Dagur - 06.06.1951, Blaðsíða 2

Dagur - 06.06.1951, Blaðsíða 2
DAGÚR í STUTTU MÁLÍ Miðvikiidaginn 6. júní 1951 Ðagskrármál landbíinaðarins: Rújiingiir, og flokkun ullar Það voru daprir og dimmir tímar fyrir íslenzku þjóðina, þegar hxin var efnalega fjötruð af erlendu kaupmannavaldi. Það hét að vísu svo, að vei-zlun hafi verið gefin fx-jóls við alla þegna Danakonungs laust fyi-ir alda- mótin 1800. í fi-amkvæmdinni voru þó vex-zlunarhættir og vei-zl unarkjör óbi-eytt víða um landið, frá því sem vei'ið hafði á einok- unai-tímabilinu. Jón Sigui-ðsson forseti lýsti ástandinu í grein, er hann reit í Ný félagsxát árið 1872 á þennan hátt: „Þetta var eins og einokun verzlunarinnar væri orðin ólæknandi þjóðax-sýki, sem ætlaði að fylgja oss lengur en nokkur ættai-íylgja og draga úr oss ekki einungis allt fram- kvæmdarafl heldur líka hugsun- ai-afl, svo að sjáandi sáu menn ekki, og heyx-andi heyi’ðu þeir ekki ,hver aðfei-ð höfð var til að halda hinni gömlu stefnu einok- unai-innar, eða þeir höfðu ekki snerpu til að beita sér, öldxmgis eins og sá maður, sem legið hef- ur lengi x' böndum, og þegar hann er leystur, hefur hann í fyi-sta bx-agði ekki fjör eða afl til að teygja limina og spenna vöðvana, svo að hann geti staðið upp og fax-ið ferða sinna og neytt fi-elsis síns. Hann er í fyrstu sem högg- dofa og þarf umhugsunartíma, þar til hann kemur því fyrir sig, að haiin verði að reyna, hvort hann sé laus og geti neytt lima sinna.“ Laust fyi-ir miðja 18. öld mátti t. d. segja, að tvær verzlanir væru dx-ottnandi frá Siglufii-ði austur um til Djúpavogs. Vakning alþjóðar til meðvit- undar um samtakamátt hefst laust fyi-ir miðja nítjándu öld og framhald þeirrar vakningar er stofnun fyrsta kaupfélagsins um 1880. Síðan er saga og þróun samvinnuhi-eyfingai-innar sam- felld og óslitin til þessa dags. Samviiuiuverzlun. Kjaini samvinnuverzlunar er fólgin í því, að einstaklingax-nix- séu fi-jálsir að því að mynda verzlunax-félög með því mark- miði að efla hagsæld félagsmanna í. réttu hlutfalli við þátttöku þeiri-a í félagsstai-finu. Tekjuaf- gangi í ársi-eikningi slíks verzl- unax-félags er stafar af því, sem útsöluvei-ð á keyptum vöi’um fé- lagsmanna hefur verið ofan við kostnaðarverð, skal úthlutað til félagsmanna eftir viðskiptamagni þeirra. Tökum það dæmi, að slík ur tekjuafgangur sé 3%. Félags- maður kaupir ágóðaskylda vöru á áx-inu fyi-ir 20000.00. Tekju- afgangui- hans eða réttara sagt endui-gx-eiðsla hans er þá kr. 600.00. — Þeir, sem ekki eru samvinnumenn halda því frám, að þessar kr .600.00 séu fyi-ir það fyrstu tekjur kaupfélagsins og í annan stað einnig tekjur félags- mannsins. — Þetta er hvort tveggja rangt, því að hér er ein- t-ngis um endui-gx-eiðslu ao ræða, sem stafar af of hárri áætlaðri álagningu vörunnar í öndverðu. Kr. 19400.00 er sannvirði vör- unnar, milliliðalaust. Ef ætti að skattleggja þessar kr. 600.00, annað hvoi-t sem gróða félagsins eða félagsmannsins, væru ein- staklingai-nir þar með sviptir rétti til að kaupa vörur til heim- ilisþai-fa eða til annarra nota, ón