Dagur - 17.01.1951, Qupperneq 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 17. janúar 1951
Stóreignaskatturinn
Dagskrármál landbúnaðarins:
Árni lónsson tilraunast jóri skrifar ura
landbúnaðarmál fyrir Dag
Með þessu blaði liefst nýr þátt-
ur í blaðinu, þar sem sérstaklega
verður rætt um dagskrármál
landbúnaðarins. Árni Jónsson til-
raunastjóri í Gróðrarstöðinni hér
á Akureyri hefur góðfúslega lof-
að að annast þáttinn fyrir blaðið,
og er hann höfundur greina, sem
þátturinn flytur, nema annars sé
getið. í hverju blaði verður fyrst
um sinn vakið máls á einhverju
sérstöku dagskrármáli. Með því
að taka eitt ákveðið mál til um-
ræðu í hverju blaði, er ætlunin
að vekja athygli á því og reifa það
lítillega, þ. e. a. s. hafa eins konar
framsögu í málinu. Slík framsaga
verður hvorki tæmandi fyrir efn-
ið né vísmdalegs eðlis, enda gefur
að skilja, að margt hlýtur að
verða ósagt í lítilli blaðagrein.
Leitast verður við að henda á eitt
og annað, sem mætti verða til
þess að upplýsa og skýra viðkom-
andi mál, ennfremur að birta
innlendar og erlendar fregnir um
landbúnaðarmál, tilraunaniður-
stöður o. fl. Þeir, sem áhuga hafa
fyrir þessum málum, mega gjam-
an senda þessum þætti línu, en
verða að hafa í huga að rúmið er
mjög takmarkað. Að svo mæltu
hefur hinn nýji þáttur — Dag-
skrármál landbúnaðarins —
göngu sína og væntir góðrar
samvinnu við lesendur blaðsins.
Gengisbreytingin kom þungt
niður
Það er þegar viðurkennt, að
ríkissjóður nálgaðist hröðum
skrefum gjaldþrot því lengur sem
uppbótarleiðin var ríkjandi. Á
þessum fjárlögum hefði þurft að
afla hátt á annað hundrað millj.
kr. til viðbótar, ef haldið hefði
vefið áfram með niðurgreiðslur.
Útgjöldin á fjárlögunum hefðu
því numið hátt á fimmta hundrað
millj. kr.
Ollum er nú ljóst, þegar mark-
aðshrun ársins, togaradeilan, ó-
þurrkarnir og síldarleysi er haft
í huga, að ríkissjóður hefði ekki
þolað slík útgjöld. Engar venju-
legar fjáröflunarleiðir hefðu
nærri hrokkið . til. Ríkissjóður
hefði því aldrei, nema með stór-
felldum erlendum lántökum, get-
að verðbætt afurðir að nokkru
verulegu gagni. Við þetta bætt-
ist svo, að Marshallhjálpin varir
ekki til eilífðar og vænta mátti
frekari verðhækkana á innflutn-
ingsvörum okkar. Þess vegna lá
ekki annað fyrir en að útgerðin
og framleiðslan stöðvist með öllu.
Aðrar leiðir en gengislækkunar-
leiðin hafa ekki verið rökstuddar.
Að vísu má vera, að sú leið sem
farin var, nái ekki tilætluðum
árangri. Þó hefur hún þegar kom-
ið að því gagni, að framleiðslan
gengur ennþá, þrátt fyrir stór
óhöpp á árinu.
Það var vitað fyrirfram, að
þáðar gengislækkanirnar myndu
koma þungt niður á almenningi,
enda kom það á daginn. En
þyngra hefði álagið orðið, ef
framleiðslan hefði stöðvazt, því
að hún er sá grundvöllur, sem
efni og afkoma landsmanna
byggist á.
Stórqignaskatturinn
hliðarráðstöfun
Núverandi stjórnarstefna í inn-
anríkismálum grundvallast að
miklu leyti á löggjöfinni um
gengisskráningu, launabreyting-
ar, stóreignaskatt, framleiðslu-
gjöld o. fl. Ásamt þeirri breyt-
ingu á skattalögunum að lækka
skatta af lágtekjum miðar stór-
eignaskatturinn a'ð því að dreifa
■byrðunum hlutfallslega niður
eftir efnum. Að vísu mun hann
í stöku tilfellum koma óréttlát-
lega niður, en þó er hann leiðrétt-
ing á þeirri þróun, að einstakling-
ar hafi safnað óverðskulduðum
stórgróða. Skatturinn nemur um
52 millj. króna og er lang róttæk-
asta skattlagning, sem gerð hefir
verið hér á landi og þótt víðar
væri leitað. Hann er lagður á al-
gjörlega óháður venjulegum
skattgreiðslum skattgreiðenda.
