Dagur - 30.01.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn "30. janúar 1952
D A G U R
5
SkólakerfÉ Bandarlkjðnna er írjálslegf - áherzla
lögð á hagnýfa fræðslu
Rætt við Þórarin Björnsson skólameistara
Þórarinn Björnsson skólameist-
ari tók svo til orða á dögunum, er
eg ræddi við hann um skólamál
Bandaríkjanna og kynni hans af
fólkinu vestur þar, að fyrir-
greiðsla sú, er hann naut á ferða-
lagi sínu um Bandaríkin á sl.
hausti, væri í rauninni táknlegt
dæmi um lífsstíl fólksins þar og
viðhorf.
Þótt förin væri farin í stjórn-
ai'boði, vár ætlast til þess, að
gesturinn réði því sjálfur, hvað
hann vildi sjá ,og hvern hátt hafa
á kynnum sínúm af stofnunum,
mönnum og málefnum. Förin var
því öll ákaflega frjálsleg, en samt
var skipulag hennar afbragðsgott
og fyrirgreiðsa öll frábær. En
þetta tvennt — mikið frjálsræði
en þó snjallt og gott skipulag á
hlutunum -—■ má e. t. v. kalla að
einkenni lífsstíl bandarísku þjóð-
arinnar fremur öðru.Er mérþetta
frelsi, frjálsleg framkoma fólks-
ins og sú mikla gnótt allra hluta
— auðlegð og ríkidæmi — er
hvarvetna blasir við augum,
einna minnisstæðast nú, er eg lít
til baka yfir þessar vikur, er eg
dvaldi vestra, sagði skólameist-
ari, og er þó mörg minnisverð
tíðindi að telja fyrir mig úr þess-
ari ferð.
Ferðasagan í stórum dráttum.
Eg lagði upp frá Keflavíkur-
flugvelli 26. sept. og var kominn
til Washington eftir ótrúlega
skamman tíma. Þar var gerð
áætlun um kynnisför mína með
þeim hætti, er fyrr segir, en mér
síðan sleppt lausum til að haga
mér að eigin ósk, en átti þó
hvarvetna hauka í horni, þar sem
voru fulltrúar utanríkisráðu-
peytisins í ýmsum stórborgum, er
aðstoðuðu mig í hvívetna. Þurfti
aldrei að hafa áhyggjur af gist-
ingu eða öðrum beina né hafa
mikið fyrir því að komast í sam-
band við þá aðila, er mig fýsti að
kynnast. Frá Washington fór eg
fyrst til háskólabæjarins Ithaca í
New York fylki, en þar er
Cornellháskólinn og Fiskebóka-
safnið íslenzka. Dvaldi þar um
skeið. Þetta er ágætt menntaset-
ui' í fögru umhverfi. Hitti þar tvo
nemendur mína, Kristján Karls-
son bókavörð við Fiskesafnið og
Gunnhildi Snorradóttur rnagist-
er, er á þar heimili. Ithaca finnst
mér einn fallegasti háskólabær,
er eg hef séð. Til Cornellháskóla
s.
hafa margir íslendingar leitað, en
fátt um íslenzka stúdenta þar nú
sem annars staðar vestra. Er nám
þar yfirleitt' of dýrt fyrir okkur
efnalega. — Frá Itacha fór eg
til ríkisháskóla Michigan-
fylkis í Ann Arbor, þaðan til Chi
cago, Minneapolis, svo til Grand
Forks í Norður-Dakota; þá alla
leið vestur til Kaliforníu, til San
Fransisco og Berkeleyháskóla,
þaðan til Nýju Orleans, síðan
norður aftur til Washington,
Baltimore, Boston og New York.
Lengst dvaldi eg í San Fransisco
og í Washington.
Þú hefur aúðvitað hitt fjölda
nemenda og annarra íslendinga?
Eg hitti víðast hvar fyrir ís-
lendinga, mér til gagns og
ánægju, ýmist landa héðan að
heiman eða gi'óna Vestur-íslend-
inga. í Boston hitti eg m. a. Tóm-
as Árnason lögfræðing, gamlan
nemanda og bæjarmann, er þar
dvelur við framhaldsnám. í
Chicago Árna Helgason ræðis-
mann, er lét sér annt um mig, í
Minneapolis Gunnar Björnsson
ritstjóra og syni hans alla, hvern
ágætismanninn öðrum meiri, er
þar hafa allir hlotið góðan frama,
þótt ungir séu enn. Þar hitti eg
og Akureyring, Tryggva Aðal-
steinsson, er ýmsir hér munu
þekkja. f Grand Forks prófessor
Richard •* Beck, er við þekkjum
allir; í Dakota er margt manna af
íslenzku bergi brotnir, og varð eg
var við það í háskólanum og
heimavistum hans. í Berkeley er
Jóhann Hannesson frá Siglufirði
búsettur og kennir við háskólann.
