Dagur - 13.08.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 13. ágúst 1952 ____________D A G U R
Siff af hverju tagi úr erlendum biöSum
BandaríkjamCnn framleiða meiri neyzluvarning
en nokkru sinni fyrr þrátt fyrir Kóreustyrjöld-
ina - Deila Kínverja og Bandaríkjamanna um
Peking-manninn - Þræðirnir frá Panmunjom
liggja til Moskvu
AÐ NORÐAN
lerin eru komin á Snæfellsnesi en ekki í Eyja-
írði - Sæmilega rætist úr með heyskapinn -
íyrrlált í síldarverksmiðjum við Eyjafjörð -
hað á að gera við hin stóru fyrirtæki, ef
síldin er horfin? - Hæglát flugvallargerð
við Eyjafjarðarárósa
Framleiðsla Bandaríkjanna.
Fjárhagsskýsrla sú, sem forseti
Bandaríkjanna lét þinginu í té, er
fjárhagsárið var hálfnað,
geymir marltverðar tölur. Fram-
þróun efnahagskerfis Bandaríkj-
anna þrátt fyrir risavaxnar byrð-
ar, er nánast furðulegt fyrirbæri.
Ef talan 100 er lögð til grundvall-
ar árið 1939, er framleiðsluverð-
mæti þjóðarinnar á yfirstandandi
ári 374. Þjóðin heyjir styrjöld
hinum megin á hnettinum, en
eykur samt framleiðslu neyzlu-
varnings. Hér er ekki frá litlu að
segja. Forsetinn játar hreinlega,
að hér sé ekki eingöngu um póli-
tískan sigui’vinning að ræða.
Hann lofar framtak bænda og
verkamanna, sem hafa lagt hönd
á plóginn. Hann hefur meira að
segja nokkur hlýleg orð handa
verzlunarfyrirtækjum og kaup-
sýslumönnum, sem gerðu þetta
mögulegt með áætlunum sínum
og leiðsögu. Og hann játar jafn-
framt, að háir skattar og vaxandi
fjárhagshalli ríkisins sjálfs, hafi
verið þröskuldur í. vegi.
Ef litið er á tölur um fram-
leiðsluverðmæti þjóðarbúsins, á
grundvelli fasts dollaraverðmæt-
is miðað viS1939, llefur verðmæti
framleiðslunnar aukizt um 67,3%
síðan 1940. Persónuleg neyzlu-
eýðsla þjóðarinnar hefur ekki
hækkað nema um 52%, en eyðsla
ríkisins hefur hækkað um 300%.
Af þessu sést ,að enda þótt fram-
leiðslan hafi stóraukizt, hefur
ríkisstjómin aukið kaup sín á
markaðinum sex sinnum meira
en hinn almenni neytandi. Hvað
þýðir þetta í raun? Það þýðir að
skattar hafa hækkað gífurlega.
En við vitum samt, að stjórnin
hefur aldrei skattlagt nægilega
mikið til þess að standast öll út-
gjöld. Við vitum að ríkið er rékið
með greiðsluhalla, og að dollar-
inn í ár er minna virði en dollar-
inn var 1939. Hallinn á ríkisbú-
skapnum hefur stuðlað að því
að minnka verðgildi peninganna.
Það þýðir að ríkið hefur tekið
sinn skerf af framleiðsluverð-
mætinu með öðrum hætti en
sköttunum einum: það hefur
skorið niður kaupmátt pening-
anna jafnframt. Eða með öðrum
orðum: aukið framfærslukostn-
kostnaðinn.
Forsetinn hefur bent á, að af-
rek þjóðarinnar á efnahagssvið-
inu sé mikið. Hann minnir jafn-
framt á, að mörg og mjög alvar-
leg viðfangsefni bíði úrlausnar á
þessum sama vettvangi.
N. Y. Herald Tribune 31. júlí.
Peking-maðurinn.
Einkennileg þræta er komin
upp í milli Bandaríkjamanna og
Kínverja (kommúnistastjórnar-
innar) og segir frá henni í N. Y.
