Dagur - 30.07.1952, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 30. júlí 1952
Ð A G U R
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Aígreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Tækifærin í lílf numdu landi
MERKUR NORSKUR GESTUR, sem var hér á
ferð eigi fyrir löngu, lét svo ummælt í blaðavið-
tali syðra, að sér virtist hér á landi vera mikil
tækifæri til athafna í okkar lítt numda landi,
enda mundi það sjálfsagt geta framfleytt margfalt
fleira fólki en nú byggir það. Þessi ummæli eru
naumast miklar fréttir fyrir flesta íslendinga, en
samt þannig vaxin, að rétt er að halda þeim á
lofti. Raunar mun enginn, sem hugsar um framtíð
þjóðarinnar af nokkurri alvöru, efast um, að hún
geti orðið björt, ef vel er að Unnið, en sjaldgæfara
gerizt nú að heyra á það minnst en barlóm um
erfitt tíðarfar og aflabresti og aðra óáran. Sumir
hafa jafnvel við orð, að landið gerizt nú lítt
byggilegt og réttast væri að hverfa til suðlægari
stranda með allt sitt. Þegar þannig liggur á sumu
fólki, er hressandi og hollt að heyra ummæli, sem
þau, er hinn norski merkismaður lét falla. Og þá
er iíka gott að renna huganum aftur í tímann til
erfiðleikatímabils á liðinni tíð, sem þjóðin lifði vel
af þótt aðstæður væru margfalt erfiðari en nú
gérizt. Ekki er siður lærdómsríkt að líta til ann-
arra þjóða og hugleiða, hvað gerizt í þeirra garði.
Skyldi allt ganga þeim í haginn og er náttúran
sífellt örlátari við þær en okkur? Menn geta
gjarnan rifjað upp í huga sér ýmis atriði úr frétt-
um liðinna mánaða, minnst flóða á ítalíu og í
Bandaríkjunum, þurrka og sléttuelda í Ástralíu
og Kanada o. s. frv. og borið þessar náttúruham-
farir saman við ótíðina okkar og spurt sjálfa sig
að því, hvort þeir vildu skipta. Sannleikurinn er
sá, að þetta land, þótt harðbýlt sé á stundum,
býður okkur upp á tækifæri til menningarlífs, sem
fyllilega jafnast á við þau, sem margar áðrar
þjóðir búa við, enda þótt okkur þyki stundum allt
betra hjá þeim í fjarlægðinni. Okkar hlutverk er
að notafæra okkur þau tækifæri, sem hér bjóðast,
á þann hátt að það verði landinu til gagns og
þjóðinni til ávinnings og sæmdar. Á þessum vett-
vangi eru mörg og mikil tækifæri, ef menn hafa
trú á framtíðinni og þor til þess að ryðja nýjar
leiðir.
HÉR f BLAÐINU í dag er birtur útdráttur úr
erindi, sem merkur fræðimaður flutti hér nýlega
um náttúru lítils hluta landsins, hér í nági'enni
okkar. Hann benti þar á þá staðreynd, að í þröng-
um fjalldal finnast mörg tækifæri til athafna, þar
eru verðmæti, sem ekki eru nýtt, bergtegundir,
jökulís og mikil náttúrufegurð. Þó þessi dalur sé
sérkennilegur og öðrum dölum ólíkur um ýmis-
legt, mun þó fjarri fara að hann sé nokkurt eins-
dæmi eða að ekki mætti benda á hliðstæð nátt-
úrufyrirbæri víða annars staðar. Á þessum vett-
vangi eigum við lítt numið land og ótal tækifæri
hillir upp við sjóndeildarhring. Við höfum rekið
iandnámið af kappi við sjóinn á undanförnum ár-
um, og víða í sveitum landsins er merki hins nýja
tíma hátt á lofti. En tækifærin eru engan veginn
fullnotuð þar. Síldveiðin virðst ætla að bregðast
okkur í ár með okkar stórvirku veiðitækni, en á
sama tíma veiða útlendingar allvel hér skammt
undan landhelginni af því að þeir láta sér nægja
að taka smærri feng á hverjum degi. Enn eru
heldur engan veginn fullkannaðir möguleikar
þeir, sem íslenzk mold geymir til þess að fóstra
alls konar nytjagróður. Það er
hvergi verkefna vant, ef við vilj-
um og kunnum að beita réttum
tökum.
