Dagur - 09.07.1952, Blaðsíða 4

D A G U R Miðvikudagmn 9. júlí 1952
Framleiðsluverðmæti Sambafidsverksmiðjaiina nemur
120 sniHjóniim króna. - launagreiðslur
neuia meira en 45 mii3ióiiíim
Með kaupum Sambands ísl.
samvirmufélaga á Gefjuni 1930
urðu ekki aðeins þáttskil í sögu
verksmiðjunnar, heídur og í iðn-
aðarsögu Akureyrarkaupstaðar.
Jónas Þór.
*
Sambandið tók brátt að undir-
búa stórfelldar endurbætur á
veídísmiðjunni og stefna a&.stpr-
iðjufaér í baenum. Sú trú á Akur-
eyri 'sem vaxandi iðnaðarbæ, sem
lýsti sér í viðhorfi og frarn-
kvæmdum Sambandsins, ýtti
undir allar iðnaðarframkvæmdir
hér, átti drýgstan þátt í því að
koma iðnaðarbæjarnafninu á Ak-
ureyri. Eftir 20 ára forustu Sam-
bandsins á þessum sviðum, stend
ur Akureyri fremst í sumum iðn
greinum, þ. á. m. í ullar- og
skinnaiðnaði, hér er starfrækt
nýtískulegasta verksmiðja á
landinu og hin fullkomnasta um
allan vélaútbúnað og fyrirkomu-
lag, þar sem er hin nýja Gefjun,
sem nú er smátt og smátt að taka
við af gömlu verksmiðjunni og
sendir nú á markaðinn hverja
nýjungina á fætur annarri.
Lítil verksmiðja —
miklir möguleikar.
Saga Gefjunar . frá upphafi er
merkur kapítuli í iðnaðarsögu
landsins. .Tpvélamar við Glerá
vor upphaf verksmiðjureksturs á
Akureyri og eðlilegt framhald
þess, er tóskapur heimilanna
minnkaði vegna fólksflutninga til
sjávarsíðunnar og framkvæmd-
anna þar. Þær voru einnig merk
viðleitni til þess að gera íslenzkar
framleiðsluvörur verðmætari,
vinna þær heima en flytja ekki
óimnar á erlendan markað. —
Gefjun var þamrig frá upphafi
trú þeirri stefnu, sem Sambandið
og samvinnumenn hafa jafnan
fylgt og stefnt að alla tíð.
Saga Gefjmiar frá 1897 til 1930
er saga um ötult starf' bjartsýnna
athafnamanna og um sigra þeirra
á margvíslegum eríiðleikum. Þeir
ruddu veginn og sýndu, að miklir.
möguleikar voru tengdir ullaiv
vinnslunni í landinu. Margir
lögðu þar hönd á plóginn. Má
nefna Aðalstein Ilalldórsson,
hinn fyrsta verksmiðjustjóra,
Ragnar Ólafsson konsúl, er hafði
óbilandi trú á gildi slíks iðnaðar
og hinn giftudrjúga og ágæta
verksmiðjustjóra í áratugi og
brautryðjanda á sviði ullariðnað-
arins, Jónas Þór.
Framkvæmdir SÍS.
En saga fyrirtækisins frá 1930
og til þessa dags, er saga mikilla
framkvæmda, merkilegs braut-
ryðjendastarfs. Fyrsta stóra end-
urbótin var gerð 1935, er kamb-
Úr vélasal á nýju Gef jun. Þama eru fullkomnustu tegundir vefstóla
og annarra véla. Vinnu- og vélasalir eru stórir og bjartir. Aðallýsing
er ofanljós eins og glöggt sést á myndinni.
Úr ullarþyottastöðinni nýju. Þetta er fullkomnasta tegund ullar-
þvottavélasamsíæðu, sem nú er framleidd. Þarna er meginhiuti af
ullarframleiðslu landsins þveginn.
garnsverksmiðjan tók til starfa,
að afloknu miklu undirbúnings-
starfi. Sú framkvæmd gerbreytti
ullariðnaðinum og víkkaði mjög
markaðinn fyrir framleiðsluvörur
verksmiðjunnar. — Dúkagerðin
varð fjölbreyttari og varan fall-
egri. Allt band varð áferðarfall-
egra og betra. Allt síðan hefur sí-
fellt verið unnið að því að endur-
bæta vélakost verksmiðjunnar
og koma fram með nýjungar í
framleiðslunni. Síðustu og
stærstu skrefin í því efni eru ull-
arþvottastöðin nýja og endur-
bygging verksmiðjunnar, sem
enn er eigi að fullu lokið, og kaup
nýrra og fullkominna véla, sem
nú eru sem óðast að taka til starfa
og framleiða fjölbreyttari og
fallegri vöru úr íslenzku ullinni
en áður hefur þekkzt hér á landi.
Eru þessar síðustu framkvæmdir
einar hinar merkustu, sem gerðar
hafa verið á sviði iðnaðarmála
hér á landi.
Gefjunardúkar eru sífellt að koma á markaðinn í fjölbreyttari og
fallegri gerðum. Góðborgaramir ganga nú daglega í fötmn úr ís-
lenzkum efnum.
