Dagur - 30.07.1952, Side 5

Miðvikudaginn 30. júlí 1952
D AGUR
5
ísverksmiðja fyrir íogarana 13 km frá Akureyri?
Lambárdalsjökull á Gíerárdal sfórkrisfallaður ís
Gabbró og líparít í dalnum verðmæf efni
Fróðlegt erindi Ólafs Jónssonar um nátfiiru Glerárdals
— Samvinnuhátíðin í Húsavík
Rotaryklúbburinn á Akureyri
heldur fundi vikulega og venja
mun vera, að einhver félags-
maður eða gestur flytur þar er-
indi um eitthvert það málefni, er
ætla má að áheyrendur hafi gagn
og gaman af að fræðast um. Ofi
ar þar vakið máls á málefnum,
sem varða heill og hag bæjar og
héraðs. Hinn 18. júlí s.í. flutti
Ólafur Jónsson héraðsráðunaut-
ur fróðlegt erindi fyrir klúbb-
félaga um „gullnámu í hlaðvarp-
anum“ hér hjá okkur, og mun
víst fleiri en Rotaryfélaga fýsa,
að vita, hvar hún er.
Á góðviðrisdögum þeysa bílar
með góðborgarana út úr bænum.
Menn leita fegurðar, hvíldar og
hressingar úti í náttúrunni, en
oft er leitað langt yfir skammt,
austur í Þingeyjarsýslu eða vest-
ur í Skagafjörð enda þótt hér við
bæjarvegginn að kalla séu hinir
markverðustu og fegurstu staðir,
sem fáum heimamönnum eru
kunnir að nokkru ráði. Einn slík-
ur staður er Glerárdalur og
næsta umhverfi hans og þessi
sérkennilegi dalur var umræðu-
efni Olafs.' Hann benti þar á
nokkur atriði, sem flestum hér-
aðsbúúm munu koma ókunnug-
lega fyrir sjónir qg þó þykja
girnileg til frekari kynna.
Náttúruauðæfi á Glerárdal.
í upphafi m,áls síns minnti
Ólafur.á þjóðsögur um náttúru
Gleráfdals og fófynjur, er þar
hefðust við fjarri allri byggð, á
illviðrasömum ög þokusælum
slóðum. Þjóðsögurnar sýna
glöggt, að hin tröllaukna náttúra
þar efra fældi menn frá því að
kynnast dalnum og af þessu
eimdi lengi, allt fram á síðari ár.
Ein glögg lýsing á dalnum og
umhverfi hans hefur verið rituð,
af dr. Ti-austa Einarssyni, árið
1942, og er sú ritgerð prentuð í
Fefðum, ársriti Ferðafélags Ak-
ureyrar. Annars er hljótt um
þennan dal og fáir sækja þangað
enn í dag nema þá helzt til
skíðaiðkana á vetrum og þá
sjáldnast nema í dalkjaftinn. En
þeir, sem kunnugir eru þarna
efra eða hafa lesið ritgerð dr.
Trausta, vita, að dalurinn býr
ekki aðeins yfir mikilli og sér-
kennilegri náttúrufegurð því að
þafna er hálfgert Alpalandslag,
heldur finnast þar verðmæti, sem
líkleg eru til þess að geta komið
að raunhæfu gagni. Taldi Ólafur
þessi verðmæti upp á þessa leið:
Bergtegundir og ís fyrir togara.
„. ... 1. Inn á Glerárdal eru mjög
fjölbreytilegar bergtegundir, og
er líklegt, að sumar þeirra geti
haft verulega hagnýta þýðingu.
Á eg þar einkum við „gabbróið“,
sem finnst í föstu bergi í þrí-
klökkum og hefur hrúgast upp
í háa hryggi við jökulröndina
meðfram hnjúkunum. Gabbróið
má höggva og hlaða úr því. Það
má einnig vafalaust fægja og
nota í legsteina eða til skreyt-
inga, þótt það sé nokkuð dökkt
og fremur smákristallað. Órann-
sakað er hvort af því kunna að
finnast mismunandi afbrigði.
í Súlum og sjálfsagt víðar á
Glerárdal finnst „Liparít". Mik-
ið af þessu liparíti er orðið til úr
vikri, en órannsakað er eð öllu,
hvort mulningur af þessu liparíti
er ekki nothæfur til einangrunar
eða hvort ósamrunninn vikur
eigi kann að leynast þar. Vikur
er nú sóttur meira en 200 km veg
suður á Brúardali. Hrafntinna
mun ekki hafa fundist á dalnum,
en biksteinsmolar munu sjást
þar hér og þar, en hvort nokkur
staðar er þar teljandi magn af
honum er óvíst. Hinsvegar geng-
ur í gegnum fjallhrygginn sunn-
an við Súlurnar gangur úr mjög
þéttu dökku basalti, svo sums
staðar nálgast basaltgler. Að lok-
um finnst svo mikið af trésteini,
gráhvítum, kísilrunnum trjábol-
um, vestan í Lambárdalsöxlinni.
