Dagur - 10.12.1952, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 10. desember 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, augiýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.

Prentverk Odds Björnssonar h.f.
r
Að stækka Island
ÞAÐ VAR NÝR tónn í ræðunni, sem hljómaði
til þjóðarinnar af svölum Alþingishússins hinn 1.
desember sl. Höfuðstaðarbúar, sem staddir voru á
Austurvelli, hafa vafalaust lagt við eyrun, er hinn
málsnjalli Norðlendingur talaði til þeirra, en þó
mun orðum hans ekki síður gaumur gefinn úti á
landsbyggðinni. í fyrsta sinn um langan aldur tal-
aði maður frá fólkinu úti á landi á þessum minn-
ingadegi. Og orð hans voru sannarlega tímabær
og þörf hugvekja. Einn kafli ræðunnar fjallaði um
málefni, sem þetta blað hefur oftsinnis rætt. Þar
hlaut málstaður landsmanna stuðning, sem þeir
mega vel muna og þakka. Þar mælti skáldið frá
Fagraskógi á þessa leið:
„. .. . í höfuðborg landsins býr nú rúmlega
þriðji hluti allra landsmanna, og kann þetta að
vera helzt til mikið, frá hagfræðilegu sjónarmiði.
Því verður ekki neitað, að í skjóli ríkisstjórnar og
alls konar höfuðborgarfríðinda stendur hún vel
að vígi til að skara eldi að sinni köku, jafnvel á
kostnað annarra landshluta, en mun 'þó einnig
kenna þeirra vaxtarverkja, sem oft fylgja gelgju-
skeiðinu og of hröðum vexti. Það getur því ekki
talizt nein þjóðarnauðsyn, að fólk sé hvatt til að
flytja þangað búferlum. Hitt mundi að öllu leyti
hollara að beina fólksstraumnum frá borg og bæ
út á landsbyggðina og styrkja þar fátækar fjöl-
skyldur til bygginga og búskapar.
Um eitt skeið var mikið um það ritað og rætt
að flytja saman byggðina, flytja fólkið frá svo-
nefndum afdölum og útskögum til samyrkju-
hverfa miðsveitis. Átti þessi hugmynd formælend-
ur innan allra stjórnmálaflokka, eflaust hjarta-
góða menn. En þeir hugsa í árum, ekki öldum,
Annars er ástæðulaust að amast við samyrkju-
búskap, ef hann getur samrýmst skapgerð fólksins.
Hitt er mörgum þyrnir í augum að sjá byggða dali
og skaga leggjast í eyði. Hvað hafa þessir staðir til
saka unnið? Brimhljóð og lækjarniður kunna að
hafa sett annan svipblæ á sitt fólk en götuskarkali
og hornablástur á borgarbúa. En er það æskilegt,
að allir séu steyptir í sama móti? Þessir fögru
staðir eiga ekkert skylt við smitbera eða glæpa-
mann, sem þarf að einangra. Þeir eru fullkomlega
jafn réttháir öðrum byggðarlögum. Þar bjó um
langan aldur harðgert fólk og veðurbitið, sem
storkar óveðri og erfiðleikum og þarf hvorki að
blygðast sín fyrir tungu sína né lífsvenjur. Þaðan
eru komin mörg óskabörn þjóðarinnar, kjörviðir
kynslóðanna. Hvenær hefur þetta fólk beðið um
vorkunnsemi? Hvenær hefur það óskað þess að
vera sett inn í einhver vermihús, langt frá forn-
um heimkynnum? Hjá því hefur aldrei þrifizt sá
veimiltítuhugsunarháttur atkvæðasmalans, að
færa beri saman byggðina — minnka ísland.
Það hefur aldrei þótt dyggð í þessu landi að hafa
börn útundan. Þess vegna eiga þing og stjóm, fyrir
hönd alþjóðar, að rétta þessu afskipta fólki hjálp-
arhönd — gera vegi'og brýr, þar sem áður voru
ófærur, raflýsa dalina og nesin, efla samgöngur á
sjó, landi og í lofti. Þá fyrst hefur þetta þrautseiga
og rammíslenzka fólk hlotið verðskuldaða umbun.
