Dagur - 16.01.1952, Blaðsíða 5

Miftvikudaginn 16. janúar 1952
D A G U R
5
Sfórkostleg framför í framleiðslu
undralyfsins „Cortisone"
Amerískir efnafræðingar hafa leyst gátuna
- von fyrir milljónir gigtarsjúklinga
Jafnvægið í milli ausfurs og vesfurs viðurkennt
Markverðustu tiðindin, sem
tilkynnt voru á alþjóðlegu efna-
fræðingaþingi, sem haldið var í
París nú nýlega, segir í nýkomn-
um blöðum þaðan, var tilkynn-
ing prófessors Aries við poly-
teknisku stofnunina í Brooklyn,
New York, að amerískum efna-
fræðingum hefði tekizt að fram-
leiða gigtarlyfið „Cortisone“ úr
cfninu rosin.
Rosin er hið harða gulleita efni,
sem unnið er úr furukvoðu (har-
pix). Það er notað í stórum stíl
við framleiðslu málningar og við
fleiri efnaframleiðslugreinar —
Rosin fæst alls staðar, þar sem
furuskógar vaxa og er því aug-
ljóst, að framleiðsla undralyfsins
með þess hjálþ er möguleg í stór-
um stíl, og það innan eins árs, að
sögn prófesosrs Aries.
Cortisone er fágætt og rándýrt.
Síðan Cortisone komst fyrst á
lyfjaskrá fyrir tveimur árum,
hefir það hlotið nafngiftina
„undralyf11, vegna hinna merki-
legu áhrifa þess á sársauka og
stirðleika, sem stafa frá gigt og
það læknar augnsjúkdóma, sem
oft leiddu til blindu.
En gigtarsjúklingar eru taldir
i milljónum í veröldinni og ógæf-
an var, að svo lítið var til af
Cortisone, að það nægði ekki
fyrir einn milljónasta hluta
þeirra, sem þjáðust. Svo var það
líka óskaplega dýrt. Hvorki meira
né minna en 37 mismunandi stig
eru í framleiðslu þess, frá hrá-
efninu til lyfsins sjálfs. Hráefnið
hefur til þessa verið gall úr ux-
um. En það þurfti gall úr 400 ux-
um til að vinna úr eitt gramm af
Cortisone og engum sjúklingi
var gagn að minni skammti en
100 milligrömmum, en 1/10
þessa magns á hverjum degi.
Með því að margendurtekin inn-
gjöf er nauðsynleg til lækning-
arinnar, áttu gigtarsjúklingar
ekki annars úrkosta en að notast
við hin algengari og ódýrari
meðul.
Rannsóknirnar kvísluðust í
þrjár greinar.
Til þess að útrýma skortinum
á „undralyfinu“. hafa efnafræð-
ingar skipt rannsóknum sínum
og tilraunum í þrjár megin grein-
ar og hafa náð markverðum ár-
angri í öllum þremur. Sú fyrsta
var, að fækka framleiðslustigun-
um til þess að ná Cortisone úr
galli nautpenings og auka magn
lyfsins, sem unnt væri að fá úr
gefnu magni þessa hráefnis.
Snemma á sl. ári tilkynnti firmað
Chering Corp. í New Jersey, að
tilraunir á þess vegum heíðu
orðið til þess, að finna uðferð til
að fá eitt gramm af Cortisone úr
galli 8 uxa í stað 400 áður og
hefði jafnframt fækkað fram-
leiðslustigunum í 20 úr 37.
Onnur grein rannsóknannna
miðaði að því að vinna Cortisone
úr öðru hráefni en uxagalli:
Glöggir efnafræðingar sáu, að
Cortisone mátti búa til úr kem
ískri formúlu efnis, sem tveir
vísindamenn Rockefeller-stofn-
unarinnar höfðu nefnt „Sarmen-
togenin“, en þeir einangruðu það
fyrst árið 1915.
„Sarmentogenin“ finnst í fræi
og kvoðu hitabeltisjurtategundar
sem nefnd er ,strophantus‘. Leið-
angrar voru gerðir út til Vestur-
Afríku og Mexíkó þar sem plönt-
ur þessar vaxa, og reyndin varð,
að úr ,,Sarmentogenin“ gátu góð-
ir efnafræðingar framleitt Corti-
sone. Plöntur þessar eru vafn-
ingsviðarkenndar og eru nú
ræktaðar í stórum stíl í Suður-
ríkjum Bandaríkjanna, en nokk-
ur tími mun líða unz nægilegt
magn þroskast til verulegrar
framleiðslu. Sem stendur gefur
þessi grein ekki meira Cortisone
en gallhráefnið. En „Sarmentog-
enin“ er merkur áfangi. Corti-
sone framleiðsla úr því er einföld.