Nú læt eg mér til hugar koma,
að auðvelt mundi að gera úr
þessum bergtegundum: Gabbró-
inu, liparítinu, dökka basaltinu
og trésteininum, mulningsblöndu
til húðunar á húsum, eins not-
hæfa og blöndu þá, sem nú er
hér notuð og kostar um kr. 5.00
kílógrammið.
2. Á Glerárdal eru víða grjót-
skriður miklar og brattar, er
orðið hafa til við molnun hamr-
anna í háum og bröttum fjöllun-
um. í skriðum þessum eru ó-
hemju birgðir af grjótmulningi
af ýmsum stærðum. Væri nú svo
fráleitt að sækja þangað grjót,
um 10—12 km veg, til gátnagerð-
ar og í grjótmulningsvélar
bæjarins og spara þar með
sprengingarnar. Mér er tjáð af
kunnugum að kostnaður við að
sprengja ten. metr. af grjóti í
grjótnámi bæjarins, muni nálægt
kr. 30.00. Illa er á haldið, ef
grjótflutningur af Glerárdal þarf
að verða svo dýr, þegar miðað
er við akstur á stórum bílum
á góðum vegi.
3. Eg þykist finna það ein-
hvernveginn á mér, að þessir
grjótþankar mínir, þótt góðir
séu, muni varla nægja til að
vekja mikla almenna hrifningu
fyrir stórframkvæmdum á Gler-
árdal, og muni því máli til komið
að varpa út mörsiðrinu.
Hér frá Akureyri eru nú gerðir
út fjórir togarar. Stundi allir
þessir togarar ísfiskveiðar, mun
hver þeirra þurfa um 100 tonn af
ís í veiðiferð. ístonnið, komið um
borð, kostar nú um kr. 130.00
hér á staðnum. Færu togararnir
allir samtals 32 slíkar veiðiferðir
á ári, næmi ískostnaðurinn á ári
416 þúsund krónum.
Nú vil svo einkennilega til, að
fram á Glerárdal, í aðeins 13
km. fjárlægð frá Akureyri, hefur
náttúran sett á fót ísverksmiðju,
er framleiðir svo að segja ótak-
markað magn af ís. Þessi ísverk-
smiðja er skriðjökuli sá, er
gengur norður frá Kerlingunni
niður Lambárdalinn og endar
neðarlega á dalnum í 700—800 m.
hæð yfir sjó. Eg vil taka það
skýrt fram, að hér er eigi um
snjó að ræða, eigi heldur um
venjuegt hjam, heldur er þarna
glerharður, stórkristllaður ís.
Á góðum vegi og stórum, t. d. 5
tonna bílum, mætti sennilega
flytja hvert ístonn frá Lambár-
dalsjökli og að skipshlið á Ak-
ureyri fyrir um kr. 10.00. Hve
mikið kostaði að höggva ísinn
upp og mylja, er erfiðara að
gizka á, en ósennilegt að það
þyrfti að fara ýfir kr. 20.00—30.00
á tonn, ef sæmileg tækni er not-
uð. Þarna er því hægt að fá
óþrjótandi magn af ís fyrir 1/4—
1/3 þess verðs er hann nú kostar
á Akureyri framleiddur á vél-
rænan hátt.
Vafalaust getur ódýr ís komið
að góðum notum við fleira, held-
ur en útgerð togaranna á ísfisk-
veiðar. Heyrt hef eg talað um að
nota ís á síldveiðum og ekki er
ósennilegt, að ódýr ís frá Akur-
eyri gæti orðið útflutningsvara
til annarra útgerð,arstaða. Engan
annan bæ á landinu þekki eg,
sem hefur hliðstæða aðstöðu.
4. Ennþá eru ótaldir þeir land-
kostir, sem ef til vill eru dýr-
mætastir á Glerárdal, en sem
eru þess eðlis, að örðugt er að
meta þá til fjár. Á eg þar við
hina stórbrotnu náttúrufegurð
dalsins, einstæð skilyrði til
skíðaiðkana mestan hluta sum-
arsins, svo að segja rétt við bæj-
arvegginn og- fjallagnípurnar,
sem umkringja dalinn og bjóða
upp á lokkandi fjallgöngur og
töfrandi útsýni um meginhluta
Norður- og Austurlands frá hafi
til jökla.
En þótt þetta sé, ef til vill, það
markverðasta á Glerárdal, munu
víst flestir telja það aukaatriði
og eins konar uppbót á aðrar
nytjar dalsins, sem auðveldara
er að meta til fjár. Mat okkar
mannanna á verðmætum er oft
svo undarlegt og frámunalega
andlaust.