Brátt munu ný og fögur býli rísa við veginn, og
blómlegar byggðir fóstra heilbrigðar og traustar
ættir. Þá mun það vitnast, að í raun og veru voru
þessir staðir aldrei afskekktir, nema í hugarór-
um skammsýnna stofulalla. —
Nú 3i' sú öld, að kotin keppa við
höfuðbólin. Það veit á gott. Heit-
um því öll að stuðla að því með
ráðum og dáð, að byggðir lands-
ins færist ekki saman, heldur í
aukana, unz allar verða ein sam-
*<$/},
FOKDREIFAR
Jóhann Svarfdælingur og
Vilhjálmur Norðlendingur.
GÓÐKUNNINGI margra Ak-
ureyringa og annarra Norðlend-
inga frá stríðsárunum, William
H. Haight, er var ofursti í amer-
íska setuliðinu hér, en er nú
blaðamaður vestur í Wisconsin-
fylki, er staðfastur lesandi Dags
og hefur verið alla tíð síðan hann
kom hingað, enda lagði hann sig
eftir íslenzku og reyni að halda
við með lestri og viðræðum við
íslendinga, hver sem hann nær til
þeirra. Seint í sumar fékk blaðið
bréf frá honum. Hafði hann þá
nýverið komist í kallfæri við ís-
lending þar vestur á sléttunum
og sagðist hafa þurft um margt að
spjalla við hann um Akureyri og
nágrenni. Fundum hans og ís-
lendingsins bar saman með þeim
hætti, að kunningi Vilhjálms
Norðlendings — sem hann kallar
sig stundum — hafði farið í fjöl-
leikahús, sem hafði gestaleik í
nálægum smábæ. Á meðal þeirra,
er þar komu fram, var Jóhann
Pétursson Svarfdælingur. Banda
ríkjamaðurinn kom að máli við
Jóhann eftir sýninguna og sagði
honum, að meðal kunningja sinna
væri einn náungi, sem sífellt
væri skrafandi um ísland og
þættist þar að auki kunna það
furðulega tungumál, sem íslenzka
nefnist og væri nú fróðlegt að
sannprófa, hvort nokkuð væri á
bak við nema mannalæti. Daginn
eftir hittust þeir svo, Jóhann og
Haight, og er ekki annars getið en
að vel hafi farið á með þeim og
enda ræddu þeir ýmislegt um
þær byggðir, sem báðir þekkja
bezt á íslandi, en. það eru byggðir
Eyjafjarðar, út til dala og inn til
stranda. Hafði hinn ameríski blaða
maður mjög gaman af því að
spjalla við Jóhann, því að hann er
bæði greindur og fróður og
manna skemmtilegastur, þegar
því er að skipta.
Á ferð og flugi — en vill
helzt heim.
BRÉF HINS ágæta ameríska
blaðamanns varð til þess að eg
fór að grennslast nánár um Jó-
hann og hagi hans Fyrst langaði
mig til að vita, hvort hann fengi
Dag frá okkur, en við höfum nú
um skeið sent honum blaðið til
þess að hann geti fylgst með því,
sem gerizt hér í heimabyggð
hans. Og þá bar svo vel í veiði,
að einn af ættingjum Jóhanns
hér, Árni S. Jóhannsson, fyrrv.
skipstjóri, sem stendur jafnan í
bréfasambandi við hann, var ný-
búinn að fá bréf frá honum og
hefur hann góðfúslega lofað blað-
inu að sjá það. Þar segir Jóhann
m. a. frá því, að hann fái Dag frá
okkur. með allgóðum skilum,
enda þótt hann sé mikinn hluta
ársins á ferð og flugi um Banda-
ríkin. En af högum hans virðist
annars þetta helzt að frétta: Hann
stanfar með fjölleikaflokki, sem
ferðast víðs vegar um Bandaríkin
og Kanada á sumrin, en heldur
að mestu kyrru fyrir um hávgt-
urinn. Hefur Jóhann þá aðsetur
í Gibsonton í Flórídaríki. Segir
hann í bréfi sínu til Árna á þessa
leið: „. . . . Nú eru tvær vikur
síðan eg kom hingað til Gibson-
ton og er eg búinn að hvíla mig
vel eftir hið langa og stranga
ferðalag, en eg var búinn að
starfa svo að segja óslitið I 2 sum-
ur og 1 vetur í einu. Var eg m. a.
felld gróandi heild. Það er að
stækka ísland
Undir þessi orð Davíðs skálds
ættu allir landsmenn, 'hvar sem
þeir búa og hvar í flokki sem þeir
standa, að geta tekið af heilum
hug‘ Rauða klukkan og kotið
Þegar eg var telpa átti eg rauða ullarklukku með
hvítum röndum neðst á pilsinu og hvítum, hekluð-
um laufum í handvegum og hálsmáli. Mér þótti svo
vænt um þessa flík, sem á nútíma máli myndi
sennilega nefnd undirkjóll, að eg á að hafa haft
orð á því við móður mína, að eg vildi og ætlaði
aldrei að eiga öðruvísi nærpils heldur en rauðu
klukkuna mína.
