Dagur - 29.11.1950, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 29. nóv. 1950
D A G U R
7
Hin nýja Ford-sfofnyn í Banda-
ríkjunum verður fjársferkari en
bæðá Carnegie- og Rockefelfer-
sfofnanirnar
Talin hafa 50 millj. dollara árstekjur
Austur-þýzka þingið lifur út eins og SýðræðisSeg
löggjafarsamkoma, en fiai segir allfaf já
Ný flokkshremsmi væntanleg þrátt
fyrir fullyrðingarnar um 99%
kosningaþátttöku
Ekki var talið líklegt, að mörg
þau embætti væru til í veröld-
inni, sem manni, er að undan-
förnu hefur haft 4 milljarða doll-
ara undir höndum á ári hverju,
mundi þykja fengur í. Sama er
það svo, að Paul G. Hoffman,
sem sagði Iausu framkvæmda-
stjórastarfinu við Marshallstofn-
unina fyrir nokkru, hefur látið
svo ummælt, að sér leiki hugur á
að taka boði Fordfélagsins að
gerast forseti hinnar nýju Ford-
stofnunar, sem félagið hefur
komið á fót og á að vinna að því
að styrkja friðinn í mannheimi og
bæta lífskjör mannsins, að því er
segir í stofnskránni.
Fyrir starfið á Hoffman að fá
eina litla 100.000 dollara á ári.
Sagt er, að eignir hinnar nýju
stofnunar (Ford Foundation) séu
rneiri en nokkurrar annarrar
sambærilegrar stofnunar í Banda
ríkjunum, og hafa þó stofnanir á
borð við Rockefeller Foundation
og Carnegie Foundatiori ekki
verið taldir neinir öreigar. Ford-
stofnunin er sögð eiga 90% af því
hlutafé Fordfélagsins, sem ekki
kemu fram til atkvæða. Enginn,
utan innsta hrings félagsins, veit
hvers virði hlutabréfin eru, en
kunnugir segja að það muni vera
nær 1 milljarð dollara að verð-
gildi, en þeim 238.000 dollurum,
sem bréfin eru skráð á í bókum
félagsins.
Tekjurnar eru leyndarmál.
Fordfélagið hefur haldið því
stranglega leyndu, hverjar eru
hinar raunverulegu tekjur þess,
og hyggja nú ýmsir gott til þess
að reikna það út, er opinbert
verður, hverjar tekjur hin nýja
stofnun fær á ári hverju að sín-
um hlut.
Stofnunin má verja fé til fram-
kvæmda, bæði af tekjum sínum
og með því að skerða stofnféð.
En stofnféð er þó ekki hægt að
skerða í reyndinni með öðrum
hætti en selja einhverjum úr
Ford-fjölskyldunni hlutabréf í
félaginu. í Detroit er talið að
hluti stofnunarinnar af tekjum
félagsins muni nema allt að
50.000.000 dollára á ári, meðan
gengi félagsins er líkt því, sem
nú er. Þetta gerir Ford-stofnun-
ina tekjuhæstu og fjársterkustu
stofnun sinnar tegundar í
Bandaríkjunum, þar sem það
hefur lengi verið í tízku, að auð-
félög og auðmenn hafa lagt stórfé
til slíkra stofnana, er bera nafn
þeirra, og vinna að ýmsum
mannúðar- og menningarmálum.
Talið er að um 1000 slíkar stofn-
anir séu nú starfandi þar í landi
og eignir þeirra eru taldar nema
a. m. k. 2 milljörðum dollara.
Framlög þeirra til uppeldismála,
vísindastarfsemi og mannúðar-
mála nema um og yfir 100.000.000
dollara á ári.
Carnegie og Rockefeller.
Næst á eftir Ford að fjármagni
kemur Carnegie-stofnunin. Hún
er talin eiga 175.000.000 dollara
og systurstofnanir hennar
100.000.000 dollara. Eignir
Rockefeller-stofnunarinnar eru
bókfærðar á 153.000.000 dollara,
en raunverulegt verð þeirra er
talið a. m. k. 226 millj. dollara.