Hvað á að gera?
í lok erindisins ber Óafur fram
nokkrar tillögur og svarar spurn
ingum hér að ofan þannig:
,,a) Það á að gera góðan bílveg,
15—16 km. langan, suðúr Gler-
ái'dal, suður fyrir Lambárdalsöxl,
en þai' taka við sléttir vegir suður
í dalbotn. Vegur þessi á senni-
lega að liggja upp með Glerá,
upp á hálsinn ofan við Laugahól-
inn, þá suður og upp hálsinn, þar
til komið er upp undir Fálkafell,
þá vestur rétt ofan við Skíða-
staði, en þar er komið í um 400
m .hæð. Vegurinn getur því næst
legið inn dalinn, ofan við öll
verstu gilin og yfir Lambadals-
ána í um 700 m. hæð, skammt
neðan við skriðjökulinn. í þessari
sömu hæð eru fletirnir undir
Lambárdalsöxlinni.
b) Stutta afleggjara þarf að-
eins af aðalveginum að jökul-
sporðinum, gabbóinu og að öðr-
um þeim stöðum, þar sem gjót-
nám gæti átt sér stað á dalnum.
c) Við enda aðalvegarins, á
sléttunum suður í dalbotninum,
á að gera myndarlegan hress-
ingarskála, þar sem þeir, er
heimsækja dalinn, geta fengið
nauðsynlega fyrirgreiðslu: Mjólk,
eða aðra óáfenga drykki með
nesti, er þeir hafa haft með að
heiman, nestispakka til fjalla-
ferða, rúmstæði með dýnu að
liggja á í svefnpokum sínum eða
óbrotin herbergi með búnum
í'úmum, þeir er lakar eru búnir
heiman að og meiru vilja til
kosta. Skála þennan hætti reka
sem ódýrt fjallahótel þann tíma,
sem umferð væri mest um dal-
inn, en nota einhvern hluta hans
sem venjulegan fjallaskála fyrir
skíðafólk á vetrum. Eg tel vafa-
lítið, að slíkur hressingarskáli á
framanverðum Glerárdal, mundi
verða ein his vinsælasta ferða-
mannastofnun landsins.“
Hver á að gera það?
Þessari spurningu svaraði Ól-
afur þannig:
„Enginn vafi getur á því leikið,
að bæjarstjórn verður að hafa
frumkvæðið um allar athuganir
hér að lútandi og um vegagerð-
ina. Auðvitað er æskilegt og
sjálfsagt ,að fleiri veiti því máli
stuðning, svo sem: íþróttaféög,
ferðafélög, menningarfélög og
einstakir áhugamenn. Vegurinn
(Frahald á 7. síðu).
karlakórinn og áheyrendur
sungu ísland ögrum skorið.
Rausnarlegar veitingar.
Að lokinni útisamkomunni
voru veitingar fram bornar í
samkomuhúsinu, mjólkurvörur
frá mjólkurstöð félagsins og
brauð frá brauðgerðarhúsi þess.
Þá var opnað anddyri verzlunar-
hússins svo að almenningur gæti
skoðað líkneski Jakobs Hálf-
dánarsonar og þá jafnframt hið
nýja og stórmyndarlega verzl-
unar- og skrifstofuhús K. Þ. —
Síðar um daginn fór svo fram
glímusýning og voru það Aðal-
dælir og Reykdælir, og síðan fór
fram reiptog í milli nokkurra
deilda félagsins og gengu Hús-
víkingar með sigur af hólmi í
þeirri viðureign.
Skihiaðarhóf.
Um kvöldið hafði K. Þ. kvöld-
verðarboð fyrir ýmsa gesti í hinu
nýja verzlunarhúsi og stýrði for-
maður félagsins, Karl Kristjáns-
Son alþm., hófinu. Hann flutti
þar snjalla ræðu fyrir minni
heiðursgestanna frú Rannveigar
og Vilhjálms Þór. Þórhallur Sig-
tryggsson minntist dætra Jakobs
Hálfdánarsonar, er komið höfðu
frá Reykjavík til þess að vera
viðstaddar athöfnina um daginn
og önnur hátíðahöld og voru þær
heiðursgestir á þessari samkomu.