Svo liðu árin. — Einn góðan veðurdag var rauða
klukkan orðin að ullarklút, sem kannske hefur
mín hér vestra, enda orðn löng og verið laSður á brjóstið á mér, þegar eg fékk kvef
erfið og eg feginn hvíldinni. En æða notaður til hreingerninga. Og með árunum
komu aðrar klukkur, öðruvísi nærpils, þynnri pils,
fullorðinsnærpils, skjört blúndupils og undirkjólar.
4 vikur í Kanada sl. sumar við
sýningar. Þurfti oft að ferðast
langt og var það dálítið erfitt, því
að íbúðarvagninn minn, sem eg
hef aftan í bílnum, er of hár og
óþægilegur í umferðinni. Þó gekk
allt slysalaust og hingað kom eg
með góðan ,,hlut“ eftir „vertíð-
ina“, sem er bezta sumarvertíð
helzt vil eg ekki þurfa að vera at-
vinnulaus í allan vetur. Að vísu
hef eg nóg fyrir mig að leggja, en
mér leiðist að þurfa að slæpast til
lengdar, því að hér hef eg ekki
ættingja né vini að spjalla við og
rífast um pólitík! Getur verið að
skreppi til Kúba og starfi þar í
desember.... Líklega kem eg
ekki til íslands nú á þessum
vetri....“ — í bréfi Jóhanns
kemur skýrt fram, að enda þótt
hann hafi orðið að velja sér það
hlutskipti að dvelja langvistum
hjá framandi þjóðum, þá er hug-
urinn allur heima og hér mundi
hann helzt vilja dvelja. En þéss á
hann engan kost nema fá hér líf-
vænlega atvinnu við sitt hæfi.
Hefur ísland þá ekki nóg verk-
efni fyrir þennan son sinn?
Skemmtileg bók.
„Bókavinur" skrifar blaðinu á
þessa leið:
„Nýlega var ég á gangi um göt-
ur bæjarins. Varð mér þá, eins og
oft vill verða, litið í búðarglugg-
ana. Einkum voru það gluggar
bókaverzlananna, sem vöktu at-
hygli mína, því nú eru jólin að
nálgast og bókaregnið að byrja.
Þó ekki líti út fyrir neitt bókaflóð
á þessum vetri, verður þó samt úr
töluverðu að velja. Ein bók var
þarna, sem vakti athygli mína. Það
var bókin „Sigur lífsins“. Saga
þessi er þýdd og kom út fyrir 3(J
árum síðan. Er þetta því önnur
útgáfa hennar. Þetta er ekki saga
skuggahverfa stórborganna, né lýs-
ing á framferði ruddalegra ræn-
ingja. Hún er hrífandi ástarsaga,
sem sýnir, hverju hið góða í
mannssálinni getur áorkað, og hve
líknandi og læknandi sú hönd er,
sem rétt er fram af fórnfúsum
vilja til þess að létta og græða
mannlegar meinsemdir. Það er
hinn raunverulegi sigur lífsins.
Þessi bók er skemmtileg aflestrar,
hugljúf og hressandi, prentuð á
góðan pappír með hæfilega stóru
letri, og frágangur allur hinn vand-
aðasti, en verðinu mjög í hóf stillt.
Það er því góður fengur að henni
á bókamarkaðinn. Mun hún verða
mikið keypt, enda tilvalin jóla-
gjöf.“
Kvenfólkið hefur ekki
áhuga á gamla sjúkra-
húsinu sem elliheimili
Blaðinu hefur verið bent á, að
ýmsir hafi misskilið erindi nefnd-
ar frá Kvenfél. Framtíðin hér
bæ, sem nýlega gekk á fund bæj
arráðs til þess að ræða elliheimil
ismálið. Konurnar hafa ekki
áhuga fyrir því að gamla sjúkra
húsið verði gert að elliheimili,
enda þótt um það væri m. a. rætt
á fundinum, heldur mundu kjósa
að málið væri leyst með öðrum
hætti.