Síðan þessi stofnun hóf starf ár-
ið 1913 hefur hún lagt fram 439
milljónir dollara til ýmiss konar
vísinda- og menningarstai’fsemi.
Fordstofnunin var sett á lagg-
irnar árið 1936 af Edsel Ford, en
henni óx ekki fiskur hrygg fyrr
en eftir dauða gamla Fords. Með
því að arfleiða stofnunina að
meginhlutanum af hlutabréfum
Fordfélagsins sá gamli maðurinn
við því, að ríkið fengi ekki nema
sáralítinn erfðaskatt af eignum
hans, en hann gat numið allt að
77%. Var þá einnig hægt að forða
því að nokkuð af hlutabréfum
félagsins væri selt á frjálsum
markaði, en til þessa hefur fjöl-
skyldan haldið öllum hlutabréf-
um í eigin hendi. Þannig var fyrir
það girt, að utanaðkomandi öfl
gætu náð tangarhaldi í félaginu.
Starfssvið stofnunarinnar.
Stofnunin hefur þegar lagt fram
stórfé til sjúkrahúsá og annarra
menningarmála, en með nýrri
stofnskrá, sem gefin var út á
þessu ári, var henni fengið nýtt
starfssvið. Er henni ætlað að
styi'kja hvers konar starfsemi, er
stuðlar að bættri sambúð þjóð-
anna og aukinni menningu
mannsins og bættum lífskjörum
hans. Ei' hér orðinn mikill mun-
ur á síðan gamli Henry Ford ætl-
aði að bjarga heimsfriðinum með
„friðarskipi" sínu í byrjun fyrri
heimsstyrjaldarinnar. í stofn-
skránni segir, að undirrót ófriðar
sé „fátækt og sjúkleiki, sú óvild,
sem sprettui' af mismunandi lífs-
kjörum og öryggisleysi í efna-
hagsmálum og árekstrar kyn-
þátta.“ Stofnunin hefur þegar
ákveðið að leggja fram 3 millj.
dollara til nokkurra amerískra
háskóla til rannsókna á ýmsum
þáttum í mannlegum samskipt-
um. Með því að fá Paul G. Hoff-
man fyrir forseta, þykir hún hafa
vaxið að áliti og enda þótt enginn
geri ráð fyrir að fjármagn henn-
ar, þótt mikið sé, leysi vandamál
mannkynsins, hefur ákvörðun
félagsins um starfsemi stofnunar
Aðalmálgagn kommúnistastjórn-
arinnar í Austur-Þýzkalandi hef-
ur nýlega sakað ýmsa af héraðs-
stjórum flokksins um sviksam-
legt framferði í nýafstöðnum
kosningum þar í landi og segir
blaðið að óhjákvæmilegt sé að
hreinsa til í flokknum og útiloka
alla, sem gangi með „sýktan“
hugsunarhátt.
Blöð á Vesturlöndum voru fljót
að gi'ípa tækifærið og benda á,
að þessi tilkynning varpi nokkru
ljósi á þær fullyrðingar komm-
únista, að frambjóðendur þeirra
hafi hlotið fylgi 99% kjósenda í
kosningum þeim, sem háðar voru
í haust. Ef 99% af þjóðinni hefðu
fylgt hinni kommúnistísku sam-
fylkingu, hefði vissulega ekki
verið ástæða til þessarar tilkynn-
ingar, sem lét þess jafnframt get-
ið, að margir af trúnaðarmönnum
kommúnista hefðu ekki staðist
í'eynslupróf kosninganna. Er og
vitað, að kosningar þessar voru
ekkert nema hinn herfilegasti
skrípaleikur og að andspyrna
gegn miðaldakúguninni í Aust-
ur-Þýzkalandi er mikil, þrátt
fyrir grimmilegar ofsóknir gegn
öllum þeim, sem ekki skríða fyrir
einvaldsherrum kommúnista og
játa hina sönnu Moskvutrú.