Þá flutti Baldur Baldvinsson á
Ófeigsstöðum snjalla ræðu. Jón
Haraldsson á Einarsstöðum
minntist Gautlandafeðga og
starfs þeirra fyrir samvinnu-
hreyfinguna. Tilkynnti hann að
eldri bændur í héraðinu hefðu
bundist samtökum um að gefa
SÍS málverk af Pétri Jónssyni
frá Gautlöndum. Jón Gauti Pét-
ursson á Gautlöndum þakkaði
þann sóma, sem ættmönnum
hans var sýndur og minntist síð-
an í fróðlegri ræðu starfs Jakobs
Háfdánarsonar heima í Mývatns-
sveit áður en hann gerðist kaup-
félagsstjóri hins unga kaupfélags
Þingeyinga. Júlíus Havsteen
Ungmennafélagamót
í Eyjafirði
Sunnudaginn 13. júlí sl. komu
ungmennafélög 3ja hreppa,
Glæsibæjar, Skriðu og Oxnadals,
sainan í boði Ungmennafélags
Möðruvallasóknar í Arnarnes-
hreppi, og hófst samkoma þessi
með guðsþjónustu í Möðruvalla-
klausturskirkju kl. 2 e. h.
Var síðan gengið til leikja og
íþrótta á Möðruvallamelum og
dvalið við þá skemmtun um
stund. Þá var haldið að Reistará,
þing- og fundarstað sveitarinnar,
og þar sezt að borðum, en ávörp
flutt og ræður af hálfu gesta og
heimamanna að ógleymdri söng-
listinni.
Að lokum var stiginn dans svo
lengi sem mátti.
Samfundur þessi, sem var sótt-
ur af miklum þorra æskumanna
úr 4 sveitum, fór hið bezta fram
í hvívetna, bar á sér svo fágað
yfirbragð ög glaðan svip, að eft-
irminnilegt má vera.
Ráðgera ungmennafélögin að
taka nú upp þennan hátt og
halda einn slíkan samkomudag á
hverju sumri.
sýslumaður flutti kaupfélaginu
kveðjur og árnaðaróskir sýslu-
nefndar og séra Friðrik A. Frið-
riksson minntist samvinnustefn-
unnar og tengsla hennar við þjóð
og sögu. Síðan þakkaði Vilhjám-
ur Þór forstjóri boð félagsins til .
þessara hátíðahalda og gjafir og
árnaðaróskir til handa SÍS.
Hérað í hátíðabúningi.
Fagurt veður var þennan há-
tíðisdag í Suður-Þingeyjarsýslu.
Fánar voru við hún í Húsavík og
víðar. Varð þessi minningarhátíð
að öllu leyti K. Þ. til sæmdar og
mun lengi í minnum höfð.
Formannaskipti hjá
Leikfélagi Akureyrar
Á aðalfundi Leikfélags Akur-
eyrar, sem haldinn var 18. þ. m.,
baðst Guðmundur Gunnarsson,
sem verið hefur í stjórn félagsins
samfleytt í 11 ár, þar af 8 síðustu
árin sem formaður, eindregið
undan endurkosningu og kaus
fundurinn formann í hans stað
frú Sigurjóna Jakobsdóttir. Aðr-
ir í stjórn eru: Björn Þórðarson,
ritari, Björn Sigmundsson, gjald-
keri, Oddur Kristjánsson og Júl.
Ingimarsson meðstjórnendur. —
Fundurinn þakkaði fráfarandi
formanni óeigingjarnt starf í
þágu félagsihs, en hann árnaði
því allra heilla. Félagið sýndi 3
leikrit á árinu og hafði 30 sýn-
ingar.
Rostunginn rak á
Valþjófssiaðarfjöru
Rostunginn, sem frá var skýrt
hér í blaðinu að hefði fundizt á
Skjálfandaflóa, rak 13. þ. m. á
Valþjófsstaðafjöru í Núpasveit í
Axarfirði og fundu bændur á
Valþjófsstað hræið. Var skrokk-
urinn sæmilega heillegur, en úld
inn orðinn og daunillur. Varð
ekkert við hræið gert, en tönnina
tóku þeir, þá, sem Húsvíkingar
skildu eftir. Var flísað úr henni.
Rostungurinn reyndist vera um
4 metrar á land, hann bar greini-
legt sár eftir skutul eða skot.
Fimm systkinabörn
skírð samtímis
Sunnudaginn 13. júlí sl. skírði
séra Benjamín Kristjánsson 6
börn í Hólakirkju í Eyjafirði og
voru 5 þeirra systkinabörn. Ætl-
unin var að 7 börn yrðu skirð í
kirkjunni þennan dag, en 1
veiktist, svo að þau urðu 6. Syst-
kinabörnin 5 eru frá Leyningi,
Hólsgerði og Æsustaðagerði, af-
komendur barna Hermanns
bónda Kristjánssonar frá Leyn-
ingi, þeirra Kristjáns bónda þar,
Jónínu húsfreyju í Hólsgerði og
Helgu húsfreyju í Æsustaðagerði.
Sjötta barnið er frá Tjörnum í
Eyjafirði, og hið 7., sem ekki gat
mætt, frá Torfufelli.