Dagur - 25.06.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 25. júní 1952
D AGUK
5
Mikill viðbúnaður til ai taka á móti
síldinni á Norðauslurlandi
En hún getur „platað44 menn enn,
segir Óskar Halldórsson útgerðar-
maður í þessu spjalli við Dag
Blaðið náði á dögunum tali af
Óskari Halldórssyni útgerðar-
manni, er hann staldraði hér við
dagstund á leið frá Raufarhöfn til
Reykjavíkur, og spurði hann um
síldina, hvar hún væri og hvort
hún kæmi.
En Oskar varðist allra frétta,
sagði það eitt, að hún væri svo
sem vís til að „plata mann“ núna
eins og svo oft áður. Annars
vantaði svo sem ekki viðbúnaðinn
til að taka á móti henni, a. m. k.
ekki á Raufarhöfn, en þangað
hefur Óskar nú flutt aðalbæki-
stöð sína'í síldinni.
Frá Siglufirði til Raufarhafnar.
— Eg er hættur á Siglufirði,
sagði hann. Sendi bæjaryfirvöld-
unum símskeyti á gamlársdag
síðastliðinn og þakkaði viðskiptin
í 32 ár og lét þess getið, að eg
mundi ekki koma þar aftur með
atvinnurekstur. Þeir tóku .nefni-
lega upp á því þar að leggja á
mann þéttingshá útsvör, enda
þótt maður stæði í stórfelldum
taprekstri á sfldinni. Gat ekki
fellt mig við svoleiðis vinnubrögð,
kvaddi og fór. Nú er maður kom-
inn í atvinnurekstur á Raufar-
höfn og þar stendur mikið til í ár,
miklu meira en í fyrra. Það er
verið að stækka gömlu síldar-
þlönin um helming og byggja
nýja stöð. Þá hefur Raufarhafn-
arhreppur leigt dýpkunarskipið
Gretti og er ráðgert að dýpka
innsiglinguna í höfnina og verða
þetta framkvæmdir, sem kosta
rriikið fé. — Nú, af mér er það
að segja, að eg sá það í fyrra, að
fólkið að sunnan getur varla
hafst við úti í norðaustannepj-
unni þarna fyrir austan. Það var
aðeins í fáa daga í fyrra, sem
menn voru ekki með munnherkju
þar, að minnsta kosti við Sunn-
lendingamir, en við vorum líka
margir, um 70 stúlkur og 20—30
karlmenn. Eg hef því, á minni
söltunarstöð, hafizt handa um að
bj'ggja yfir fólkið, þ. e. a. s. koma
vinnunni við söltunina undir þak.
Þetta er heilmikið hús, 17x40
metrar að stærð, og verður nú í
fyrsta sinn á Norðurlandi öll
söltunin í húsi. Eg geri mér vonir
um að mikið verði um að vera
þarna fyrir austan í sumar. í
fyrra voru þar 120 stúlkur við
söltun, í ár a. m. k. 240. Þar var
söltuð mei'ri síld í fyrra af þessu
fáa fólki en í sjálfum Siglufirði.
Þetta er athyglisverð staðreynd.
Erindi þitt hingað? Ertu að
hugsa um atvinnurekstur hér?
— Ekki í síld að minnsta kosti.
Eg dvel annars aldrei lengi í senn
liér á Akureyri. Hef aldrei kunn-
að neitt sérlega vel við mig hér,
þetta er mikið skóla- og mennta-
setur, en eg kann betur við grút-
ar- og slorlyktina. Lítið um hana
hér. Nóg um það. Mín ferð hingað
stendur annai’s ekki beinlínis í
sambandi við nein plön hér á
Akureyri — þótt maður kunni e.
t. v. að hafa einhver slík á bak
við eyrað — nei, eg kom hér bara
við á leið suður. Kom frá Kópa-
skeri með línuveiðaranum
Straumey, sem þið hér þékkið.
Þegar eg kom þangað um borð fór
eg að hugsa um það, að stundum
geta blöðin komið ýmsu til leiðar
og líklega eru þau meiri þáttur í
þjóðlífinu en margur heldur. Og
þið blaðamennirnir gegnið þá líka
ábyrgðarstarfi.
Utvegsbóndinn í Görðum og
blöðin.
