Dagur - 24.01.1951, Blaðsíða 5

Miðvíkudagimi 24. janúar 1951
D A G U R
5
og Laxár mesiu raforkuframkvæmdir
á Islandi
Stuðningur aÍMennings nauðsyn -
Greinargerð fyrir lánsútboði
Viðbótarvirkjanir Sogs og Lax-
ár, sem nú eru að hefjast, eru
mestu raforkuframkvæmdir, og
um leið stsérstu mannvirki, sem
ráðizt hefur verið í hér á landi.
Þegar þessum virkjunum er lok-
ið, þrefaldast raforkan frá báðum
orkuverunum. Orka Laxárvirkj-
unarinnar vex úr 4.000 kw. í
12.000 kw., og orka Sogsvirkjun-
arinnar úr 15.000 kw. í 45.000 kw.
Þessar framkvæmdir kosta að
sjálfsögðu feikna mikið fé á ís-
lenzkan mælikvarða. Er áætlað,
að báðar virkjanirnar muni kosta
um 202 milljónir króna, þar af
Sogsvirkjunin 158 millj. og Lax-
árvirkjunin 44 millj. kr.
Kostnaðurinn við Sogsvirkjun-
ina skiptist þannig, að innlendur
kostnaður er 68 millj., kostnaður
í Evrópugjaldeyri 28 millj. og
kostnaður í Bandaríkjagjaldeyri
62 millj. kr.
Kosnaður við Laxárvirkjunina
skiptist þannig, að innlendur
kostnaður er 22 millj., kostnaður
í Evrópugjaldeyri 6 millj. og
kostnaður í Bandaríkjagjaldeyri
16 millj. kr.
Öflun fjár til framkvæmdanna.
Þar sem ætlunin er að ljúka
virkjunum eins fljótt og auðið er,
veltur á miklu, að hægt verði að
afla nú þegar meginhluta þess
fjár, sem þarf til framkvæmd-
anna.
Efnahagssamvinnustjórnin í
Washington hefui' sýnt góðan
skilning á nauðsyn þessara fram-
kvæmda. Hefur íslandi nú þegar
verið veitt 2 millj. dollara lán til
efniskaupa í Bandaríkjunum, og
gert er ráð fyrir, að jafnvirði 45
millj. króna í dollurum verði
veitt sem framlag án endurgjalds.
Ætti því Bandaríkjagjaldeyririnn
að vera tryggður, ef ekkert óvænt
kemur fyrir.
Leitað hefur verið eftir láni hjá
Alþjóðabankanum til þess að
standa straum af þeim kostnaði,
sem greiða þarf í ýmsum Evrópu-
gjaldeyri. Endanlegt svar er ekki
enn komið frá bankanum, en góð-
ar horfur munu vera á því, að
þetta lán fáist.
Eftir er þá að afla fjár til þess
hluta kostnaðarins, sem greiða
þarf í innlendum gjaldeyri. Inn-
lendur kostnaður við báðar virkj-
anirnar er áætlaður um 90 millj.
kr., en þar að auki þarf að leggja
í mótviðrissjóð gegn þeirri fjár-
hæð, sem efnahagssamvinnu-
stjórnin veitir án endurgjalds.
Enda þótt ekki sé ólíklegt, að
þetta fjáröflunarvandamál verði
að einhverju leyti leyst í sam-
bandi við mótvirðissjóðinn, er
augljóst, að mikið skortir á, að
tryggt sé nægilegt innlenf fjár-
magn til framkvæmdanna. Á-
kveðið hefir verið, að Akureyrar-
kaupstaður leggi fram þrjár millj.
króna til Laxárvirkjunarinnar
og Reykjavíkui-bær 15 milljónir
króna til Sogsvirkjunarinnar, en
vandinn er þó ekki leystur til
fulls með þeim framlögum.
Leitað aðstoðar almennings
Til þess að koma í veg fyrir
það, að þessar mikilvægu fram-
kvæmdir þurfi að stöðvast vegna
skorts á innlendu fjármagni, hafa
nú verið boðin út tvö innanríkis-
lán vegna virkjananna, 18 millj.
króna lán til Sogsvirkjunarinnar
og fimm milljóna króna lán til
Laxái'virkjunarinnar. — Er sala
skuldabréfanna þegar hafin.