Herald Tribune nú fyrir nokkr-
um dögum. Snýst hún um það,
hvar muni vera niðurkominn
Peking-maðurinn svonefndi, eða
beinaleifar þær, er fundust í
jarðlögum austur í Kína árin
1926—1937 og voru taldar leifar
frummannsins og a. m. k. 500.000
ára gamlar. Ungur kanadískur
vísindamaður, sem árið 1927
starfaði við Peking-háskóla,
komst á slóð þessara stórmerku
fornleifa í jarðlögum 37 mílur
frá Peking. Var það tönn, sem
fyrst fannst, en síðan fundust
ýmis bein og var unnt að gera sér
þess ljósa grein, hvernig þessi
frummaður hefur litið út. Rann-
sókn þessa jarðlagasvæðis var
enn ekki lokið 1937, er Japanir
hernámu þennan hluta Kína og
stöðvaðist þá könnunin. En há-
skólinn í Peking vildi ekki láta
beinin falla í hendur Japana og
fundu þeir þau aldrei, þrátt fyrir
mikla leit. Um það bil, sem Jap-
anir réðust á Pearl Harbor, var
gerð tilraun til þess að smygla
beinunum út úr Kína og koma
þeim til varðveizlu í Bandaríkj-
unum meðan styrjöldin stæði. —
Voru þau geymd um sinn í sendi-
ráði Bandaríkjanna í Peking og
flutt þaðan er flotaliðar Ameríku
manna héldu burt frá Peking 5.
desember 1941. Þeir komu til
Tientsin þann 7. des., en eftir það
fara engar samstæðar sögur af
kössunum með Peking-mannin-
um. Sumir segja, að kassarnir
hafi fallið í höfnina í Tientsin, er
flutningapramma hvolfdi, aðrir,
að Japanar hafi rænt lestina, sem
flutti varninginn.
Nú segja kínverskir kommún-
istar að Bandaríkjamenn muni
hafa stolið beinunum og hefur
Pekihg-útvarpið flutt langar
þulur um þetta efni, en Banda-
ríkjamenn neita harðlega, að vita
nokkuð um beinin.
Samastaður Peking-mannsins
er því ókunnur. Það er hlálegt,
að náttúran sjálf skuli í
500.000 ár hafa geymt þessar leif-
ar frummannsins betur en mann-
inum sjálfum tókst í ein 20—25
ár.
Kóreustríðið og samningaþófið
í Pamnúnjom.
Fréttirnar segja okkur, að kín-
versku kommúnistaherirnir hafi
tekið hæð með áhlaupi, en herir
Sameinuðu þjóðanna náð henni
aftur. Flugvélar SÞ fljúga norður
að Yalu-fljóti og varpa sprengj-
um á orkuver. Flugvélar komm-
únista leggja til atlögu, það er
barizt og síðan halda leifar flug-
herjanna heim. Viðræðurnar i
Panmunjom lifna allt í einu við,
en lognast svo út af og fundum er
frestað á ný. Einn hershöfðingi er
vongóður um vopnahlé, annar
lætur í ljósi efasemdir. Víglínan
er hreyfanleg dag frá degi með
mönnunum í skotgröfunum. Þeir
Sjálfir, fjölskyldur þeirra og vin-
ir, já og við öil, spyrjum: Hvenær
verður leyst þessi Kóreuþraut?
Á því leikur enginn efi, að
ákvörðunin um 'að taka eða hafna
vopnahléstilboði verður tekin
einhvers staðar á taflborði svika-
myllu þeirrar og refskákar um
völd og aðstöðu, sem' leikin er
handan járntjaldsins. Þessir
þræðir verða að síðustu raktir til
Moskvu. Þaðan kemur straumur-
inn af birgðum, sem heldur
kommúnistum við líði á vígvöll-
unum, og þaðan kom fyrsta vitn-
eskjan um að vopnahlé væri
kannske möguleiki. í Kreml
koma saman þræðirnir, sem
liggja til kommúnistaflokkanna
um víða veröld, þar er höndin,
sem kippir í spottana eftir því
sem geðþótti segir fyrir um.