Tilhögun álagningar
Af eignum einstaklinga eru
fyrstu 300 þús. kr. skattfrjálsar.
Nemi eign 300 þús. kr. til 500
þús. kr. reiknast 10% af því, sem
er umfram 300 þús. kr. Af 500
þús. kr. til 1 millj. kr. reiknast
20 þús. kr. af 500 þús. kr. og 15%
af afgangi. Af 1 millj. til 1V2 millj.
kr. reiknast 95 þús. kr. af 1 millj.
kr. og 20% af áfgangi. Af iy2
millj. kr. reiknast 195 þús. kr.
og 25% af afgangi.
Greiðslutilhögun
Skatturinn skal greiðast í síð-
asta lagi sex mánuðum eftir að
skattupphæð var til kynnt gjald-
enda. Nú er skattur hærri en tvö
þúsund krónur og er gjaldanda
þá heimilt að greiða allt að 90%
af því, sem þar er fram yfir, með
skuldabréfum, er hann gefur út.
Andvirði bréfanna greiðist með
jöfnum afborgunum á eigi lengri
tíma en tuttugu árum, með 4%
ársvöxtum.
Trygging fyrir greiðslu
Sumir efast :um, ;að skattur
þessi verði nokkurn tíma að fullu
greiddur. Til tryggingar greiðslu
hans (skuldabréfanna) skal rík-
issjóður fá veðrétt í hinum skatt-
lögðu eignum, og er eign aðeins
veðhæf fyrir fjárhæð, er sam-
svarar matverði hennar til skatts-
ins.
Hagnýting skattsins.
Stóreignaskatturinn nemur 52
millj. kr. og verður ráðstafað á
þessa leið:
1. 5 mjllj. kr, rennur til afla-
tryggingasjóðs. Skulu þær tekn-
ar af óskiptu og greiðast af því
fé, sem fyrst verðui' innheimt.
Það leikur ekki á tveim tungum,
hver lyftistöng það er sjávarút-
veginum, að aflað sé fjár í þenn-
an sjóð.
2. 10 millj. kr. skal varið til
þess áð bæta verðfall, sem orðið
hefur á sparifé einstaklinga (þ. e.
einstakra manna). Með sparifé
er þá átt við fé, sem lagt hefur
verið til ávöxtunár á banka,
sparisjóði, innlánadeildir Sam-
vinnufélaga o. s. frv. Skilyrði fyr-
ii því, að spariféð verði verðbætt
er, að inristæðan hafi verið talin
fram til skatts og staðið óslitið
frá árslokum 1941 til júníloka ’46
til ávöxtunar í láns- eða við-
skiptastofnunum.
3. 18.5 millj. verður varið til
að greiða lausaskuldir ríkissjóðs,
sem miklar eru fyrir.
4. 9.25 millj. kr. falla í bygg-
ingarsjóð eftir löggjöfinni um
landnám, nýbyggðir og endur-
byggingar í sveitum. Sjóðurinn
veitir lán til endurbygginga íbúð-
arhúsa á sveitabýlum og í
byggðahverfum. Ennfremur til
bygginga íbúðai'húsa og penings-
húsa á nýbýlum, sem reist eru á
ræktuðu landi, við skiptingu jarða
eða landi, sem er sérlega vel fall-
ið til ræktunar og byggðar.
5. 9.25 millj. kr. skiptast milli
þeirra aðila, sem veitt er opinber
aðstoð við byggingar íbúðarhúsa
í kaupstöðum og kauptúnum.
Tveir þriðju hlutar þessa fjúr,
eða 6.16 millj. kr. verður varið
til að bæta úr húsnæðisþörf verka
manna og annarra þeirra íbúa
kaupstaða og kauptúna, sem hafa
ekki tekjur né eiga eignir yfir
ákveðið hámark.