Þar er og Jón Löve, ágætur náms
maður, hefur lokið prófi í bíó-
kemíu og lýkur senn prófi í lækn
isfræði og verður á þessu ári
prófessor við háskólann í Cleve-
land. í San Fransisco hitti eg
marga kunna íslendinga, eða
hafði fregnir af þeim. Þarna eru
t. d. hinir kunnu Stonesonbræð-
ur, frægir athafnamenn í bygg-
ingaiðnaði, er leyst hafa af hendi
ýmis stórvirki. Þeir munu vera
Borgfirðingar. Af íslendingum er
greiddu götu mína þar voru t. d.
frú Rannveig Schmidt og Okta-
víus Þorláksson ræðismaður, og
tveir nemendur mínir, Vigfús
Jakobsson frá Hofi í Vopnafirði
og Sigurður Eiríksson, héðan úr
bænum.
f Baltimore hitti eg prófessor
Stefán Einarsson og í Washington
að sjálfsögðu sendiherrahjónin
frú Ágústu og Thor Thors, er
tóku mér af einstakri alúð og
gestrisni. Marga fleiri ágæta
landa hitti eg í ferðinni, er reynd
ust mér góðir vinir, en of langt
yrði að telja þá alla upp hér.
Kynni þhi af skólum og upp-
eldismálum?
Skólamálin heyra ekki undir
sambandsstjórnina í Washington
nema að mjög litlu leyti; þau eru
sérmál fylkjanna. Af því leiðir
þegar, að skipulagið er nokkuð
breytilegt frá einum landshluta
til annars. Sums staðar — og
raunar viðast — eru ríkisháskól-
ar, annars staðar eru þeir einka-
stofnanir eða sjálfseignarfyrir-
tæki. í stórum di'áttum virtist
mér skólakei'fið allt frjálslegt og
viðhorf manna til uppeldis- og
fræðslumála ekki vanabundið
heldur „dynamiskt11 — á sífelldri
hreyfingu, í sífelldri leit að
heppilegustu aðferðum. í lægri
skólunum hafa nemendur t. d.
miklu frjálsara námsefnaval en
hjá okkur. Helming námsefnis-
ins á hverju skólaári fá þeir í
hendur „að ofan“ — þ. e. skyldu-
fög, en um hinn helminginn hafa
þeir allmikið frjálsræði innan
vissra takmarkana, þ. e. þeir geta
valið um ýmis efni. Þetta þýðir
það í reyndinni, að nemendur
læra líklega ekki eins mikið af
staðreyndum og nemendur hér,
þ. e. þeir leggja ekki eins mikið á
minnið, en þeir laðast þá fremur
að viðfangsefnum, er þeim eru að
skapi og ná betri árangri þar en
ella. Yfirleitt má segja, að fólk,
sem svarar til stúdenta hér,
kunni minna í bókstafslærdómi
en við, enda virtist mér námið
mjög miða að því, að menn hefðu
gagn af því beinlínis í lífsbarátt-
unni en lærðu síður til þess eins
að verða lærðir. Mér fannst t. d.
eftirtektarvert, hver áherzla er
lögð á þjóðfélagsfræði — Social
Sciences — en undir það heiti
„sortérar“ ýmis gagnleg þekking,
t. d. uppbygging þjóðfélagsins,
menningarlega og efnahagslega
og skipan hinna ýmsu greina op-
inbers lífs. Þeir lesa þar t. d. um
gerð fjárlaga ríkis og bæja, um
skyldur helztu embætta, um þró-
un félagslegrar samhjálpar, um
réttindi boi'garans og skyldur
hans að vera nýtur og góður
þegn. — Allt athyglisverðui' fróð-
leikur. Hér er ekki ætlazt til ut-
anaðlærdóms, heldur þess, að
menn séu heima í aðalatriðum úr
2 þykkum kennslubókum:
Skólabragur og kennsluhættir.
Mér þótti frjálslegur bragur í
tímum. Ekki ærsl og agaleysi,
heldur var kennsla oft í samtals-
formi, þar sem kennarinn leiddi
samtalið, en nemendur tóku fjör-
legan þátt í því. Þarna var rætt
um margvíslegustu efni. Eg kom
til dæmis í tíma, þar sem rætt var
af kappi um ástina og hjónaband-
ið! Slíkt mundi þykja tíðindum
sæta hér. Kennarar virtust sums
staðar hafa frjálsræði og aðstöðu
til ýmiss konar tilfæringa, sem
hér er ekki tök á að framkvæma.