En enda þótt ákvörðunin verði
tekin í Moskvu, eru ekki þar öll
þau atvik og öll sú aðstaða, sem
skapar ákvörðunina. Hagsmuna-
mál kínversku kommúnistanna
verða ekki léttvæg fundin þar,
ósigrar franskra kommúnista
hafa haft áhrif á viðhorfin, það
verður að taka með í reikninginn
uppreistarmenn í Indó-Kína,
hópfundi í Austur-Berlín, æsing-
ar Tudeh-flokksins í íran og ara-
bískra þjóðernissinna í Norður-
Afríku. Valdamennirnir í Kreml
verða að setja á vog loftárásir SÞ
á orkuverin við Yalu og mögu-
leikana til þess að efla and-
spyrnu gegn Vesturveldunum í
Þýzkalandi, þeir verða að meta
hvort muni hagstæðara málstað
sínum að auka hatursherferðina,
sem hafin var með lygaáróðrin-
um um sýklahernað, eða senda
friðardúfuna enn á ný af stað út
um löndin. Athafnir kommúnista
eru of margbrotnar og ósamstæð-
ar til þess að venjulegur borgari
geti af þeim ráðið, hver sé stefna
Sovétstjórnarinnar í tilteknum
málum. Hjartahreinir kommar
eiga sjálfir bágt með að átta sig
á öllum rykkjum og skrykkjum á
„línunni“.
Það er því ógerlegt að segja,
hver verða örlög hinna langvinnu
vopnahlésviðræðna í Kóreu,
hvort kommúnistar muni að lok-
um leggja þann stein í götuna,
sem vopnahlésumleitanirnar ná
ekki að yfirstíga, hvort þeir varpa
öllu friðartali fyrir borð og hefja
stórsókn á ný eða hvort þeir láta
sér nægja að binda herafla banda
manna austur þar meðan þeir
undirbúa ævintýri sín annars
staðar. Fyrir vestrænar þjóðir er
því aðeins ein leið fær: hún er að
vera vel á verði alls staðar og
láta aldrei slæva varnarviðbúnað
(Framhald á bls. 7).
Útvarpið segir að berin séu
komin á vestur á Snæfellsnesi og
má það satt vera, en hlýrra hefur
bá verið þar um slóðir lengst af
í sumar en hér reyndist. Eg hef
verið að hyggja að berjum hér í
nágrenni okkar undanfarna daga,
báðum megin Vaðlaheiðar, en
lítils orðið vísari. Nokkur kræki-
ber sjást á stangli hér og þar, en
lítið hygg eg að sé um bláberja-
vísira og blátt ber mun vart fyr-
irfinnast enn. Hvernig á þetta
líka öðruvísi að vera á sumri, sem
heldur holtasóleyjunum í fullum
blómskrúða fram í ágústbyrjun
og gerir vatnavexti seint í júlí,
jegar heitur dagur gengur yfir?
Sumarið í fyrra þótti engin sælu-
tíð hér nyrðra og var það heldur
ekki, en þá mátti víða finna blá-
ber sæmilega þroskuð á fyrstu
ágústdögum og það sumar gerð-
izt allgott berjasumar að lokum.
Ef til vill reynist síðsumar- og
hausttíðin svo hagstæð fyrir
okkur, að berin koma að lokum,
og er þá vel, því að berjatínslan
er ekki aðeins búbót fyrir fjölda
heimila, hún er skemmtun og til-
hlökkun fyrir unga og aldna, þá
fara margir fyrst að nokkru ráði
á gras úti í náttúrunni, og stund-
um er fegurst á haustin hér á
norðurslóðum.
En ekki hefur allt gengið okk-
ur í móti til landsins. Heyskap-
artíðin hefur verið allgóð og nýt-
ing heyja mun víðast hér um
slóðir talin mjög viðunandi og
þaðan af betri. Spretta var víða
léleg, og þó misjöfn, og munu
kalskemmdir í túnum vera einna
stórtækasti heyskaði bændanna.