Einn þriðja hluta, eða 3.09 millj.
kr. skal verja til aðstoðar sveitar-
í STUTTU MÁLI
KAUPMANNAHAFNAR-
BLOÐIN nú um miðjan mán-
uðinn segja dýrtíð fara mjög
vaxandi í Danmörk um þess-
ar mundir og telja útlitið fyrir
Dani skuggalegt á fjármála-
sviðinu. Síðasta heildsölu-
vísitala, sem birí hefur verið
— desembervísitalan, — var
10 stigum hærri en nóvember-
vísitalan, og hefur hækkað um
70 stig síðan í sept. 1949, er
gengi d. krónunnar var fellt
gagnvart dollar.
-K
FRANSKA STJÓRNIN hcf-
ur nú loksins ákveðiö að víkja
Madame Joliot-Curie frá
störfum í atómrannsóknar-
nefndinni frönsku. Áður hafði
manni hennar, prófessor Joli-
ot-Curie verið vikið frá sams
konar störfum. Ástæðan er
Rússadýrkun hjónanna, og
undirgefni við hina erlendu
ofbcldisstefnu.
M
DR. IIJALMAR SCHACHT
sem var fjármálaráðherra
Hitlers, er nú kominn til
Abyssiníu og er fjármála-
ráðunautur keisarans Haile
Selassie.
-K
MIKLAR UMRÆÐUR fara
nú fram í Danmörk um kjör
stúdenta. Er því haklið fram,
að fátækir stúdentar eigi nú
erOðara uppdráttar í Kaup-
mannahöfn en fyrir 80 árum.
-K
KOMMUNIST AFORIN G J -
AR Norðurlanda hafa nú að
undanförnu allir horfið um
tíma austur fyrir jámtjald.. —
Þannig var t. d. Aksel Larsen
hinn danski nýlega í Moskvu.
Þessar fregnir skýra fjarvist-
ir Brynjólfs Bjarnasonar á
Alþingi, en hann dvelur nú
erlcndis í dulartullum erinda-
gjörðum.
-K
TEKJUR danska landbún-
aðarins jukust um 25% ú ár-
inu 1950, urðu samtals um
2.425 millj. króna, eða 465
millj. hærri en árið 1949.
-K
EISENHOWER er kominn
til Evrópu, scm yfirmaður
herafla Atlantshafsríkjanna og
heimsækir meginlandsríki
þessa dagana. f gær flaug hann
frá London til Ussabon, fer
þaðan til Rómar.
Lucky Strike, Chester-
field og Camel
Komnar eru til landsins nokkr-
birgðir af Lucky Strike — Camel
og Chesterfield sígarettum og
munu væntanlegar hingað með
Heklu næst. Þetta eru, sem
kunnugt er, amerískar sígarettur,
og mjög eftirsóttar. En ekki
verður dýrðin gefin — kr. 9.40
pakkinn! — Ódýrai'i sígarettu-
tegundirnar munu fást eftir sem
áður.
félögum til íbúðarbygginga handa
fólki, sem býr í heilsuspillandi
íbúðum, svo sem bröggum, úti-
húsum, háaloftum. kjöllurum o.
s. frv.
T. Á.
INNAN SKAMMS verða allir
fjarins ráðandi til bæja og sveita
að gera skattaskýrslu en hún er
þannig úr garði gerð, eins og kunn-
ugt er, aö niðurstöðutölur hennar
eiga að sýna á hvernig grundvelli
efnahagur hlutaðeigandi framtelj-
anda er, nú um áramótin.
Með því að gera samanburð á
skattaskýrslum frá árinu áður, á
ennfremur að vera hægt að sjá hvort
efnahagur hefur lratnað eða versn-
að.
Hjá mörgum er [jetta eina reikn-
ingsuppgjör ársins. Skattaskýrslan
og sér i lagi landbúnaðarskýrslan
getur gefið bændum verulegar upp-
lýsingar um fjárhagsafkqmu þeirra,
ef skýrslan er samvizkusamlega gerð.
Hins vegar er skattaskýrslan að
mörgu leýti langt frá því að geta
talist nægileg til þess að leiða iill
atriði búskaparins í Ijós. Til þess
þarf nieira reikningshald og ára-
mótauppgjiir. Má í því sambapdi
benda á að kostnaður við heiinilis-
hald er að mestu utan við skatta-
skýrslu.