FYKIR RAS tímanna og tækn-
innar erum við komnir í þjóð-
braut í milli heimsálfanna. Þetta
gerist á sama tíma og hundruð.
þúsunda ferðalanga fara í milli
hins gamla og nýja heims og af
þeim æði maí'gir einungis til þess
að kanna nýja stigu. Við gerum
lítið til þess að fá eitthvað af
þessu fólki til að staldra við hér
hjá okkur, sjá okkar sérkennilega
og fagra land, ferðast um víðátt-
ur okkar og óbyggðir, jafnt sem
grösuga dali og strendur. Þarna
eigum við geysimikil ónotuð
tækifæri til þess að afla okkur
tekna og fá í hendur fjármagn til
þess að vinna ýmis þau verk, sem
hér bíða úrlausnar. Við gleymum
því allt of oft, að sumar nágranna
þjóðir okkar hafa ekki drýgri
tekjur af neinni atvinnugrein en
af ferðamannamóttökunni. Þan-
ig mætti raunar lengi telji tæki-
færi til athafna hér í þessu landi,
sem okkur finnst þó stundum
harðhent við okkur. En þegar
styttir upp eftir hretin, gleymast
erfiðleikarnir og við sjáum
möguleikana blasa við ungu
kynslóðinni, sem á að erfa landið.
Það þróttmikla, unga fólk, sem
tekur við af þessari kynslóð, á
ái-eiðanlega eftir að leysa ýmis
þessi verkefni til hags og heilla
fyrir land og lýð. Það er því eng-
in ástæða til svartsýni, þótt veg-
urinn til betra lífs og meiri
menningar virðist oft seinfarinn.
Oll él birtir upp um síðir hér á
íslandi. Með því hugarfari er gott
að ganga í móti síðsumrinu,
haustinu og skammdeginu.
FOKDREIFAR
Veðurspá gamla mannsins.
GÁMALL MAÐUR, scm ég hitti
stundum að máli, sagði við mig
snemma í vor, þegar ég kvartaði
undán kuldanum í tíðinni, að full-
snemmt væri um þetta að fást, því
að ekki mundi bregða til verulegra
hlýinda, fyrr en komið væri fram
um mitt sumar. Aðspurður, hvernig
hann mætti- vita slíka liluti fyrir-
fram, svaraði hann, að það væri
segin saga, að tíðarfar á sumrinu
færi mjög eftir veðurlagi sunnudag-
inn fyrstan í sumri. Þetta væri göm-
ul reynsla kynslóðanna, og þannig
hefði sér sjálfum ávallt reynzt þetta
á langri ævi. Og í þetta sinn hefði
veður verið kalt og drungalegt
þennan dag fram yfir hádegi, en þá
hefði hirt vel upp og hlýnað mjög í
lofti. Og þannig mundi verðurfar
á sumrinu einnig reynast: Iíalt
mjög og drungalegt fram yfir mitt
sumar, en hlýtt og bjart úr því allt
fram á haust.
