
Mundi það ekki standa í sam-
bandi við það, að maður hafi orð-
ið sariiferða góðum og glöðum
félögum, því eins og þar stendur,
maður er manns gaman? Sé það
rétt, á ég vissulega Kristjáni
Helgasyni meira að þakka en ég
í fljótu bragði hef gert mér grein
fyrir. Hann, eins og margir aðrir
ágætismenn, sem ég hef kynnst,
hefur stytt mér stundir á sam-
leiðinni og slíkt fær maður aldr-
ei þakkað.
Sv. B.