milliliða, sem græða. Þetta - grundvallarsjónarmið samvinnumarina hefur yei'ið stað fest með ■ samvinnulöggjöfinni, því að þar er gerður greinar- munur á verzlun við félagsmenn og utanfélagsmenn. Samvinnuverzlunin hefur sí- fellt verið-að -ifyðja- séi'.til: rúms,• ekki einvörðungu hérlendis, heldur einnig um allan heim. — Vitnax^- tala sæn\>i«mxmanna skýrast tiLþeiri-aiEþi-aunaE; Það verðá"fleín “ög fleiri, sem skipa sér undjr merki -samvinnuvei'zl- unar og skilja gildi- hennar. fyrjr alþjóð manna. • V' .f;.; .„. ij < Samvinna ísíenzkra bænda. Enh það.-er. alls ekki svo, að samvinnan sé eingöngu bundin við verzlun með nauðsynjavarn- ’nS> heldur _hefur_ hún reynzt haldgóð.. og giftudrjúg.. á . sviðL framleiðslu og iðnaðar. Bændur landsýxs hafa i-n5ið_ á_nxaj5ið_ogjTer nú ; xíxesDr öll -aTui-ðásálárBéiiTa fi-am á samvlnnugi-undvelli. Þeir selja , ínjólk. ,sína í xnjólkurbúin og fá_ greitt ávkeðið verð fyrir. Ái-légá fá: þeiis' síðdn ’.greitt út sannvii-ði mjólkurinnar, þegai’- vinnslu og di-eifingarkostnaður er dreginn frá, þeir-ráða-sjálfir skipan mjólkurmála, gegnum mjólkui-samlögin. Þyki þeim ábótiu/ant úni stjóf-n xxg. yekátúr hafá- þeir; möguleikíx'Úí að .bEeta úr því. Þá hafa þeir samvinnu um sláti-un og sölu afurðanna. það mun seint verða talið í töl- um, hve mjög samvinna bænda anna hafi valdið fi-amförum í ís- lenzkum landbúnaði, alþjóð til heijja. Iðnaður samvihnumanna. Samband íslenzkra samvinnu- félaga, ásamt möi-gum einstökum samvinnufélögum, hefur stofn- sett í landinu stói-felldan iðnað, til mikilla hagsbóta 'Ýyrir alla landsmenn. Það er hvorki tími né tækifæri til þess hér að ræða um iðnað samvinnumanna í ein- stökum greinum. En sennilega eru hvergi meixi möguleikar til framfara og aukinnar xnenningar hérlendis en stóriðnaður á sam- vinnugrundvelli. Mætti í því sambandi benda á það, ef útvegs- menn hefðust handa um víðtæka samvinnu um stofnun iðnaðar- fyrirtækja til að fullvinna hinn gullvæga íslenzka fisk. Samvinnutryggingar og skipaút- gcrð samvinnumanna. Þar er vettvangur, sem hefur verið x-ekinn á samvinnugrund- velli. Er i-eynslan ólýgnust í báð- um tilfellum. Menningarstarf samvinnumanna. Menningar- og fræðslunstarf- semi samvinnufélaganna er æ að (Framhald á 9;' síðú). Á laugardaginn var hófust í Brussel óformleg réttarhöld, sem ætlað er að sanna tilveru þrælabúða í Sovétríkjunum. Vitnin, sem leidd verða, eru fólk, sem kynnzt hefur þess- um þrælabúðum af eigiu raun. Lýsingamar, sem þar heyrast á ástandinu, eru ægi- legar, og gefa ekkert eftir lýsingunum á þrælabúðum nazistanna. -K í Tékkoslóvakíu hófst þjóð- aratkvæðagreiðsla svonefnd á sunnudaginn var. Fólki er ætlað að segja, hvort það sé fylgjandi afvopnun Þýzka- lands, fimmveldaráðstefnu um þau mál og fleiri slík málefni. í þcssari sérkennilegu „at- I kvæðagreiðslu“ geta menn að- ; eins sagt „já“. Elcki er gert ráð fyrir því, að neinn segi „nei“! -K Berklavarnarfélagið danska stendur fyrir allsherjarberlda skoð'un í Danmörk um þessar mundir, og er skoðuninni lok- ið í nokkrum ömtum. Hafa