,Aðeins‘ 16 framleiðslustig nauð-
synleg!
í leit sinni að fljótvirkari og
ódýrari aðferðum til að ná í gigt-
armeðalið var von efnafræðinga
að finna efni, sem væri einfald-
ara að samsetningu en Cortisone
en gerði sama gagn. Allmörg slík
efni hafa komið fram og hafa náð
útbreiðslu hin síðari ár, en ekki
hafa þau orðið langlíf og læknar
hafa 'deilt um notagildi þeirra.
En þessi grein rannsóknanna
leiddi fram í dagsljósið annað
kemískt efni, sem finnst í melt-
ingarfærum dýra, og þetta efni
er nú viðurkennt sem skæður
keppinautur Costisone.
á borði en ekki í orði
Glöggskyggn höfimduí' metur aðstöðuna í milli
stórveldanna um áramótin og er vongóður
um að friður haldist
Walter Lippmann
margra dómi einn
skyggnasti höfundurinn, sem
nú ritar um alþjóðamál. Á sl.
hausti birtist hér í blaðinu yf-
irlitsgrein, er hann ritaði áður
en hann hvarf í nokkurra mán-
aða Ieyfi frá blaðamennsk-
unni. Nú eftir áramótin hóf
hann á ný að rita í New York
Herald Tribune, og í fyrstu
grcininni eru hugleiðingar um
horfurnar á nýja árinu. Þykir
Degi vel hlýða, að endusegja
hér á eftir aðalatriðin úr þess-
ari grein.
Enginn getur fullyrt neitt um
það, hvað gerast muni á árinu
1952. Við sjáum „lítt aftur og
ekki fram.“ Atburðarásin er ekki
fyrirfram ákvörðuð, heldur skap-
azt af útreikningum og dóm-
greind manna, sérstaklega þó
Deirra, sem ráða málefnum þjóð-
anna.
Stærsta gátan virðist mér,
hvort ástæða sé til að ætla að
fyrir hendi sé nokkuð það, sem
kalla mætti samstöðu í skoðun
um það, hver sé aðstaða valdsins
í veröldinni í dag. Þessi samstaða
skoðun virðist mér eina sam-
Hinir lítt könnuðu eiginleikar
hormónanna.
Efnavísindi hormónanna
enn að skapast. Coi'tisone er einn
af þeim fáu hormónum — auk
kynhormónanna, — sem hægt er
að setja saman meðkemískrifram
leiðslu. En hráefnið, sem fyrir
hendi var, var alltaf takmarkað
Það leiðir því af tilkynningu pró-
fessors Aries, að þessu sé þá
gjörbreytt, því að rosin er lítt
takmarkað hráefni, en það þýðir
aftur að lyfið nær í framtíðinni
til miklu fleira fólks en áður. Dr.
Aries sagði, að 24 framleiðslu-
stig þyrfti til að vinna Cortisone
úr rosin, en aðalerfiðleikarnir
væru við fyrsta stigið. Hin stig-
in, sagði hann, eru til þess að
gera mjög auðveld og frám-
kvæmanleg án mikilla tækni-
er að | hefði verið í mikilli og bráðri
glögg- hættu, ef flugher og flotastyrk
Rússa hefði verið teflt fram. —
Vegurinn inn í Vestur-Evrópu
virtist greiðfær. Hinn smávaxni
herstyrkur Vestur-Evrópuþjóð-
anna, var mjög dreifður og lítt
fær um andspyrnu og her Vest-
urveldanna þriggja næst austur-
landamerkjunum var mestmegn-
is hernámslið en ekki sterkur
varnarher. í Evrópu eins og i
Asíu var það afgerandi hernaðar-
leg staðreynd, að þegar sleppir
skyndiárásarmætti flughersins
mundi alger hervæðing hafa tek-
ið Bandaríkin full þrjú ár —
nú eins og í heimsstríðunum báð-
um. Það var þessi ögnarlega langi
frestur, sem fremur en flest ann-
að sannfærði Þjóðverja um að
árás væri áhætta, sem vel mætti
I Marshall orðaði það, „getur stytt
þann tíma, sem nauðsynlegur er
til að koma á fullri hervæðingu“
(mobilization). Framkvæmd þess
arar áætlunar hefur gengið vel til
þessa, og mér skilzt að innan eins
árs muni þessi langi frestur hafa
verið styttur svo stórkostlega, að
Bandaríkin geti með skjótum
hætti gert hernaðarlegan mátt
sinn gildandi, ef kæmi til árásar-
styrjaldar. Með þessu er orðin
söguleg breyting á aðstöðu
Bandarríkjanna í veröldinni.
