Dagur - 07.01.1953, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 7. janúar 1953
D A G U R
3
Olíufélagið svarar
Sökum þess að eigendur Olíufélagsins h.f. eru fjölmenn samtök
og félög í landinu, sem ekki verður náð til nema á opinberum
vettvangi, telur félagið sig ekki geta komizt hjá því að gera nokkra
grein fyrir afstöðu sinni til þess döms, senr kveðinn hefur verið
upp vegna olíufarms þess, sem olíuskipið „Esso Memphis“ flutti
til landsins í marzmánuði 1950. Gerir félagið þetta, enda þótt því
sé ljóst, að almennt kann það að vera óæskilegt, að gerð séu að um-
talsefni opinberlega mál, sem eru fyrir dómstólum landsins. En
sökum blaðaskrifa og rógs um þetta mál á félagið ekki annarra
kosta völ.
I. Málavextir.
Olíufélagið h.f. hefur frá stofnun þess 1946 flutt inn olíur og
benzín frá Esso Export Corporation í New York, en félagið sjálft
og Hið íslenzka steinolíuhlutafélag hafa selt þessa vöru til inn-
lendra aðila uin/land allt, svo og erlendra aðila á Keflavíkurflug-
velli. Sá háttur hefur, með samþykki innflutningsyfirvaldanna,
verið hafður á greiðslum fyrir þennan innflutning, að allar doll-
aratekjur fyrir sölu á Keflavíkurflugvelli hafa verið færðar í reikn-
ing Oh'ufélagsins hjá Esso Export Corporation í New York. Inn-
flutt olía frá þessu ameríska félagi hefur síðan verið greidd úr
þessum reikningi, auk þess sem gjaldeyrisleyfi hafa verið veitt
fyrir þeirn upphæðum, sem skort hefur til viðbótar.
Géngi íslenzkrar krónu var lækkað 1.9. marz 1950. Voru þá
kannaðar birgðir olíufélaganna, og breyttist olíuverð samkvæmt
ákvörðunum verðlagsyfirvaldanna tii hækkunar 1. apríl. Nú hafði
olíuskipið „Esso Memphis" komið til landsins 10. marz, en þar senr
Olíufélagið átti ekki dollara í reikningi sínunt í New Yörk til
greiðslu á-öð.ru en þeinj hluta farmsins, sem ætlaður var erlendum
aðilum á Keflavíkurflugvelli; en olía og benzín úr. skipinu til infi-
lendrar notkunar voru ógreidd 19. marz, var þessi- farmur ekki tal-
inn með þeim birgðum, sem keyptar höfðu verið á eldra genginu.
Olíusalan á Keflavíkurflugvelli hefur hins vegar ekki áhrif á
verð olíu til innlendra aðila, og var því ekki um það spurt, hvort sá
hluti af farmi „Esso Memphis“, sem þangað fór, hefði verið
greiddur fyrir eða eftir gengisbreytinguna.
Úrskurður sá, sem Verðlagsdómur Reykjavíkur kváð upp fvrir
nokkru, virðist byggjast á því, að dómurinn telur Olíufélagið hafa
átt dollara fyrir öllum farminum, framkvæmdastjóra félagsins því
hafa gefið verðlagsyfirvöldunum rangar upplýsingar og félagið
hafa hagnazt ólöglega á innanlandssölu þessa farms. Byggir dórnur-
inn þetta á því, að Olíufélagið hafi 19. marz átt til greiðslu á um-
ræddurn farmi bæði þá dollara, sem því höfðu verið færðir til
tekna í reikningi hjá Esso Export Corp., og þá dollara, senr búið
var að afhenda olíuvörur fyrir á Keflavíkurflugvelli fram til 19.
marz, enda þótt kaupendur hefðu elcki greitt þá, og þeir því verið
ókomnir í reikning Olíufélagsins. Augljóst rná þó vera, að ekki gat
félagið greitt vörur með peningum, sem því höfðu sjálfu ekki
verið greiddir. í þessu sambandi skal tekið fram, að olíuvörur þær,
sem seldar eru á Keflavíkurflugvelli, eru aldrei greiddar við mót-
töku, heldur er reikningum til hvers kaupanda safnað saman á
vissum fresti, sem getur verið mismunandi eftir því hvers konar
reikningsviðskipti kaupandinn hefur samið um, og síðan sendir
vestur um haf til innheimtu. Líður því að jafnaði talsverður tími
frá því að varan er afhent á Keflavíkurflugvelli og þar til andvirði
hennar er komið í reikning Olíufélagsins hjá Esso Export Corp.
