Dagur - 29.11.1952, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 29. nóvember 1952
»$5$$$$S$$$55$5$$S$$S5$$S$$S5S5$SSSS$$5$$$5$$5$^
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Kúgunaraðgerðir Breta
BRETINN er mikið umtalaður á íslandi í dag og
ekki að ástæðulausu. Mönnum gremst það, að ríkis-
stjórn þessa volduga og sögufræga lands skuli láta
sérhagsmunaklíku haldast uppi ósvífnar hefndarráð-
stalanir á hendur smáþjóð, sem reynir að sporna við
því, að hún verði svelt í hel af erlendum arðráns-
mönnum á nokkrum áratugum. Brezku togaraeig-
endurnir vita vel, livað þeir liafa verið að gera hér.
Fyrst voru heimamiðin uppurin. St. Kilda fór í eyði
af því að lífsmöguleikum eyjarskeggja var eytt með
botnvörpunni — og svo var herjað á Norðursjóinn.
Þar voru eitt sinn auðug mið, sem nú eru orðin fá-
tæk. Fisklausi hringurinn í kringum Bretlandseyjar
hefur alltaf verið að stækka með hverjum áratug, og
hann náði norður undir ísland. Það þurfti ekki að
vera neitt undrunarefni, þótt Islendingar gripu fyrsta
tækifæri til Jtess að stöðva þessa þróun á sínum
heimamiðum, og vafalaust hafa þeir Bretar, sem
bezt þekkja til, íurðað sig á því, að ekki skuli hafa
verið gripið til varnaraðgerða fyrr. I-Iin heilaga vand-
læting fer illa í munni togaraeigendanna, sem eru
sífellt að skrifa blöðunum bréf. Frá þeim heyrðist
ekki hósti né stuna, þegar Rússar tóku að verja 12
mílna landhelgi sína með fallbyssum. Fyrir hefur
komið, að rússnesk varðskip hafa tekið brezka togara
1 Norðurhöfum 10—12 mílur úti í hafi, og fært til
hafnar. Fishing News hefur ekki eytt einum hundr-
aðsta af þeirri prentsvertu, sem fer til þess að afflytja
málefni íslands, til skrifa um þvílík mál. Þar voru þó
tilefni til meiri blásturs í blöðum, þótt minni efni
hafi verið til refsiaðgerða. Þessi blaðakostur sagði frá
því ekki alls fyrir löngu og án allrar hneykslunar, að
Ástralíustjórn ætlaði að færa út landhelgi sína um
margar mílur með einfaldri lagasetningu. Hvers
vegna reiddust ekki goðin þá? Afstaða togaraeigenda-
sambandsins og málgagna þess fer ekki eftir eðli
málsins. Málsvarar réttlætisins fyllast eldmóði, þegar
réttlætismálin eru l'yrir borð borin, livar sem er á
hnettinum. En sérhagsmunaklíkurnar hafa yíirskyn
réttlætisins á eiginhagsmunastriti sínu og sýna ekki
hnýflana, nema þeir haldi sig eiga við minni máttar.
Þannig er forsaga þeirra aðila í Bretlandi, sem nú
þykjast vera verndarar hefðbundinna réttinda á liaf-
inu. Þegar voldug þjóð á í hlut, er skætingur í blöð-
linum látinn nægja, þegar samveldisland er annars
vegar, er flaðrað upp um verndara fiskimiðanna, en
þegar smáríkið í Norðurhöfum vaknar til þess að
verja lífsmöguleika sína og halda uppi rétti sínum
að alþjóðalögum, með friðsamlegum og lögformleg-
um hætti, er gripið til kúgunarráðstafana á efnahags-
sviðinu, í von um að geta beygt þá, sem eiga mest
undir friðsamlegri sambúð þjóðanna og eðlilegum og
vinsamlegum samskiptum. Furðuefnið liér á íslandi
er ekki aðallega það, að brezkir togaraeigendur —
íámenn en fjársterk klika — skuli grípa til slíkra ó-
yndisúrræða. Nokkur reynsla er hér áður fyrir sann-
girni og heiðarlegum starfsaðferðum þessarar stéttar,
því að ljóst er, að engir aðilar hafa oftar gerzt brot-
legir við þá litlu landhelgi, sem hér hefur gilt á
liðnum 50 árum en brezkir togarar. Eru margir þætt-
ir þeirra viðskipta þannig, að vcl færi á að rifja þá
upp nú. Undarlegra og óskiljanlegra er það í augum
Islendinga, að ríkisstjórn Bretlands og löggjafarþing
skuli lála slíkurn klíkum lialdast uppi að taka slíka
þætti utanríkisviðskipta og utanríkisverzlunar alger-
lega í sínar hendur og ástunda íjandsamlcgar að-
gerðir gcgn þjóð, sem alla tíð hefur
vcrið liinni brezku þjóð vinveitt og
haft við liana margvíslegt samstarf
á liðnum árum, ekki livað sízt á
hættutímum styrjaldarinnar. En svo
langt er nú gengið, að brezkir tog-
araeigendur kalla á hjálp stéttar-
bræðra sinna handa við Norður-
sjóinn til þess að vinna íslenzkum
hagsmunum sem mest ógagn, og er
nú hlutverkum skipt frá því á stríðs-
árunum og það með furðulegum
liætti.