EG HITTI gamla mannihn ekki
aftur að máli fyrr en um síðustu
viku miðja. „Nú er góða tíðin kom-
in og endist til hausts," sagði liann
í óspurðum fréttum. Eg var búinn
að gleyma í bili fyrri Skýringum
hans á þessari einföklu veðurspá og
spurði hann því af hverju hann
héldi þetta. „Eg lveld það ekki. Eg
veit það,“ svaraði hann, stutt og
laggott. Og þá rifjaðist það úpp
fyrir mér, hvað hann liafði sagt um
þetta efni fyrr um vorið, svo að ég
þurfti ekki frekar að sökum að
spyrja. Og mér lá við að trúa hon-
um eins og nýju neti, þar sem fyrri
spá hans um sama efni hafði gengið
svo mjög eftir. Eg býst nú raYinar
við, að veðurfræðingar nútimans
láti sér fátt um finnast þessi fornu
fræði, og sjálfsagt er varlegra að
gerða ráð fyrir því, að þau séu ekki
öldungis óskeikul. En á hintt bóg-
inn er það víst, að löng reynsla og
vakandi athygli kenndi fotfeðrum
okkar, sem ekki höfðu annað fiekar
við að styðjast, — ýmis þau fræði,
er. þeim máttu að nokkru gagni
koma í críiðri Íífsbaráttú og hvers-
dagslegum vanda. Og því er það
enn bæði víst og satt, sem segir í
orðtakinú gamla: „Oft er það gott,
sem gamlir kveða.“
OG GJARNAN mundum við öll
þiggja það í þctta sinn, að vcðurspá
gamla mannsins gengi sem rækileg-
ast eftir, og sólskinið og góða veðr-
ið, sem gist hefur Norðurland þessa
síðustu daga, mætti cndast sem
lengst og sem bezt. Það gæti bjarg-
að við ýmsu því, sem liorft hcfur í
fullt óefni nú um sinn, eða að
minnsta kosti bætt nokkuð úr alvar-
legustu skákkáföllunúm, scm at-
vinnuvegirnir liggja nú iindir, bæði
til lands og sjávar. Og þótt það sé
auðvitað engan veginn nokkurt að-
álatriði, í samanburði við anuað og
meira, — mundu þeir bæjarbúar,
sem enn eiga cftir að fara í sumar-
leyfi sín, — og þeir cru vafalaust
margir, — vissulega taka sólskininu
og góðviðrinu- feginslicndi, cf það
mætti gefast. —, Við bíðum nú og
sjáum hvað setur, og reynum ann-
ars að taka vonbrigðunum með karl-
mennsku, cf þetta sþádóms-krosstré
gamla fólksins skykli bregðast sem
önnur tré.
Skemmtilegt skopblað.
EG KAUPI EKKI „Þjóðviljann"
og sé hann því sjaldan eða les. En
líklega er mér þetta bæði skaði og
skömm, því að af þeim fáu tölu-
blöðum, sem eg fæ stiiku sinnúm í
hendur, þykist eg sjá, að hann
standi „Speglinum" sízt að baki
sem skopblað, er sízt taki sín eigin
orð og kenningar alvarlega og ætlist
þá sjálft alls ekki til, að aðrir taki
nokkurt mark á því, sem í blaðinu
stendur, nema aðeins til Jress að
brosa að boðuninni og öfugugga-
hættinum. Af tilviljun varð mér t.
d. litið í sunnudagsblaðið síðasta og
þótti þar kenna ýmissa géiðra grasa
af þessu tagi. 1 forystugrein blaðsius
þann dag verður t. d. ekki annað
ráðið cn að leiðtogar komiúúnista
telji það mikla óhæfú, vanþakklæti
og sviksemi af hinum nýkjörna for-
seta Islands, Ásgeir Ásgeirssyni, að
hann helur nti sagt sig úr Alþýðu-
flokknum, „um leið og liann veitti
kjörbréfinu viðtöku!” Mér varð
hugsað til þess, á hvern veg þotið
hefði í kommúnistáskjánum, ef Ás-
geir heföi eklii sagt sig úr flokki
sínum, er hann bjóst til að taka við
embætti slnu sem forseti Islands.
Og hefði þá margur mælt, að meiri
ástæða hefði verið til stóryrða og
ýfinga fyrir blaðið, ef forsetinn
hefði sýnt svo lítinn skilning á hlut-
verki sínu.
„Það hafa allir hátt í vatni.“ (!)
Á ÖÐRUM STAÐ í blaðinu
virðist einsýnt, að kommúnistar hafi
nú kastað trúnni á framþróunar-
kenninguna og Danvin gamla, sem
þeir liafa þó fram að þessu þótzt
hafa mjög að leiðarljósi. Þar stend-
ur: „Manneskjan er ein af fáum
íbúum jarðarinnar, sem ekki er
sund meðfætt. Jafnvel aparnir, sem
okktir er brugðið úm frændsemi
við, eru mestu sundgarpar, ef nauð-
syn Iter til.- Líklegast hefur maðtir-
inn í upphafi haft megnustu and-
(Frahald á 7. síðu).

Fjörufíu kýr á einu borði.
Kaupmannahöfn í júlí.
Það eru ekki lifandi kýr, heldur „sosum“ eins og
krakkarnir segja, og vissara að taka það fram strax.