Hvað, sem gert kann að vera til
þess að stilla hernaðarútgjöldum
í hóf, virðist augljóst, að þessari
aðstöðu beri að viðhalda.
Stytting biðtímans er þegar
orðinn sá raunveruleiki, að hin
gamla formúla árásarríkjanna —
að sigra og styrkja aðstöðu sína
áður en Bandaríkin geta komið til
skjalanna — er ekki lengur í
samræmi við tímana.
í samræmi við þetta finnst mér
það líka athyglisvert, að Sovét-
ríkin voru aðgerðarlaus á meðan
við auglýstum það fyrir veröld-
inni að við (Bandaríkjamenn)
værum hernaðarlega vanmáttug-
ir og hófumst handa um að leið-
Undralyfið ACTH
Efni þetta er þekkt undir nafn-
inu ACTH og táknar þessi
skammstöfun orðin „anterior,
cortico-tropic hormone“. Hin
kemíska formúla þess er enn komulagið, sem unnt er að gera
ókunn enda þótt efnið væri ein-
angrað fyrir meira en 15 árum,
úr svínskirtlum. ACTH kemur
ekki í stað Cortisone, heldur örf-
ar það kirtlastarfsemi líkamans,
þá kirtlastarfsemi, sem með mjög
flóknum hætti framleiðir Corti-
sone í hinni meistaralegu efna-
smiðju mannslíkamans. Vand-
kvæðin á notkun ACTH eru hin
sömu og við Cortisone: Efnið er
fágætt og afar dýrt. Það þarf
kirtla 900 svína til að vinna úr
1 gramm af ATCH. Cortisone er,
eins og ACTH, eitt af þeim flóknu
efnum, sem nefnt er hormónar,
er hafa á síðari árum orðið æ
mikilvægari í læknavísindum.
Þessi efni eru framleidd af kirtla
starfsemi líkamans og fljóta með
blóðinu til áhrifa á ýmsa hluta
líkamans. Upphaf þeirra og verk-
un er enn að verulegu leyti
leyndardómur. Það er álitið, en
ekki vitað, að Cortisone sé
smurningin“, sem þarf til þess
að hreyfing sé eðlileg og óþving
uð. Gigt sé því vöntun á Corti-
sone.
sér von um að náist í milli hinna
ólíku heima austurs og vesturs.
Þeir geta ekki unnið saman, svo
að þar sé nokkurt gagnkvæmt
traust í milli. Ef þeir geta forðað
árekstri, er það af því einu, að
báðir gera svipaða áætlun um
eigin styrkleika og styrkleika
andstæðingsins.
Minni skoðanamunur cn fyrst
sýnist.
Það er rökstudd — þótt ekki
endanleg — ástæða til að ætla, að
meðal beggja aðila séu áætlanir
ábyrgustu manna ekki ólíkar í
grundvallaratriðum. Að minnsta
kosti hafa þeir hegðað sér þannig,
að ætla má að þeir telji, að hvor-
ugur aðili hafi hernaðarlega yf-
irburði að því marki, að afgerandi
geti talizt og að engin grundvall-
taka á sig með mikilli von um al- t,a^-
geran sigur. Þeir bjuggust við að
hafa lagt Evrópu undir. sig .og
brotið mótspyrnu þjóðanna á bak
aftur áður en amérísk hlutdeild
styrjöldunum,,gæti. haft veruleg
áhrif. Það hefur oft verið sagt, að
Hitler mundi ekki hafa byrjað
styrjöldina í vestri ef hann hefði
talið líklegt að Bandaríkin
mundu sogast inn í hana. Rétt-
ara er líklega að taka svo til örða,
að hann mundi ekki i haf a by rj að
stríðið, ef hann hefði vitað að
Bretar mundu haldá út þangað til
S
Bandaríkjamenn voru tilbúnir að
gera mátt sinn gildandi. Nú má
telja það merkustu tíðindin á
hernaðarsviðinu á árinu 1951, að
tíminn, sem þarf til þess að koma
fram algerri hervæðingu Banda-
ríkjanna hefur verið mjög stytt-
ur miðað við það, sem áður var.