Þessar hugleiðingar komu til af
því, að skipstjóri á Straumey er
Jón Sigurðsson frá Görðum á
Seltjarnarnesi, en hann er sonur
Sigurðar útvegsbónda og skútu-
skipstjóra á sama stað. Fyrir
nokkrum árum birtist viðtal við
Sigurð í Morgunblaðinu, ritað af
Valtý Stefánssyni ritstjóra. Eftir
að eg hafði lesið þetta viðtal verð
eg að segja það eins og er, að við-
talshæfileikar Valtýs náðu í þetta
skipti hámarki að mínum dómi,
enda var mótparturinn, Sigurður
útvegsbóndi, svo frumlegur í
sinni frásögn, að sjaldan er á slíkt
að hitta. Grein Valtýs um það,
hvernig blaðaviðtal verður til, og
þetta viðtal við Sigurð úr Görð-
um, ættu að vera í lesbókum fyr-
ir unglinga. Þannig er þar á mál-
um haldið. Svo var það eitthvað
þremur árum seinna, að eg hitti
Vilhjálm S. Vilhjálmsson rithöf-
und og benti honuih á, að hann
mundi sjaldan á ævinni eiga þess
kost að hitta slíkan menn sem
Sigurð útvegsbónda í Görðum,
menn, er ætti jafn stóra sögu og
hann frá gamla tímanum og þeirri
víkingaöld, sem þá gekk yfir og
núverandi þjóðfélag er að veru-
legu leyti byggt á. Og nú veit eg
ekki betur en þessi góði maður sé
að rita ævisögu Sigurðar útvegs-
bónda eftir frásögn hans sjálfs.
Og eg þori að fullyrða, að þar fær
þjóðin betri lýsingu á þjóðháttum
hins eldri tíma en nú er til, og
bók, sem vert er að lesa. Þetta
atvik sannaði mér, að upphaf
margra góðra mála er hjá blöð-
unum og því má gjaman halda á
lofti.
En hefur þú ekki sjálfur eitt-
hvað að segja um gamla tímann?
— Eitthvað mætti kannske
segja. Hef til dæmis haft síldar-
rekstur hér fyrir norðan í 32 ár
og gengið misjafnlega, ýmist ver-
ið ríkur eða fátækur. Það var í þá
daga, að maður fór á hausinn ef
mikil síld fiskaðist. Það komst
ekkert lag á síldarútveginn fyrr
en síldarverksmiðjur ríkisins'
voru stofnaðar. Já, og svo er
margs að minnast, sem ekkert er
tengt síldinni. Það mætti sitt
hvað segja, ef út í það væri far-
ið. —
En nú er ekki tími til þess að
rifja fleira upp. Flugvélin er að
fara eftir fimm mínútur og Óskar
verður að hafa hraðann á að ná
henni, því að á Akureyri vill
hann ekki dvelja lengur en nauð-
syn krefur. — Jú, jú, það er svo
sem ágættfólk hérna, segir hann,
það eg til þekki, en eg kann bara
ekki við staðinn. — Og þar með
Þökk sé stjórnendum Þjóð-
leikhússins fyrir það, að þeir
hafa nú þegar sýnt ýmsa við-
leitni í þá átt að gera þessa stofn-
un — svo merk og þýðingar-
mikil sem hún hlýtur að vera
og verða á ýmsan hátt fyrir list
og menningu í landinu — annað
og meira en bæjarleikhús fyrir
höfuðstaðinn, sem vissulega væri
fullgilt og merkt viðfangsefni
hverju leikhúsi á sína vísu, en
þó ekki það verkefnið, sem Þjóð-
leikhúsi er einhlítt, ef það á ekki
að kafna undir sínu veglega
sæmdarhéiti. Hér gefst ekki færi
á að ræða það almennt að sinni,
hvað Þjóðleikhúsið íslenzka hef-
ur þegar gert — né héldur hitt„
hvað það kann að hafa ógert
látið — í þessum efnum, enda
naumast fært að byggja nokkrar
víðtækar ályktanir né spádóma
á þeirri litlu reynslu, sem af
þessu er fengin á því harla
skamma skeiði, sem þegar er
runnið, síðan þjóðleikhús tók
hér fyrst til starfa. — En víst er.
hitt og vafalaust, að með leikför-
inni hingað er rétt stefnt og
rakleiðis í þessa átt, og mættu
gjarnan fleiri tíðindi af sama
tagi gerast fljótt og oft aftur,
bæði hér og sem víðast annars
staðar á landinu, þegar því
vindur hann sér út úr dyrunum
og er horfinn. En við eigum enn
ýmislegt vantalað, en það verður
þá að bíða síns tíma. Óskar á eft-
ir að koma hér aftur innan tíðar
og alltaf er gaman að spjalla við
hann. Þótt árin séu farin að fær-
ast yfir hann er hann í andanum
eins og ungur maður, fullur af
nýjum hugmyndum um ýmislegt,
sem felur í sér möguleika fyrir ís-
lenzkan atvinnurekstur. Það er
alltaf hægt að drífa upp penihga
á íslandi ef menn bara vita,
hvernig þeir eiga að bera sig til
við það. Það hefur Óskar Hall-
dórsson sannað með öllu sínu
hrauki og bramli bæði fyrir
sunnan land og norðan. Og hver
getur nú sagt, hversu oft hann
ihefur fitjað upp á einhvei-ju nýju
í okkar sjávarútvegsmálum, sem
til gagns hefur orðið fyrir alla
þjóðina?
verður með nokkru móti við
komið.