BREZKU togaraeigendurnir og
brezk stjórnarvöld fara villur vegar
er þeir halda, að bolabrögð þau,
sem beitt er gegn íslendingum beri
tilætlaðan árangur. íslendingar eru
fúsir til þess að láta alþjóðadómstól
fjalla um ákvarðanir sínar í land-
helgismálinu og ldíta úrskurði
slíkrar stofnunar. Ríkisstjórn Is-
lands hefur fyrir löngu lýst sig fúsa
til þess. Þannig liafa íslendingar
haldið að væri sæmst siðuðum þjóð-
um að útkljá dcilumál. Þeir munu
því, allir sem einn, standa saman
um að láta ekki fjársterka erlenda
einstaklinga lirekja Sig af leið, sem
þeir telja rétta og löglega og auk
þess nauðsynlcga fyrir framtíð hins
unga ríkis. Þær óvinsamlegu aðgerð-
ir, sem íslendingar hafa orðið að
þola af hálfu brezkra aðila nú í
seinni tíð, hljóta að leiða til þess,
að íslendingar kynni hinum frjálsa
heimi málið með því að vekja máls
á því á alþjóðlegum vettvangi.
Hinn 15. desember liefst fundur
Atlantshafsráðsins í París. ísland er
jiar aðili, m. a. fyrir hvatningu frá
Stóra-Bretlandi. Við höfum skilið
það svo, að þau samtök séu til
samhjálpar á efnaliagslegum ekki
síður en liernaðarlegum sviðum. Á
hvern hátt samrýmast aðgerðir
Breta anda þess sáttmála? Eða eru
þessar kúgunarráðstafanir i sam-
ræmi við þær mórölsku skuldbind-
ingar, sem Sameinuðu þjóðirnar
liafa undirgengizt liver gagnvart
annarri?
íslendingar hljóta að leita svars
við þessum spurningum, undir eins
og færi gefst.
FOKDREIFAR
Bretasögfur.
VIÐ TÖLUM margt um Breta
nú í seinni tíð og það með dálítið
óvenjulegum hætti, því að venju-
lega liggur okkur fremur gott orð
til þessara nágranna okkar. En það
tala fleiri um Breta og ekki sízt Jieir
sjálfir. Annað eða Jtriðja hvert ár
kemur út í Englandi dálítil bók,
sem lieitir „Tliis England". Efni
hennar er dálítið sérstætt. ' Tíma-
ritið „The New, Statesman" flytur
í viku hverri dálítinn þátt, sem les-
endur blaðsins leggja Jjví til. Þátt-
urinn er eingöngu tilvitnanir í
brezk blöð, aðallega í bréf, sem les-
endur skrifa blöðum sínum víðs
vegar um landið. Eins og íslend-
ingar Jiekkja af tilvitnunum í bréf
togaraeigenda, er þar stundum
skringilega á málum haldið. Bretar
sjálfir hafa gaman af þessu, kalla
Jietta spéspegilmynd af brezkum
hugsunarhætti og gefa út í bókar-
formi, sér og öðrum til gamans.
Þær eru líka hálfskrýtnar, sumar
Jaessar Bretasögur, og af Jná að við
tölum mikið um Breta um þessar
mundir, er hægt að gcra sér }>að til
dundurs að skoða á Jteim jjessa hlið
líka.
HÉR KEMUR þá tilvitnun í
bréf, sem „Yorkshire Post“ birti á
sl. ári, og það skemmtilega við liana
er, að íjölmargir Bretar geta ekki
séð, Jtótt Jteir eigi lífið að leysa, að
hún sé neitt skemmtileg. Lesandi
skrifar:
„Flest fólk er alveg miður sín og
minnkast sín íyrir útvarpið, [>egar
það heyrir fréttir um verkföll og
annað þess Iiáttar lesið í fréttunum
á undan fregnum af konungsíjöl-
skyldunni. Eg leyfi mér að fara
fram á að allir góðir borgarar
skrifi útvarpinu og lýsi vanþókn-
un sinni á þessum starfsháttum og
skori á útvarpsstjórnina að færa
fréttir af konungsfjölskyldunni á
sinn rétta stað. ..."