Á engjum — en þar er heyskapur
víða hafin, t. d. á bökkum Eyja-
fjarðarár — er spretta talin all-
góð víða, en einnig misjöfn. Yf-
irleitt er þó svo að heyra á bænd-
um hér í innsveitum Eyjafjarðar,
að þeir telji að heyfengur muni
reynast sæmilega góður þegar öll
kurl koma til grafar, ef tíð spill-
ist ekki fyrr en vænta má. Lakara
mun ástandið í útsveitum fjarð-
arins og í möi’gum sveitum Þing-
eyjarsýslu. Þar byrjaði heyskap-
urinn seinna en hér innra, spretta
mun einnig víða hafa verið lak-
ari og allt tíðarfarið erfiðara.
Þó er svo að heyra á mönnum,
að sæmilega muni rætast úr ef
tíð helzt góð fram á haustið. Hætt
er við að uppskera úr görðum
verði rýr í ár. Loftkuldi er að
jafnaði mikill og næturfrost geta
dunið yfir fyrr en varir. Kartöfl-
ur sýnast víða lítið sprottnar og
sums staðar í útsveitum þornaði
svo seint um í görðum í vor, að
sáning gat ekki farið fram fyrr en
komið var langt fram á sumar,
Dar sem hún var þá ekki látin
niður falla með öllu, en þess
munu dæmi.
Harðæri til landsins mundi
léttara að bera ef árgæzka væri
til sjávarins en því er heldur ekki
að heilsa hér við nörðurströnd-
ina, sem kunnugt er. Fiskhlaup
hafa að vísu komið upp að
ströndinni víða og handfærabát-
ar hafa aflað vel tíma og tíma á
grunnmiðum, en lítið fyllir það í
mælirinn þegar á annað hundrað
skip ösla um hafið í leit að síld og
fá fæst nokkuð, sem heitið getur.
Ferðamaður, sem ekur um lit-
skrúðugar hlíðar Vaðlaheiðar á
jessu sumri og lítur vestur yfir
Eyjafjörð, sér að jafnan er kyrr-
látt við síldarverksmiðjurnar
þrjár, í Krossanesi, Dagverðar-
eyri og Hjalteyri. Þar stígur
naumast nokkru sinni reykur til
himins, enda munu þessar verk-
smiðjur sáralitla síld hafa fengið,
en eitthvað af ufsa hefur borizt í
seinni tíð og er það þó lítill
heildarfengur. Afkoma allra
þessara verksmiðja hlýtur að
vera hörmuleg eftir vertíðina.
Tvær þeirra eiga hlutafélög í
Reykjavík, en þá þriðju á Akur-
eyrarkaupstaður. Þrátt fyrir síld-
arleysi undanfarin ár, hefur
stjórn þess fyrirtækis farið
þannig úr hendi, að bæjarmenn
hafa vel mátt við una. Þar hafa
verið gerðar markverðar endur-
bætur og aðstaða efld til þess að
gera verksmiðjuna að verulegri
lyftistöng í efnahagslífi bæjarins,
ef síldarganga kæmi að strönd-
inni. Karfavinnsla var þar stór-
rekstur um hrið meðan markað-
ur var fyrir þá vöru. Þrátt fyrir
fiskleysið og erfiðar aðstæður á
ýmsan hátt hefur tekizt að gera
hag þessa fyrirtækis sæmilega
góðan með góðri stjórn. En þegar
veiðin bregst svo algerlega, sem
nú er orðið, hlýtur það að draga
dilk á eftir sér fyrir þessa verk-
smiðju sem aðrar. Ef síldin er
horfin frá okkur, blasir við það
vandamál að finna verkefni fyrir
hinar miklu síldarverksmiðjur á
Norðurlandi. Þar eru tugir mill-
jóna í húsum ög vélum, sem ekki
skila vöxtum nú ár eftir ár. —
Munu margir telja, að nú sé biðin
eftir síldinni orðin nógu löng og
tími til kominn að snúa sér að
öðrum verkefnum.
—o—
Hér hefur í allt sumar verið
unnið að undirbúningi flugvall-
argerðar í Eyjafjarðarárhólmum.
Sanddæla hefur verið að verki
við ósa vestustu kvíslar árinnar
(Framhald á bls. 7).