Af gildum ástæðum hlýtur það
ávallt að vei-ða mjög 1;akmark-
aður hluti sjónleikja þeirrá, er
Þjóðleikhúsið tekur til meðferð-
ar, sem hugsanlegt er að fara
með út á land í leikför sem
þessa. Hugsanlegt er — og jafn-
vel líklegast — að þorri þeirra
leikrita, sem almenning utan
höfuðstaðarins kynni hvað helzt
að fýsa að sjá af þeim verkum,
sem þar verða tekin til meðferð-
ar á hverjum tíma, komi alls
ekki til greina í uppfærslu þess
utan veggja hins stóra og full-
komna leiksviðs, sem af góðum
og gildum ástæðum verður ekki
„pakkað saman“, og stungið inn
í eirihvern vörubílinn og flutt á
fjarlægt landshorn. Um svo sjálf-
sagðan hlut þýðir hvorki að fóst
né mögla. En þeim mun gleði-
legra er það, þegar svo ber við,
að eitt öndvegisrit leikbókmennt-
anna reynist að þessu leyti í
hinum litla og harla afmarkaða
„hreyfanlega hluta“, sem komið
verður að ytra borðinu fyrir á
vörubílspalli, þótt snilld sjálfs
höfuðmeistarans, Ibsens gamla,
verði hins vegar naumast nokkur
venjuleg takmörk sett, hvorki í
tíma né rúmi. Og sízt dregur
nað úr gildi slíks bílfarms —
heldur var það auðvitað aðal-
atriðið, eins og hér var í pottinn
búið — að með honum fylgdi
ágætt sýnishorn ýmissa hinna
snjöllustu og þaulreyndustu leik-
ara þessa lands og það, sem ný-
stárlegast var og merkilegast í
þetta sinn — sjálf Segelcke, hin
fræga og stórsnjalla norska leik-
kona.
Vafalaust er það rétt og aðeins
hógvær og yfirlætislaus lýsing
staðreynda, sem landi hennar,
Olav Kielland, hljómsveitarstjóri,
orðar svo í grein sinni um lista-
konuna, er fylgir leikskránni:
„Tore Segelcke þarf ekki túlk.
Hún er mikils metin alls staðar
á Norðurlöndum. Sennilega er
hún fremst allra leikkvenna í
Noregi. En hún er miklu meira:
hún er dásamlegt vitni um rétt
einstaklingsins til frelsis, sann-
lejka og fegurðar. .. . Og hver
sá, sem lifað hefur skinandi list
hennar og fundið hefur vængja-
itak hugarflugs hennar, segir ó-
sjálfrátt eins og Bjöm Bjömsson:
„Elskaða Tore. Guðinn Amor,
alls ráðandi og allt vitandi, held-
ur þér um hönd, þess vegna
gengur þú öruggum og sviflétt-
um skrefum gegnum lífið.“
Nei, Tore Segelcke þurfti sann-
arlega engan túlk, hvorki í einni
eða annarri merkingu. Ekki einu
sinni hér, þar sem hún ein mælti
þó á framandi tungu. Og undar-
lega eðlilega féll hið hreimmikla
og svipúðga norska ríkismál, —
mál hennar og Ibsens í einingu,
— saman við íslenzkuna okkar,
svo að menn gleymdu því næst-
um eða alveg á stundum, að hér
■voru tvær frændtungur, en þó
harla ólíkar um margt, talaðar
í sömu andrá að kalla, án þess
að harkalega stingi í stúf að
•nokkru leyti. — Á vissum augna-
blikum, þegar andinn og listin
tala, geta ólikar þjóðtungur
þannig fallið í einn og sama far-
veg tilfinninga, vitsmuna og
sterkra, sálrænna átaka.
Af ýmsum ástæðum gerist þess
engin þörf að lýsa Brúðuheimili
Ibsens fyrir öllum þorra manna
hér um slóðir. Og vel mátti það
rifjast upp fyrir okkur Akureyr-
ingum í samibandi við sýningu
þess nú, að ekki er langt um
liðið, síðan okkar eigin leikarar,
með Oldu heitina Möller í aðal-
hlutverkinu þó, léku þennan leik
hér og í Reykjavík, og gerðu
hlutverkunum flestum aílveg
ótrúlega góð skil, þegar sann-
gjarnt tillit er tekið til allra að-
stæðna. Þess gerist heldur engin
þörf að fara mörgum orðum í
stuttri leikfregn — sem alls ekki
er hugsuð eða skrifúð sem nokk-
ur leikdómur eða gagnrýni, að
fara mörgum orðum um frammi-
stöðu reykvísku leikarapna, sem
hér fóru með önnur hlutverk
leiksins. Landslýðurinn þarf ekki
að láta segja sér það sem einhver
nýmæli, að þau Arndís Bjöms-
dóttir, Bryndís Pétursdóttir, Þóra
Borg, Indriði Waage og Valur
Gíslason eru traustir og ágætir
leikarar, hvert á sínu sviði, enda
i(Framhald á 7. síðu).
Leikför Þjóðleikhússins til Akurevrar:
Brúðulieimili Ibsens
Leikstióri og aðalleikandi: Tore Segelcke
I. Waage (dr. Rank), Valur Gíslas. (Helmer), Tore Segelcke (Nóra).