Þingið, sem alltaf segir já.
Nú miðjan nóvember kom
þing það, sem kommúnistar létu
„kjósa“, saman til fyrsta fundar
í Austur-Berlín. Vestrænir
blaðamenn hafa fylgst með störf-
um þingsins þessa fyrstú daga og
þeim finnst það minna óþægilega
á annað „þing“, sem líka var
haldið í Berlín, rétt fyrir heims-
styrjöldina síðari. Einn þeirra,
Russel Hill, lýsir þinginu þannig
í grein í Parísarútgáfu Herald
Tribune 16. nóvember:
Á meðan Bundestag, eða þing
Vesturþýzka sambandsríkisins
háði mikilvægar umræður um
þáttöku Þjóðverja í varnarkerfi
Evrópu, í Bonn, kom Volks-
kammer, eða þing Austurþýzka
lýðveldisins svokallaða saman til
fyrsta fundar síns í Austur-Ber-
lín, og þar gaf að líta tvær ólíkar
samkundur.
Þetta var í fyrsta sinn frá stofn-
um hins austurþýzka lýðveldis, í
okt. 1949, sem þing er kallar sig
kjörið af þjóðinni, kemur saman
þar í landi. Heilt ár fór til þess að
undirbúa kosningarnar og á þess-
um tíma voru „borgaralegu“
þessarar vakið athygli og þykir
ýmsum féið betur komið í
menningar- og vísindastarfsemi
af þessu tagi en í lófa örfárra
fjölskyldumeðlims, sem gátu
ráðstafað því að vild og geðþótta.
flokkarnir kúgaðir til þess að
ganga til samfylkingar og til
kosninganna undir sameinuðu,
„þjóðlegu“ prógrammi, undir
leiðsögu kommúnista. Fyrir ári
samþykktu þessir flokkar að taka
þátt í ríkisstjórn kommúnista,
enda var þeim þá lofað því að
kosningar skyldu háðar þar sem
flokkar þeirra fengju að keppa
við kommúnista um kjörfylgið.
En margt breytist á heilu ári og
síðan hafa leiðtogarnir verið svo
siðaðir, að engin ytri merki and-
stöðu eru sjáanleg. Á fimm ára
tímabili, frá stríðslokum og til
þessa dags, hafa austur þýzku
flokkarnir gengið í gegnum a. m.
k. fimm „hreinsanir“ með þeim
afleiðingum, að flestir eða allir
þeirra, sem fram á voru í upp-
hafi, ertu nú horfnir af sjónar-
sviðinu, en í staðinn komnir
menn, sem enginn vissi deili á.
Heildarútkoman varð svo vitan-
lega sú, að þégar þingið var kos-
ið, voru fulltrúarnir allir annað
tveggja flokksbundnir komm-
únistar eða menn, sem kommún-
istar höfðu samþykkt að væru í
kjöri og þessir menn eru síðan
sagðir hafa fengið umboð sitt frá
99% þjóðar, sem ekki átti ann-
arra kosta völ. Þegar þessi for-
saga er athuguð, þarf enginn að
undrast þótt þetta þing sam-
þykki umyrða- og mótatkvæða-
laust allt, sem fyrh' það er lagt.
Volkskammér — Reichstag.
Vestrænir blaðamenn, sem sáu
þingið að starfi, minntust þess að
vísu að það kallaði sig Volks-
kammer, en þeir mundu þá glögt
að eitt sinn sat annað „þing“ í
Berlín og það hét Reichstag. —
Hermann Göring stjórnaði þeirri
samkomu, er hún var einna lík-
ust núverandi Volkskammer. Á
þingi Hitlers voru menn yfirleitt
í einkerinisbúningum nazista-
flokksins, á þingi kommúnista
ber ekki eins mikið á einkennis-
búningum, en að öðru leyti virð-
ist margt líkt með skyldum.