Án efa virðist mörgum, sem
verið sé að bera í bakkafullan
lækinn að ætlast til þess, að þjóð-
in kaupi nú í einu skuldabréf
fyrir 23 milljónir króna. Aðilum
þessara lánsútboða er það vel
ljóst, að peningamarkaður er nú
þröngur, en hér er mikið í húfi,
og fjárhæðin heldur ekki svo ó-
viðjafnanleg, þegar betur er að
gáð.
Ef allt gengur að óskum má
gera ráð fyrir því, að þessar 23
milljónir króna séu sá herzlu-
munur, sem ávant er, til þess að
fengnar séu þær 202 milljónir
króna, sem er hið áætlaða kostn-
aðarverð þessara miklu raforku-
framkvæmda. Mun öllum vera
ljóst, hversu vel hefir til tekizt,
ef hægt verður að ráðast í svo
stórkostlegar framkvæmdir án
þess að leggja nokkrar verulegar
byrðir á þjóðina við öflun fjár
til greiðslu stofnkostnaðar.
Með samtökum má leysa vandann
Engum mun blandast hugur um
það, hversu mikilvægar þessar
nýju virkjanir eru, fyrst og fremst
fyrir þær 80- -90 þúsundir lands-
rnanna, sem njóta raforkunnar
frá þeim, en einnig fyrir þjóðina
í heild, því að þessi stóru orku-
ver munu skapa grundvöll fyrir
margvíslegan iðnað og ann-
an atvinnurekstur, sem þjóðin
öll nýtur góðs af. Má í því sam-
bandi minna á áburðarverk-
smiðjuna, sem vonast er til, að
brátt verði hægt að hefja fram-
kvæmdir við, en ekki getur tek-
ið til starfa, fyrr en virkjun Sogs-
ins er lokið. Allir íbúar orku-
veitusvæða Sogs og Laxár vita
einnig af eigin reynd hversu brýn
þörfin er á aukinni orku virkjan-
anna.
Þegar þess er gætt, hversu mik-
il þjóðarnauðsyn er á því að koma
þessum virkjunum upp og hversu
tiltölulega lítinn hluta heildar-
kostnaður virkjananna almenn-
ingur er beðinn að lána, mun ekki
þurfa að efa það, að þjóðin muni
sameinast um að koma í veg
fyrir það, að framkvæmdirnar
þurfi að stöðvast af þessum sök-
um. Verði almenn þátttaka í
skuldabréfakaupunum, er hægur
vandi að afla þessara 23 milljóna.
Þótt aðeins sé reiknað með íbúum
orkuveitasvæða Sogs og Laxár,
nemur lánsfjárhæðin að meðal-
tali ekki nema rúmum 1000 krón-
um á hverja fimm manna fjöl-
skyldu. Er þá ekki tekið tillit til
þess, að iðnrekendur og margir
aðrir atvinnurekendur, sem eiga
afkomu fyrirtækja sinna að meira
eða minna leyti tengda rafork-
unni, munu án efa fúsir að leggja
fram ríflegan skerf til þess að
greiða fyrir því, að þessar virkj-
anir komist sem fyrst upp.
Hagkvæmt lán.
Loks er svo þess að gæta, að
hér er ekki beðið um neinn styrk
heldur lán, sem eru mjög hag-
kvæm fyrir lánveitendur. Má því
vænta þess, að bæði ýmsir sjóðir
og einnig þeir einstaklingar, sem
laust fé eiga, sjái sér hag í því að
ávaxta það í þessum nýju skulda-
bréfum virkjananna. Eins og fram
er tekið í útboðsauglýsingum
lánanna eru vextir 6% á ári, og
þriggja ára vextir, 18% af nafn-
verði bréfanna, eru greiddir fyr-
irfram. Eftir 4 ár verður svo
byrjað að innleysa bréfin. Af
hverju 300 króna bréfi fær kaup-
andinn strax greiddar 54 krónur
í vexti, af hverju 1000 króna bréfi
hann greiddar 180 krónur, og af
hverju 5000 króna bréfi fær
kaupandi strax greidda 900 kr.
vexti.