Virðuleg frú skrifar kvennablað-
inu „Woman":
„Oft hef ég hugsað um })að, live
skemmtilegt það liljóti að vera að
vera starfandi í Buckinghamhöll.
Hversu óendanlega stoltur hlyti
maður ekki að vera við tilhugsun-
ina um })að, að Margrét prinsessa
mundi ekki hafa fengið sitt lin-
soðna egg með morgunmatnum, ef
ég hefði ekki verið J>ar...."
EN EKKI eru allar sögurnar um
kóngadýrkun. Nokkrar eru um erf-
iðleikana sem eru á þvi að tilheyra
yfirstéttinni í landinu. Ein tilvitn-
unin er á Jiessa leið:
„Húseigandinn mætti í dag í
húsaleiguréttinum í Marylebone og
svaraði þar þeirri spurningu, hvers
vegna hann tcldi herra skurðlækni
N. N. óæskilegan leigjanda í hús-
eign sinni í Berkeleystræti. Hann
svaraði því til, að leigjandinn gerði
sjálfur innkaup íyrir heimili sitt í
verzlunum. Það liefur skaðsamleg
áhrif í slíku umhverfi, ef leigjend-
urnir annast sjálfir verk, sem }>jón-
ustuliðið á að gera. Aðrir leigjend-
ur Jtola ekki slíkt framferði. .. . “
TORTRYGGNI gagnvart út-
lenaingum er ríkur þáttur í fari
margra Breta, og aldrei efast }>eir
um, að }>að sé mikil náðargjöf
Drottins að vera fæddur af ensku
foreldri. Blaðið „Evening Argus"
hefur }>essi orð eftir dómara einúm:
„Fólk í öðrum löndum er ef til
vill bctra eða verra en Englending-
ar, en aldrei skyldi maður }>ó
reikna mcð þeim möguleika, að
aðrir en Englendingar skilji þýð-
ingu samninga....“
Lesandi skrifar „News Chro-
nicle“:
„Eg legg J>ví eindregið til, að
enginn hérlendur maður gifti sig
útlendingi.... “
Annar lesandi skrifar þessi vís-
dómsorð til „Daily Herald":
„Það er óvéfengjanleg staðreynd,
að lykt af geitum er sérstaklega
lircllandi fyrir Englendinga. ... “
Þá veit maður }>að!
Borgari skrifar „Sunday Times":
„Eg lánaði bók Dostojevskys,
Glæpur or refsing, einum af vinum
mínum, og Jtegar hann hafði lokið
við að lesa bókina, spurði ég, Iivern-
ig lionum hefði líkað. Hann svar-
aði: Atburðir sem Jteir, er þarna
er lýst, hefðu aldrei getað gerzt, ef
persónurnar licfðu gengið í enskan
lieimavistarskóla.... “
MENN FÁ heldur skrýtilegt inn-
sýni í hugsunarhátt sumra Eng-
lendinga við að lesa }>cssar tilvitn-
anir. Til dæmis segir „Edinburgh
Evening Dispatch" frá }>ví, að nafn-
grcind eldri frú liafi „jafnan pant-
að eplasafa, er hún ferðaðist með
járnbraut, eingöngu af J>ví að hún
vissi, að eplasafi var ekki fram-
reiddur í matsal vagnanna.
Maður nokkur var dreginn fyrir
dómara, sakaður um að hafa stolið
kvennærfötum af snúru. Hann svar-
aði, að J>ví er eitt blaðið hermir:
„Líklega hefi ég gert það, af }>ví að
ég þráði meiri tilbreytni í tilveruna,
hún var að verða ójtolandi leiðin-
leg... .“
(Framhald á 7. síðu.)

Ostaneyzla - ostaréttir
S. í. S. gaf út smekklegan bækling í sambandi við
Iðnsýninguna í Reykjavík í haust. Þar ræðir Jónas
Ivristjánsson mjólkursamlagsstjóri um ostaneyzlu lands-
manná og gikli osts fyrir heilsu og þrótt mannslíkam-
ans. Síðan eru birtar uppskriftir af Ijölmörgum osta-
réttum. Var nokkurra þeirra getið hér í þættinum nú
nýlega, en ástæða er lil }>ess að minna húsmæðurnar
á }>á aftur og bæta nokkrum nýjum réttum við. Því að
osturinn er til íleiri hluta nytsamlegur en að skera
liann ofan á brauð, J>ótt allt of fáir íslendingar geri
sér }>að Ijóst. Með erlendum J>jóðum er ostur mikils-
verð fæðutegund og notaður í rnargs konar matargerð,
auk }>ess sem menn börða þar miklu meira af osti með
brauði og kexi en hér er venjulegt.