Stórverzlanir heimsborganna kunna að sýna nýj-
ar vörur og gera þær eftirtektarverðar. Þær eru
ekki látnar í hillur eða skúffur, heldur raðað á sér-
stök borð, þar sem þær eru sýndar og notkun
þeirra kennd. Engar auglýsingar jafnast á við slík
söluborð í allri umferð stórverzlananna, þar sem
hundruð og jafnvel þúsundir manna og kvenna
ganga um daglega.
í dag var fjörlegt um að litast við eitt slíkt sýn-
ingarborð í Magasin du Nord. Þar var verið að selja
kýr og þær voru að minnsta kosti 40 á einu slíku
borði. Múgur og margmenni umkringdi borðið.
Þar voru foreldrar með börn sín, afar og ömmur
með glettni í augum, unglingar og líka útlendingar,
en af þeim er mikið um þessar mundir í Kaup-
mannahöfn. „Má eg biðja um tvær kýr,“ heyri eg í
Svía við hliðina á mér, en enskur ferðalangur læt-
ur sér nægja ei’na skjöldótta.
Lítil stúlka þrábiður mömmu sína um „bara“ eina
kú, en móðirin reynir að draga hana með sér með
þeim ummælum, að hún eigi nóg af leikföngum
heima. Litla stúlkan fer að kjökra, og við hin full-
orðnu skiljum löngun barnsins. Við rennum hug-
anum til bernskuáranna, þegar leggir og skeljar og
önnur einföld leikföng voru látin góð. heita. Og
það voru þau líka að mörgu leyti. Hugmyndaflug
okkar nægði til að gefa þessum sk’epnum okkar-
bæði lögun og líf og við vorum hin ánægðustu. Eri
kýrnar í dag eru sannarlega skemmtilegt leikfang
og engin undur þótt lítil táta kjökri af ílöngun.
Kýr þessar eru framleiddar úr gúmmí og eru
nauðalíkar lifandi fyrirmynd. Þær éru með op á
munni og í því er lítill trétappi. Um hálsinn hafa
þær keðju,-svo að hægt er að binda þgér á bás og
lítill gúmmíbali fylgir hverri kú. Júgrin eru úr
þunnu gúmmíi, og það vantar engan spena, sem
allir eru með litlu opi, eins og véra' ber.
Og svo hefst sýningin. Kýrin er kreist með ann-
arri hendi, svo að sem mest af loftinu fari út. Tapp-
inn hefur fyrst verið tekinn úr munninum. Þá er
Búkollu brynnt og slakar maður smám saman á
takinu, þar til kýrin hefur fengið nóg. Og svo kem-
ur aðalgrínið, því að nú er sem sé hægt að mjólka í
„ofurlitla fötu“, eins og stendur í vísunni góðu, sem
við sungum þegar við vorum börn. Og þegar því er
lokið, er hægt að byrja á byrjuninni, brynna og
mjólka til skiptis og það án afláts. Þvílíkar mjólk-
urkýr!
Og kýrnar hverfa af sýningarborðinu, ein og
tvær í einu, en pabbar og mömmur skunda út með
böggul og bersýnilega tilhlökkun til að komast
heim með gripinn.
FRELSIÐ ER MIKILVÆGT.
Englendingur nokkur á 100 hænur, sem hann
hefur lokað inni og nokkur stykki, sem fá að leika
lausum hala. Hann fullyrðir að egg hænanna, sem
njóta frelsisins, séu miklu bragðbetri heldur en
þeirra innilokuðu. Nú voru einhverjir, sem rengdu
hænsnaeigandann og kváðu þetta fásinnu eina.
Englendingurinn fékk sér þá menn og konur til
vitnis og lét fara fram bragðpróf á eggjum frá báð-
um hópum hænanna. Það kom á daginn, að maður-
inn hafði á réttu að standa, egg hænanna, sem nutu
frelsisins, reyndust bragðbetri heldur en þeirra,
sem voru lokaðar inni, og getum við á þessu séð, að
frelsið er mikilvægt fyrir hænsn engu síður en
manninn.
GAUGE OG DENIER.
Allar konur, sem nota nylonsokka kannast við
orðinn gauge og denier. En það eru ekki allar, sem
gera sér ljóst, hvað þessi orð merkja. Gauge segir
til um lykkjufjölda en denier um þykkt þráðsins.
Sokkar, sem hafa merkið 51 gauge og 15 denier eru
(Framhald á 7. síðu).