Sala bréfanna.
Þar sem ekki er fyrirfram hægt
að gera sér grein fyrir því, eftir
hverri bréfategund — 300, 1000
eða 5000 króna bréfum — verður
mest eftirspum, hefur í sparnað-
arskyni verið valin sú leið, aó
gefa nú bráðabirgðakvittanir fyr-
ir andvirði bréfanna, en afhenda
bréfin síðar.
Skuldabréfin eru til sölu í
öllum bönkum og útibúum
þeirra og einnig öllum sparisjóð-
um og rafveituskrifstofum á
orkusvæðum Sogs og Laxár, en
gert er ráð fyrir, að aðalsala
bréfanna verði á þeim svæðum.
Þar sem þó má ætla, að marga
utan þeirra svæða fýsi að kaupa
bréfin, verða gerðar ráðstafanir
til þess, að bréfin fáist einnig
keypt í mörgum hinna stærri
sparisjóða, þar sem ekki eru
bankaútibú.
Þar sem aðeins fáir dagar eru
síðan undirbúningur lánsútboð-
anna var hafinn er ekki víst, að
kvittanaheftin séu nú þegar kom-
in til allra umboðsmanna, en þau
koma þá alveg næstu daga. Þess
er fastlega vænzt, að fólk dragi
ekki að kaupa bréfin, því að mjög
nauðsynlegt er, að sölu þeirra
verði lokið sem fyrst.
Garðar Halldórs-
són á Rifkelsstöð-
um fimmtugur
Hinn 30. des. ' síðastl. varð
Garðar Halldórsson bóndi og
oddviti á Rifkelsstöðum fimmtug-
ur. Heimsóttu hann við það tæki-
færi fjölmargir sveitungar hans
og vinir.
Garðar er af kunnum, eyfirzk-
um bændum kominn í ættir fram.
Virðist hann hafa hlotið í vöggu-
gjöf marga beztu eiginleika
þeirra. Má það lán teljast bænda-
stétt landsins þegar slíkir atorku-
menn sem Garðar er, gera land-
búnað að lífsstarfi sínu. Hefur
hann, ásamt Jónasi bróður sín-
um, sem býr á hálfri jörðinni,
gert Rifkelsstaði að myndarlegu
stórbýli. Má með sanni segja, að
slíkt gerist ekki af sjálfu sér,
sérstaklega þar sem engin sér-
stök hlunnindi eru fyrir hendi.
Garðar á Rifkelsstöðum hefur
hins vegar sannað það, svo að
ekki verður um deilt, — og má
það vera gleðiefni og uppörfun
öllum þeim er. landbúnáði uhna,
— að gróðurmoldin og búféð gefa
ennþá ríkúlega þegar rétt er á
haldið.
Þrátt fyrir búannir og árlegar
stórframkvæmdir á Rifkelsstöð-
um gefur Garðar sér tíma til að
vinna fyrir sveit sína og hérað
með margháttuðum, opipberum
störfum, sem á hann hafa hlaðist.
Er það mál manna, er til; þekkja,
að þá séu málefni torsótt ef Garð-
ar á Rifkelsstöðum gangi frá.
Sagt hefur verið, og líklega með
nokkrum sannindum, að óvenju-
leg starfsorka og athafnaþrá sé
mönnum ásköpuð. Hinu er ekki
að neita, að Garðar hefur tamið
sér óvenjulega reglusemi og ná-
kvæmni í öllum stöi'fum, svo að
orð ei' á gert.
Á fimmtugsafmæli Garðars
sýndu sveitungar hans honum
mikinn sóma, svo sem vert var.
En hann tók rausnarlega á móti
gestunum í hinum myndarlegu
húsakynnum á Rifkelsstöðum.
Garðai’ er kvæntur Huldu Da-
víðsdóttur frá Daðagerði, frænd-
konu sinni, mikilhæfri húsfreyju.
Eiga þau tvo syni uppkomna.