T. d. kynntist eg frönskukennara
í menntaskóla. Eftir nokkurra
mánaða kennslu lét hann nokkra
úi' bekksögninni flytja siguppum
bekk; þeir höfðu verið mjög dug-
legir. Með stærsta hópinn hélt
hann áfram sem fyrr. Nokkra
einstaklinga lét hann hefja námið
á ný — þeir gátu lært, en höfðu
dregizt aftur úr. Og loks fengu
nokkrir þessa ráðleggingu: Þið
skuluð hætta þessu og velja ykk-
ur eitthvert annað fag. Þið lærið
aldrei frönsku! Svona aðstaða
opnar möguleika til kennslu-
árangurs, sem hér þekkist ekki.
Telur þú þetta frjálsa fyrir-
komulag betra en okkar kerfi?
Hvort tveggja hefur sína kosti
og galla. Þar vestra berjast sumir
kennarar fyrir fastara formi.
Við, sem höfum það, getum stund
um hugsað okkur meira frelsi og
svigrúm en reglugerðir og próf-
kröfur veitá. En tvímælalausan
kost tel eg hið „dynamiska" við-
horf til skóla- og uppeldismála og
leitina að því bezta. í því efni má
sitt hvað læra af öðrum þjóðum,
t. d. Bandaríkjamönnum, enda
þótt eigi sé unnt né sanngjarnt að
bera skólakerfi þeirra mjög sam-
an við okkar skipan.
Hin ytri áðbúð skólanna?
Hún virtist mér víðast mjög
góð, húsakynni, kennslutæki, að-
búð heimavista o. s. frv. bera vott
um auðugt land og mikla tekn-
iska hugkvæmni. Aðbúð nem-
enda yfirleitt ágæt. Góðir náms-
menn virðast hafa tækifæri til-
þess að komast fjái'hagslega létt
út úr löngu námi vegna mai'gs
konar styrkjastarfsemi. Menn,
sem gegnt hafa herþjónustu,
njóta sérstakra fríðinda í skólun-
um. Sum skólahverfi vestra —
Campus — eru mjög glæsileg að
öllum búnaði og hljóta að vera
ánægjulegar vistarverur fyrir
ungt fólk .En að sjálfsögðu er
ietta nokkuð misjafnt í einstök-
um skólum og landshlutum.
Svo að þú telur ferð þína hafa
verið góða og gagnlega?
Fyrir mig var hún ævintýri lík-
ust og heill minningasjór. Hún
opnaði mér sýn til ýmissa efna í
skólamálum og uppeldismálum,
sem eg tel gott að kj%mast og eru
íhugunarefni og e. t. v. getur mað
ur líka á slíku kynningarferða-
lagi betur en ella fest auga á því,
sem er gott í þeirri skipan, sem
maður býr við heima. En auk
þess, sem eg sá í skólum, þótti
mér gaman að sjá Bandaríkja-
menn heima hjá sér, kynnast
frjálslegri og aðlaðandi fram-
komu þeirra, greiðasemi og
hjálpsemi. Maður 'vérður þess lítt
var þar, að vera útlendingur og
er það notaleg tilfinning fyrir
ferðalang.
Dagur þakkai' skólameistara
greið svör við spurningum og
býður hann velkominn heim aft-
ur.
Félagswhist og dans a ð Lóni
næstkomandi föstudag, kl. 20.30. Verðlaun veitt.
Dansað til kl. 1. — Hljómsveit J. Riba leikur.
Aðgangur kr. 15.00. — Veitingar, m. a. kalfi,
pönnukökur og flatbrauð með hangikjöti.
Karlakórinn „Geysir“.

Dráftarbrautir Akureyrarbæjar
Tilboð óskast í leigu á dráttarbrautum Akureyrar-
bæjar á öddeyrartanga. — Frestur til að skila tilboðum
er til 10. febrúar n. k. - Nánari upplýsingar varðandi
leiguna gefnar á skrifstofu bæjarstjóra.
L
Húshjálp
Ensk kona, reglusöm, vön al-
gengum húsverkum, sem er í
kynnisferð hér á landi, óskar
að dvelja á Akureyi'i til vors og
fá fæði og herbergi gegn hús-
hjálp eftir nánara samkomu-
lagi. Tilboð óskast send blaðinu
merkt: húshjálp.
Bæjarstjóri.
j
ar
Barnabindingar
Unglingabindingar
Gormabindingar
Göngubindingar
Stakir gormar.
Jdrn- og glervörudcildin
4UGLÝSIÐ t DEGI
ÍHKHKHKHKKHKHKHKHKHKHKHKHKKHKHKKHKHKHKHKHKHKHKí-iKa