þegar fundzti 154 berklasjúk- lingar, sem ekki var vitað um áður. Búið er að skoða 300.000 manns, og er því um að ræða citt óþekkt tilfelli fyrir hverja 2000, sem skoðaðir eru. ★ Það þykir tilefni til blaða- fregna í Danmörk, að forsæt- isráðherrann lvefur fyrir hönd ráðuneytisins ráðið bílstjóra I til að aka ráðherramim í embættiserindum. Blöð getá þess þó, að ráðuneytið eigi enga bíla, heldur láni póst- þjónustan bílana, er ráðherr- ar þurfi á þeim að hálda. — Þetta þætti Iélegur kostur á íslandi! ★ JÚGÓSLAFNESKA blaðið Borba skýrir frá því, að ný- lega hafi nafnið Stalín verið nefnt 770 sinnum í einu ein- taki af aðalmálgagni tékk- nesku stjómarinnar „Rude Pravo“. ★ ÞESSI SAGA gengur nú í Austur-Evrópu, segir sama blað, Borba: Maður nokkur „að vestan“ kom heini úr ferðalagi fyrir austan tjald. „Veiztu hvað,“ sagði hann við kunningja sinn, „þeir trúa ekki lengur á drottinn þarna fyrir austan. Þeir tilbiðja bara Stalín. Þess vegna segja þeir lieldur ekki til dæmis guði sé Iof.“ „Nú, hvað segja þeir þá í staðinn?“ „Nú, auðvitað Stalín sé lof.“ „En þegar Stalín er daúður, hvað segja þcir þá?“ „Þá taka þeir upp ganda siðinn aftur og segja guði sc lof.“ k DÖNSK FRÚ hefur höfðað mál gegn tveimur lteknum og sjúkrahúsi bar í laxxdi og kraf ist 40 þús. kr. skaðabóta „vegna missis fyrirvinnu“. — Segir frúin að læknarnir liafi ekki þekkt sjúkdóm mannsins — sykursýki — og liafi þekk- ingarleysi þeirra leitt hann til dauöa. k DANIR eru reiðir yfir því, að danskur fáni var rifinn niður á útihátíð í Flensborg í Suð- ur-Slésvík sl. sunnudag. Þessi grein er eftir Hallgrím Þorbergsson bónda á Hali- dórsstöðum í Laxárdal. Ræðir' hann þar Um aðferðir við rún- ing og flokkun ullarinnar og hið hreytta viðhorf, scm skap- ast hefur xneð byggingu ullar- þvoítastöðvar SÍS á Akureyri. Það er Ijóst orðið að breyting er að verða á ullarverkun bænda almennt um þessar mundir. í stáð þess að selja ullina þvegna og eitthvað flokkaða, er nú farið að selja hana óþvegna. Veldur þessu ‘éinkum tvennt, getuleysi b’ænda til að þvo ullina heima og í annan stað hin nýja þkottastöð SÍS á Akureyx-i, sem ságt er að geti þvegið árlega alla ull lands- ins. / Þessi þróun ætti að stefna til bóta ,ef rétt er á haldið. Heima- þvottur ullarinnar fór mönnum jafnan misjafnt úr hendi, enda aðstaða, kunnátta og vandvirkni ólík. En það lakasta við heima- þvottinn var það, að ullin var oft ast slitin sundur í smálagða af handahófi, svo að það 1-eyndist næsta örðugt að flokka hana þar á eftir samkvæmt eðlisgæðum, þrátt fyrir yfirlegu. Menn voru þó að reyna þetta, og kaupfélög- in hafa lengi haft ullarmats- menn, en hlutverk þeiri'a hefui' einkum verið það, að meta þvott og. þurrkun ullarinnar, nema úr henni flóka og lagða gula með óþvotti. i Einstaklingar og jafnvel ein- stakar hjarðir af sama fjárkyni hafa nokkuð misjöfn ullargæði, einkum það'Té,'sStrclítt er kyn- bætt, en það atriði er staðreynd, 'að' ídlin af hverri sauðkind er misgóð,. og gildir það lögmál jafnt í hvaða fjárkyni sem er. Á hálsi, herðakambi og bógum er