Fyrsti fundurinn var jafnframt
formleg vígsla þingsins og var í
sjálfu sér ekkert athugavert við
það þótt umræður væru þá eng-
ar. Flokksforustan hafði ákveðið
fyrirfram, hverjir skyldu vera
embættismenn þingsins. Slíkt
gæti raunar einnig gerzt á vest-
rænum lýðræðisþingum, enda
þótt samsteypur flokka innibindi
þar naumast öll pólitísk blæ-
brigði þannig, að engin hjáróma
rödd heyrist. En Alþýðuþingið
gerði annað, sem ekkert vestrænt
lýðræðisþing hefði gert og hvergi
gæti gerzt nema handan járn-
tjaldsins. Það samþykkti í einu
hljóði og án allra umræðna til-
lögu um hvaða stjórnardeildir
skyldu stofnsettar og heimild til
handa ríkisstjórninni til þess að
setja á laggirnar ríkisfram-
kvæmdaráð með lauslega
ákveðnu, en mjög víðtæku valdi,
ennfremur var umræðulaust sam
þykkt heimild til handa ríkis-
stjórninni til þess að útnefna
ótiltekna tölu embættismanna,
sem einnig hafa mikið en þó
óljóst vald í efnahagsmálum
landsins. Nazistar sýndu það
1933, hvernig eitt löggjafarþing
getur, með því að samþykkja
rúmgóð „heimildarlög", afsalað
sér öllu sínu eigin valdi. Það, sem
gerðist í Volkskammer var að
vísu dálítið annars eðlis. Þetta
þing hafði aldrei neitt vald til að
byrja með.
Þingið aðeins sýningargluggi.
Á stjórnarárum Hitlers glataði
Ríkisþingið þýzka gjörsamlega
þýðingu sinni og gildi. Þetta
virðist ætla að verða örlög hins
svokallaða alþýðuþings. Ef nú,
eins og gert er ráð fyrir, hátt-
settur kommúnisti verður gerður
að formanni ríkisframkvæmda-
ráðsins, mun stofnun sú, er hann
veitir forstöðu, verða miklu
áhrifameiri en þau ráðuneyti,
sem eiga að fjalla um efnahags-
mál. Allar ákvarðanir, sem
nokkru máli skipta — ef þær á
annað borð verða teknar í Þýzka
landi — verða teknar af flokks-
stjórn kommúnista. Þingið mun
síðan leggja blessun sína á þær,
en ráðuneytunum verður falin
hin tæknilega framkvæmd.
Þetta þing heldur upp á ýmis
formsatriði og siði lýðræðisþinga
Vesturlanda. Þingforsetinn leitar
t. d. alltaf mótatkvæða, er tillög-
ur eru bornar upp, en það eru
bara aldrei nein mótatkvæði. —
Einum sið Vesturlandaþjóða hef-
ur þó þegar verið varpað fyrir
borð, sem sé þeim, að áheyrend-
ur á þingpöllum skuli ekki
blanda sér í umræður eða störf
þingsins. Þegar þingforsetinn
hrópaði: „Lengi lifi leiðtogi
heimsfriðarhreyfingarinnar, Jos-
ef Vissarionovich Stalin!“ risu
allir þingmenn úr sætum sínum
og ákölluðu foringjann samfleytt
í nokkrar mínútur. Áheyrendur
á pöllunum tóku hraustlega und-
ix með þingheimi, en þarna brást
þó einingin að nokkru leyti: Or-
fáir vestrænir blaðamenn, sem
staddir voru þarna, sátu kyrrir,
og létu foringjann ekki lifa með
hinum, en vissulega var þeim
innanbrjósts eins og manni, sem
gleymir að taka ofan í kirkju
sinni!
Fimdizt liefur:
Barnasleði og sjállblekung-
ur (merktur). — Upplýsing-
ar í Barnaskólanum. Sími
1149.