Stundum síðan hef eg velt því fyrir mér, hvers
vegna mér muni hafa orðið þessi flík svo minnis-
stæð og í bernsku svo fádæma kær. Ef til vill hefur
mér þótt liturinn fallegur. Hárauð klukka með
hvítum röndum og laufum, það var sannarlega
ekki ónýtt fyrir litla telpu á þeim tímum. En það
kann líka að hafa verið annað, sem átt hefur þátt í
ást minni á flíkinni. Hún hefur verið hlý og mér
hefur liðið vel í henni. Hver veit nema að skýring-
m, eða a. m. k. einhver hluti hennar, liggi í þessu.
Rauða klukkan yljaði mér um allan kroppinn og þó
var hún fislétt og lipur og hin fallegasta ullar-
klukka í heiminum!
Þeir, sem alizt hafa upp í ullarnærfötum, þekkja
vellíðan þá, sem slíkar flíkur veita á köldum dogum.
Og einhverjar ykkar, góðir leséndur; 'kannast
kannske líka við það, að á mörgum árum ýiíja koma
gloppur í fatamálin, og kannske ekki hvað sízt nær-
fatamálin. Góð ullarnærföt hefur heldur ekki verið
létt að fá, nema eftir ýmsum krókaleiðum (útvega
þelband — fá prjónað o. s. frv.) og ekki erum við
allar jafn dugmiklar við slíkar útvegartir. Kannske
höfum við sjálfar prjónað okkur nokkra boli úr
„fínu“ garni, eftir að við komum til „vits og ára“, þ.
e. aldursskeiðið, þegar maður helduf áð állt sé bétra
úti en heima. — Þessir bolir slitnuðu, ef okkur tókst
nokkru sinni að ljúka við þá, því að seinlegt var
að prjóna úr „fína“ garninu og hver gat setið heima
öllum stundum og prjónað? Einn góðan veðurdag
erum við svo farnar að kaupa erlent hialín, sem
hvergi nærri svarar kröfum veðráttu lands okkar
og lifnaðarhátta.
Kannast nokkur við slíka sögu?
Það varð einmitt ein af þessum ieiðinda gloppum
í nærfatamálum mínum í fyrra, þegar vinkona mín
elskuleg gaf mér mikið forláta ullarkot, prjónað úr
þelbandi. Kotið var með breiðum hlýrum, ekki
flegið og nær í mittisstað. Slík kot hafa marga
kosti og eru að ýmsu leyti heppilegri, heldur en
síðar skyrtur. Hlýrarnir fara aldrei út af öxlunum,
ekki þarf að óttast að þau geri okkur sverar á hin-
um „hættulegu11 stöðum og fyrir þær, sem ekki þola
ull næst sér, er hægt að vera í þunnum bol innan
undir og það er líka hægt að vera í kotinu utan yfir
nærkjólnum.
Það eru svona kot eða bolir, sem á að framleiða.
I brjóstkassanum liggja þau líffæri, sem þurfa
skjólflíkur í frostunum, ef ekki á illa að fara. Og
séu notaðar ullarbuxur eða aðrar þykkar buxur
utan yfir þær þynnri, þegar farið er út í kulda, ætti
að vera óþarfi að vera í síðum skyrtum. Þær eru
líka oft óþægilegar, fara ekki vel og vilja slitna illa
neðst — en kotið, með góðum snúningi í mittisstað,
er áreiðanlega heppilegasta nærflíkin fyrir okkur
yfir kaldasta tímann.
í haust, þegar kólnaði, og eg tók frarrt ullarkotið
mitt ágæta, varð mér hugsað til rauðu klukkunnar,
sem vermdi mig, þegar eg var barn — og eg ákvað
að senda kvennadákinum hugvekju um ullarnær-
fötin, bygðða á persónulegri reynslu, til umhugsun-
ar fyrir mæður, sem klæða litlar tátur í dag, og fyrir
ungar stúlkur og konur, sem vilja koma sér upp
góðri skjólflík fyrir veturinn. — A. S. S.