Gildi ullariðnaðar fyrir þjóðina.
Gildi þessa starís alls fyrir
þjóðarbjúskapinn er augljóst. —
Hverri þjóð er það hagkvæmt og
hollt að búa að sínu, eftir því sem
ástæður leyfa. Það hefur sannast
í gegnum aldirnar, að íslenzka
ullin hentar bezt í fatnað lands-
manna, íslenzk ull á bezt við ís-
lenzkt veðurfar. Ef unnt er að
vinna úr henni klæði, sem svara
kröfum tímanna um útlit og gæði,
er það mikill ávinningur fyrir
þjóðarhag og þjóðarheilsu. Þá
sparast erlendur gjaldeyrir. til er-
lendra klæðakaijpa, . íslenzkar
hendur vinna að því að klæða
þjóðina í stað erlendra, og ullar-
framleiðendur fá meira fyrir vöru
sína en ella. Þessi verkefni er
Gefjim nú að leysa. Fyrir langt
og þrotlaust starf er nú þar komið
að ullariðnaðurinn íslenzki fram-
leiðir vörur, sem standast sam-
jöfnuð . við erlendar vörur um
smekklegt útlit og hentuga gerð.
Það gerizt nú — sem betur fer —
æ algengari sjón að sjá góðborg-
arana klædda fallegum og end-
ingargóðum íslcnzkum fötum, úr
hinum nýju Gefjunardúkum. —
Líklegt má telja, að innan
skamms verði það fleiri en fs-
lendingar, sem telja slíkan fatnað
sér samboðinn og að öruggur
markaður fyrir þessa dúka fáist
með erlendum þjóðum. Það er til
dæmis ljóst, að Gefjunar-tweed-
efnin eru sambærileg við norður-
skozku tweedefnin, sem hafa
verið eftirsótt vara á heimsmark-
aðinum í áratugi. Slfkum árangri
má ná í íslenzkum iðnaði, þegar
dyggilega er að unnið og jafnan
talið sjálfsagt að nota fullkomn-
ustu framleiðsluaðferðir, ef við
verður komið. Nú stefnir óðfluga
að því, að unnt verði að vinna úr
allri íslenzku ullarframleiðslunni
og hætt verði að senda ullina
óunna til erlendra þjóða og láta
þær vinna úr henni. Og nú er ís-
lenzk ullarframleiðsla í vexti aft-
ur eftir áföll sauðfjárveikinnar,
og íslenzkur ullariðnaður virðist
eiga mikla framtíð, enda hefur
verið vandað til undirstöðunnar.
Gildi framkvæmdanna fyrir
bæinn.
Þýðing þessa alls fyrir þjóðar-
búskapmn. í þeild er augljós. En
silveg sérstaka þýðingu hefur
Gefjun haft fyrir Akureyrar-
kaupstað. Mikill fjöldi bæjar-
manna hefur á liðnum áratugum
starfað í verksmiðjunni og haft
þar sína aðalatvinnu. Gefjun og
annar iðnrekstur SÍS og KEA hér
á Akureyri er alveg óumdeilan-
lega einn af hornsteinum efna-
hagslegs sjálfstæðis bæjarfélags
og borgara. Þetta eru atvinnufyr-
irtæki sem veita örugga atvinnu
allt árið og hafa sigrast á Öllum
erfiðleikum, sem á vegi hafa orð-
ið og jafnan sótt fram á við til
meira.starfs og beiri afkom ll, þótt
stundum hafi orðið stöðvun j( bili.(
Síðan Sambandið tók
við Gefjún lún ára-
mótin 1930-1931, hafa
samanlagðar launa-
greiðslur Sambands-
verksmiðjanna numið
45.854.000 krónum. —
F ramleiðslu v e rð m æ t i
þeirra nemur á sama
tímabili 120.454.000
krónum. Ullin, sem
verksmiðjan hefir not-
að, er 16.8 milljón
króna virði.
Á seinni árum hafa launa-
greiðslur allra samvinnuverk-
smiðjanna og samvinnufyrirtækj-
anna á Akureyri (SÍS og KEA)
numið 18—20 milljónum króna á
ári, og sýna þessar tölur allar,
hversu geysilega þýðingarmikil
starfræksla samvinnufélaganna
er á Akureyri og er nauðsynlegt
að bæjarmenn allir geri sér þetta
Ijóst.
Vöxtur og e.fling samvinnu-
fyrirtækjanna helzt í hendur
við vöxt og viðgang bæjar-
félagsins, eflir atvimiulífið og
styrkir efnahagsöryggið. Þess-
um bæ hefur vegnað vel allt
síðan 1930. Hin öfluga íslenzka
samvinnuhreyfing hefur lagt
þar mikhui skerf af mörkum.
Á 50 ára afmæli SÍS er gott
tækifæri til þess að glöggva sig
á þessum aðalatriðum. Það er
gæfa Akureyrar að bera með
réttu. nafniðe SAMVINNU-
BÆRINN; -* '•