Með viti og karlmennsku hefur
Garðar á Rifkelsstöðum samein-
að ýms forn búmannshyggindi
hinu bezta í umbrota- og um-
bótatímum síðustu áratuga. Má
sannarlega óska honum til ham-
ingju með árangurinn.
E. D.
Skjaldborgarbíó hefur frísýn-
ingu fyrir Templara og gesti
þriðjudaginn 30. jan. næstk. kl. 9.
Sýnd verður kvikmyndin Frú
Mike. — Brynjufélagar vitji að-
göngumiða í Sjúkrasamlag Akur-
eyrar, sími 1150, en ísafoldarfé-
lagar í Bókabúð Axels Kristjáns-
sonar.
Skrifin um Olíufé-
iagið '
Það hcfur vakið athygli manna,
hversu viðbragðsfljót málgögn
Sjálfstæðisflokksins voru að taka
undir með Þjóðviljaniun, er það
blað þóttist hafa fundið mikla
sök hjá Olíufélaginu h.f., en það
eru samvimiusamtökin, sem
standa að því félagi. Þetta mál er
í stuttu máli þannig vaxið, að
konunúnistablaðið birti frásögn
um að Olíufélagið hafi framið
stórfellt verðlagsbrot, en upplýs-
ir þó jafnframt að ekki mundi
vera um Iögbrot að ræða! Verð-
gæzlustjóri birtir síðan tilkynn-
ingu, og segir mál þetta vera til
athugunar, og muni skýrsla verða
birt um það, er athuguninni sé
lokið. Nú munu menn yfirleitt
ekki hafa lagt meiri trúnað en
svo á frásögn kommúnistablaðs-
ins, að þeir hafi verið fúsir að
bíða eftir skýrslu verðlagsyfir-
valdanna áður en þeir feldu dóm
um málið. En þetta er ekki við-
horf Sjálfstæðisblaðanna. Þau
hvetja til dómfellingar yfir Olíu-
félaginu áður en skýrsla verð-
lagsyfirvaldanna er birt og áður
cn staðreyndir málsins eru þjóð-
inni kunnar. Öðruvísi mér áður
brá. Þegar aðstandendur Mbl.-
manna voru bornir þungum sök-
um í sambandi við fyrirkomulag
saltfiskverzlunar, lét blað þeirra
sér hægt, og þótt langt sé nú um-
liðið síðan rannsókn þess máls
hófst, hefur hláðið aldrci hvatt til
þess að henni yrði hraðað og
gögnin birt. Þannig mótast við-
horf þessa blaðakosts af því, hver
á í hlut, og fer siðapostulasvipur-
inn illa slíku fóiki.
*
UM ÞETTA MÁL er annars
það að scgja, að það er ástæða til
vara fólk við að leggja trúnað á
söguburð kommúnista um OIíu-
félagið. Þeir hafa fyrr sýnt það,
að þeir vilja vinna félaginu allí
það ógagn er þeir megna. Má í því
sambandi minna á skrifin um fé-
lagið og forustumerin samvinnu-
félaganna um það bil er félagið
festi kaup á Hvalfjarðarstöðinni.
Hugarfar kommúnista gagnvart
félaginu hefur ekki breytzt síðan,
og hlálegt er, þegar Mbl. grípur
fegins hendi söguburð Þjóðvilj-
ans og gerir hann að uppistöðu í
árásargrcinum. — Andstæðingar
samvinnustefnunar hafa dómfellt
Olíufélagið áður en rannsókn
hefur farið fram og rétt yfirvöld
birt skýrslu sína. Augljóst er í
livaða tilgangi slíkt er gert. Al-
menningur í landinu mun fús að
bíða átekta og vill kynna sér stað-
reyndir málsins áður en hann
fellir sinn dóm. Hvers vegna vilja
kommúnistar og Mbl.-menn ekki
gera slíkt hið sama Óttast þeir
niðurstöður réttra yfirvalda?
Dánardægur. Hinn 17. þ. m. lézt
í Sjúkrahúsi Akureyrar frú Sig-
ríður Baldvinsdóttir, forstjóri
Pöntunarfélags verkalýðsins, mik
ilhæf kona á bezta aldri. Hún
verður jarðsungin frá Akureyr-
arkirkju á morgun.