Nú er ekki meiningin að gera
skattaskýrsluna að aðalumræðuefni,
heldur fjárhagsáætlun fyrir árið
1951.
Eins og við höfum heyrt í fréít-
um í bliiðum og útvarpi og síðar
séð í stjórnartíðindum, hefur Al-
þingi lokið við að gera fjárhags-
áætlun fyrir þjóðarbúskapinn fyr-
ir árið 1951, sem sggt: Fjárliigin
voru samþykkt rétt fyrir jól. Þótti
þetta auka á virðingu Alþingis, því
undanfarin ár liefur gengið frem-
iir erfiðlega að fá fjárlög samþykkt
á réttum tírna og hafa ýmis atriði
verið tilfærð því til réttlætingar.
Ýmsar stofnanir og félög, sem ein-
hverja drift hafa, gera um eða fljót-
lega eftir áramótin, fjárhagsáætlun
fyrir komandi ár og cr það yfirleitt
föst venja.
Hvort bændur gcra fjárhagsáætl-
un almennt. veit ég ekki með vissu.
Vafalaust gera einhverjir jiað, en
sennilega þykir mér að ffeiri láti
það undir höíuö leggjast.
NÚ VIL EG gcra uppkast af
fjárhagsáætlun, um leið og cg hvet
bæiidur til þess að gera áætlun fyr-
ir hið nýbyrjaða ár. Þetta forxn kref-
ur ckki neina bókhaldsþekkingar
og ætti því að vera jat'n auðyelt
fyrir alla. Helztu liðir mættii vera
þessir:
T e k j u r :
1. SauÖfé
a. Kjöt
b. UII og aðrar afurðir
2. Kýr
. a. Mjólk
b. ICjöt
3. Hross
4. Hœnsni
5. Garðuvkt
6. Aðrar tekjur
G j ö 1 d :
1. Vinnulaun (aðkeypt vinna)
2. He.imilishald (jnatvara, hrein-
lætisvara o. fl.)
3. Tilbúinn áburður
4. Sáðvörur
5. Tóðurbœtir
6. Rekstur bifreiðar, dráttaryélar
e.ða aitnara véla
7. Viðhalcl og viðgerðir á húsum.
og jiirð
8. Shattar og opinber gjöhl
9. Ytnis útgjöld, (kol, rafmágn)
10. Til ráðstöfúnar.
Eg hejd að undir þessa liði, sem
hér eru tilfærðir, megi færa flestar
búgrejnar bænda, enda aiiðvelt að
bæta við nýjum liðum eða fækka,
eftir því sem við á.
EG SÉ EKKI ástæðu til að skýra
livern eiilstakan lið, því þeir skýra
sig sjálfir. Þessir liðir eru fyrst og
fremst miðaðir við rekstur búsins.
Sé hins yegar um stærri eða minni
framkvæmdir að ræða, t. d. bygg-
ingu fjóss, kartöflugeymslu, vot-
heyshlöðu, íbúðarhúss cða aðrar
framkvæmdir s. s. jarðrækt, koma
þær að sjálfsögðtt einnig fram í
þessari áætlun og þá undir 10. lið.
sem maitti þá sundurliða eftir því
sem við á. Til þess að áætlun þessi
geti verjð á góðum grundvelli
byggð, þarf hver og einn að gera
sér grein fyrir tekjum og gjöldum
s. 1. árs. Því nákvæmara reiknings-
liald, seni hvcr einstakur bóndi
hefur, því iiruggar er liægt að gera
fjárhagsáætlún. En þótt engir reikn-
ingar né annað uppgjör sé til fyrir
s. 1. ár, nema reikningar frá verzl-
unum og þá skattaskýrslum, má
saint scm áður scmja áætlun, sem
gæti þá orðið betri igesta ár og
þannig kæmist reksturinn smátt og
smátt í það horf, að búskapurinn
verði rekinn eítir fyrirfrain gerðri
áætlun.
Eg lít svo á að þctta atriði að
gera áætlun fyrjr búskapinn t. d.
ári fyrirfram sé mjiig þýðingar-
mikið. Með því gelst færi á að
athuga fjárhagsgetu, framkvæxndir
vcrða skipulagðar í tíma og minni
hætta á aö mciin „lifi uin efni fram“
eins og það er orðað. Þar sent bú-
menning er á traustum grundvelli
(Framhald á bls. 7).