í grein sinni segir Jónas Kristjánsson á þessa lcið:
„íslenzkir bændur liafa frá landnámstíð verið miklir
mjólkurframleiðendur, enda hafa mjólk og mjólkur-
matur skipað öndvegið í hinu daglega viðurværi Is-
lendinga og gera það enn í dag.
Menn og þjóðir hafa frá órnuna tíð þekkt og skilið
hinn alhliða næringarmátt mjólkurinnar, ekki einung-
is fyrir börnin og annað ungviði, lieldur og fyrir full-
orðna á öllum aldursskeiðum lifsins. Þó hafa rann-
sóknir og þekking síðari tíma stutt þennan skilning og
leitt enn betur í ljós, að mjólkin inniheldur öll nauð-
synleg efni lífverunum til vaxtar bg þroska.
Mjólkin sjálf hefir að vísu freniuf litíð'geýmsluþol.
En með ostgerðinni liafa löngu liðnar kynslóðir fund-
ið sígilda aðferð til að geyma þurrefni mjólkurinnar
í þéttara formi og liandhægara til neýzlu' á livérjum
tíma, án þess þó að nokkúð verulega tapist af liennar
dásamlega ljúffengi og mikla næringarkrafti.
Tvö þúsund ára gömul rit sanna, að þekkingin um
ostgerðina, og ostinn sem afburðagóðan mat, var þá
þegar kunn í Suður-Frakklandi. ítaJiu, Grikklandi,
Egyptalandi og Gyðingalandi. -En ; ostagerð og, osta-
neyzla hefir síðan breiðzt út frá þessum löndum um
hinn gjörvalla heim.
Ostgerð tíðkaðist mjög á íslandl þégarlá.landnáms-
öld, en sennilega hefir ostframleiðslair verið nokkúð
einliæf eða aðeins gerðir hinir svokölluðu súrostar.
Hleypi-ostgerðin mun liins vegar vera tiltölulega ung
iðngrein hér á landi, en þó höfum við nú tileinkað
okkur ofurlítið brot af þessum gömlu atvinnuvísind-
um, og með þeirri aðtoð, sem þekking og tækni nú-
tímans veitir, framleiðum við nú hér á landi nokkrar
osttegundir, sem geta verið fyllilega samkeppnisfærar
á heimsmarkaðinum livað vörugæði snertir.
Við nútíma ostagerð eru að vísu notaðar margvís-
legar aðferðir, sem liér skal ekki gerð nein tilraun til
að lýsa, en þó skal það tekið fram, að undirstaða
góðrar ostgerðar er enn sem fyrr lireinlæti og ná-
kvæmni, og aftur hreinlæti og nákvæmni. — Til ost-
gerðarinnar er ætíð valin bezta mjólkin, sem völ er á,
en til frekara öryggis er hún jafnan gerilsneýdd áður
en osttilbúningur hefst. Lagergeymsla ostanna tekur
nokkrar vikur eða nokkra mánuði, allt eftir tegund-
um, en allan lagertímann þarf að liafa vakandi umsjón
og hirðingu á hverjum osti, á líkan hátt og góð hús-
móðir hefir jafnan vakandi augu með öllu, er varðar
liina daglegu matargerð á heimili hennar.
Allir landsmenn geta nú fengið góðan ost til hinnar
daglegu neyzlu. En vegna þess að ostgerðin, í núver-
andi mynd, er ung hér á landi, þá skortir okkur fullan
skilning á fæðugildi ostsins og einnig nauðsynlega æf-
ingu í ostneyzlu, á líkan hátt og hinar eldri menningar-
þjóðir gera.
Hver húsmóðir og hver einstaklingur eiga að gera
sér ljóst, að hinn góði og feiti ostur er sérlega holl,
nærandi og Ijúffeng fæða og þrátt fyrir allt einnig
ódýrari en margar aðrar fæðutegundir, ef miðað er
við hið alhliða og holla næringargildi hans.
Ef miðað er við ýmislegt álegg á brauð, befir ost-
urinn, miðað við þunga, langmest næringarefna-inni-
hald (hitaeiningar) og sýnir eftirfarandi þctta mjög
glöggt.
(Framhald á 7. siðu).