Þetta má kalla geysilega þýðing-
armikla, hernaðarlega fram-
kvæmd og í henni felst hin
innri þýðing endurvígbúnaðar-
áætlimar Bandaríkjamanna. —
Stærsti veikleiki þeirra í báðum
heimsstyrjöldunum — hinn langi
frestur — hefur að verulegu leyti
arbreyting á þessari aðstöðu! verið numinn á biott fyiir til-
muni framköllúð með venjuleg-
um hernaðarlegum aðgerðum,
heldur miklu fremur af stjórn-
málaþróuninni innan landa-
eiu merkja hvors heims um sig eða
báðum í senn.
Á síðustu tveimur árum bendir
margt mjög sterklega til þess að
þetta sé rétt athugað. T. d. Kór-
eustríðið og endurvígbúnaður
Bandaríkjanna. Fyrir ári var her
SÞ í Kóreu illa á vegi staddur.
Segja má, að unginn úr hernum
legra tilfæringa. Vonir standa
því til að Cortisone verði í fram-
tíðinni svo ódýrt, að milljónir
manna geti notað það sem hin
algengari meðul dagsins í dag.
(Lausl. þýtt og endursagt).
verknað Marshalls fyrrv. her-
málaráðherra og Lovetts núv. yf-
irmanni þeirra mála.
Stefnubrcytingin 1950.
Hinn 14. des. 1950 lögðu þeir
mjög fast að Oryggisráði ríkisins,
að gera afnám þessa langa frests
að grundvallarstefnu landsins í
öryggismálunum. Þetta var þegar
herirnir í Kóreu voru á undan-
haldi fyrir kínverskum her, sem
sótti yfir Yalu-fljót. Á þeim tíma
ríkti mikill kvíði og glundroði
Washington og létt verk hefði
verið að taka ákvörðun, sem
byggð var á minni framsýni. En
ákvörðun sú, er gerð var, var að
koma upp aðstöðu til hernaðar-
legrar framleiðslu, sem, eins og
Hvað hélt aftur af þeim
1949 og 1950?
Engar hugleiðingar í þessu
sambandi eru í rauninni mark-
verðari en þær, sem spunnar eru
af spurningunni: „Hvers vegna
ekki í gær?“ Hvers vegna hófu
Rússar ekki árásarstríð þegar
hinn vestræni heimur var hern-
aðarlega vanmáttugur og átti
meira en fullt í fangi með að
standa kommúnistum snúning?
Eg veit að vísu ekkert um það,
hvernig Stalin svarar þessari
spurningu þegar hann er að tala
við sína félaga og undirmenn. En
mér virðist að skynsamlegasta
svarið, sem við getum gefið sjálf-
um okkur, sé, að ástæðan til þess
að styrjöld skall ekki á 1950 hafi
verið sú, að Rússar hafa gert sér
ljóst, að þrátt fyrir byrjunar-
sigra mundu þeir aldrei geta
sigrast á hinum nær ósigrandi
mætti Bandaríkjanna. Þeii' hafa
séð að endurvígbúnaður þeirra
yrði ekki stöðvaður með stríði,
heldur yrði það aðeins til að auka
hann, og þegar endurvígbúnaður
Bandaríkjanna er skoðaður í
réttu Ijósi og án æsinga og áróð-
urs, sést, að hann er ekki miðaður
við árás og ekki til þeirra hluta
hæfur. Þeir, sem lítið vita eða
eru ábyrgðarlausir, geta talað um
„að henda sprengjunni á þá.“ En
þeir, sem bezt skilja hernaðarað-
stöðuna vita, að án raunhæfrar
aðstoðar margra þjóða í Evrópu
og Asíu, er ekki unnt að láta
Rússa kenna á hernaðarmætti
Bandaríkjanna, svo að um muni.
Þetta er hið hernaðarlega jafn-
vægi, sem báðir heimarnir í
austri og vestri virðast hafa talið
skynsamlegt að viðurkenna —
ekki með orðum enn sem komið
er — heldur með stefnu sinni og
gerðum.
(Lausl. þýtt).