ullin fínust og bezt, næst bezt á hrygg TQgT BÍðúm,.. én. grófust og lökust á imolúm- ög .lærum, og loks er kviðull og fætlingar sér- eðlis. Ef vel skal vera, þarf því að flokka hvert reyfi í 4 staði, sem verður bezt gert áður en hún er þvegin, og þvo síðan hvern flokk út af fyrir sig. Geri eg ráð fyrir að ullarþvottastöð SÍS hafi í þjónustu sinni menn, sem flokka ullina á þessa leið, því að nú er lagt fyrir okkui' bændur að skila reyfunum til umbjóðenda óþvegnum, og í heilu lagi, sem er sjálfsögð krafa, og skilyrði þess, að hægt sé að flokka ullina samkvæmt eðlis- gæðum hennar. Nú er það svo, að fjöldi manna er því óvanur að klippa sauð- kind þannig, að reyfin haldi sér í heilu lagi, en það þarf að lær- ast, og bezta aðferð við það ,að klippa reyfi af sauðkind, er að- ferð Skota og Englendinga. Þeir binda ekki kindina, en leggja hana á vinstra læri og byrja að klippa hálsinn hægra megin og sundur ullina neðan á honum, og klippa hægri hlið fyrst að hrygg- línú. Kviðurinn er og klipptur þegar búið er að klippa reyfið sundur milli nára. Þegar búið er að klippa aftur fyrir bóg, er kindin lögð á hliðina og kropið hægra hné yfir hálsinn .getur þá kindin ekki reist sig, þótt hún sprikli eitthvað. Þegar lokið er að klippa hægri hliðina, er reyf- ishelmingurinn færður aftan frá, upp með hliðinni og kindinni velt á hægra læri, og því næst háls og vinstri hllð klippt á sama hátt, þar til saman pær að hrygg línu. Reyfið er síðan athugað og klipptir burtu allir óhi'eininda- kleprar, sem í því kunna að vera. Breiða skal síðan úr því, líkt og gæru þannig, að ytra borðið snúi niður, kviðullin látin á mitt reyfið, brotið upp á það frá báðum hliðum og gert tvöfalt, vafið síðan þétt upp aftan frá, snúinn vindill úr hálsullinni, það langur, að hann nái vel utan um, reyfið ,og endanum tví- eða þrí- brugðið undir, þar , sem vindill- inn nær saman. Þannig frá geng- ið þolir reyfið talsvert hnjask án þess að velta í 'Sundur, sem þáð gerir, ef það er;:hnýtt ■stx-man á toglögðum. -K Ef ullarframleiáéndum tækist almennt að ganga þannig frá reyfunum, sýnisí. einfaldásFTað ullin gangi krókalaust Lþvotta- stöðina frá fyrstu hendi, þar á að taka í-eyfin sundur, en hvergi apnars staðar, og þar á að flokka ullina eftir eðlisgæðum, áður en hún er þvegin, sem áður segir. — Gætu þá kaupfélögin sparað sér allt vafstur við ullarmat og flokkun. Klippingaraðferð Skota miðast við það, að sem bezt fari um kindina, svo að hún liggi kyrr, verður þá verkið léttara og gengur fljótar ,hún miðast og við það að reyfið haldist óskaddað. H. Þ. Samvinnutrygginga og Líftryggingafélagsins Andvöku verður íialdinn í hinum nýju heim- kynnum samvinnumanna í Borgarfirði, laug- ardaginn 23. juní, kl. 2 e. h. Stjórnir tryggingafélagamia. Komið með umbáðir! Vegna mjög tilfinnanlegs umbúðaskorts bein- um vér vinsamlegast þeim eindregnu tilmælum til viðskiptamanna vorra að koma með umbúðir undir vxxrur sínar, ei'tir því sem frekast er unnt. Nýlenduvörudeildin og útibú. /

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.