Verðlagsdómur telur þannig, að Olíufélagið liafi átt að
koma til skila á ákveðnum degi gjaldeyri, sem því hafði sann-
anlega ekki verið greiddur þann dag. Þó kom fram í málsvöm-
inni, að margir útflytjendur drógu, jafnvel svo mánuðum
skipti, að afhenda Landshankanum gjaldeyri, sem ]>eir höfðu
afhent litflutningsvörur fyrir og fengið greiddan frá erlend-
urn aðilum fyrir 19. marz 1950, til þess að geta eftir þann dag
fengið liann greiddan á nýju gengi. En bankinn hefur keypt
allan gjaldeyri, sem til hans er skilað, á því kaupgengisverði,
sem er í gildi þann dag, sem skilin fara fram, án tillits til þess,
hvenær gjaldeyrisins hefur verið aflað.
Vitað er einnig, að þeim kaupsýslumönnum, sem eignazt höfðu
umboðslaun í erlendum gjaldeyri fyrir 19. niarz, var ekki gert að
skyldu að afreikna þau miðað við eldra gengið.
Framkvæmdastjóri Olíufélagsins taldi í marz 1950, — telur
enn og hefur að sinni hyggju fært fullar sannanir fyrir því, að
félagið hafi ekki átt erlendan gjaldeyri fyrir öðru af fatmi
„Esso Memphis“ en því, sem fara átti til erlendra káupenda.
Annar hluti farmsins var allur ógreiddur eftir gengisbreyting-
una. Hann taldi sig þá og telur sig enn hafa gefið fullkomlega
réttar upplýsingar og telur félagið á engan hátt hafa hagnazt
ólöglega af sölu umrædds farms vegna gengisbreytingarinnar.
II. Vörn Olíufélagsins.
Það er skoðun Olíufélagsins, að lögfræðingur þcss hafi fyrir
réttinum fært fullar sönnur á eftirfarandi höfuðatriði þessa ntáls:
1) Að, framkvæmdastjóri félagsins hafi'talið þann hluta af farmi
„Esso Memphis“, sem ætlaður var innlendunt notendum, ógreidd-
an 19. ntarz 1950, og hafi eftir beztu samvizku hagað upplýsingum
sínum til verðlagsyfirvaldanna eftir þeirri skoðun.
2) Olíufélagið skuldaði 19. marz 1950 í reikningi sínum hjá
Esso Export Corp. hærri upphæð en verðmæti þess farms „Esso
Memphis“, sem seldur var innlendum notendum. Ennfremur er
það óumdeilt, að heildsöluskattur, leyfisgjald, bankakostnaður,
verðtollur, vörumagnstollur og smásöluskattur fyrir ohu þessa
\ oru greidd miðað við hið nýja gengi. Farmurinn var þannig toll-
afgreiddur á nýja genginu og tryggingargjöld fyrir hann voru
einnig greidd á nýja genginu.
3) Að það var mjög eðlilegt, að Olíufélagið ætlaði dollaratekjur
sínar af sölu á Keflavíkurflugvelli fyrst og fremst til greiðslu á
. vörunt fyrir flugvöllinn, þar sem H, í. S. varog er samningsbundið
til þess að hafá ávallt nægar birgðir af olíu og benzíni á vellinum.
Auk þess hafa viðskiptin á flugvellinum tryggt þjóðinni allmikinn
gjaldeyri til kaupa á nauðsynlegum olíum fyrir sjálfa sig, og því
var mjög mikilvægt að tryggja, að þeim viðskiptum yrði haldið
áfram.
4) Að áætlun Olíufélagsins um skiptingu á farmi „Esso Memp-
his“ milli innlendra og erlendra notenda var í alla staði eðlileg og
heirnil, enda var skiptingu þeirri fylgt í reyndinni.
III. Hinn „ólöglegi hagiiaður“.
Niðurstöður Verðlagsdóms Reykjavíkur hafa komið Olíufélag-
inu og Hinu íslenzka steinolíuhlutafélagi mjög á óvart, eins og
séð verður af skýringunum hér að ofan, þar á rneðal sú niðurstaða
dómsins, að félögin hafi hlotið „ólöglegan gróða“ að upphæð
1.600.165 krónur. Það leiðir af því, sem hér hefur verið sagt, og
ítarlegum rökstuðningi lögfræðinga félaganna fyrir réttinum, að
félögin hafa engan slíkan gróða hlotið.
Við réttarhöldin kom eklcert fram sem á nokkurn hátt benti til
þess, að Olíufélagið eða H. í. S. hefðu selt einn einasta líter af
olíuvörum, hverju nafni sem nefnast, hærra verði en leyft var
með tilkynningum verðlagsyfirvaldanna, eða hækkað verð á
vörum sínum, fyrr en slík hækkun var leyfð af sömu yfirvöldum.
Loks er það skoðun félagsins, að upphæðin, 1.600.165 kr„ fái
ekki staðizt, og sýndi lögfræðingur Olíufélagsins fram á það fyrir
réttinum, að hún er byggð á útreikningum, sem eru í verulegum
atriðum rangir.

IV. Málinu áfrýjað.
Hér er ekki hægt að gefa nema örstutt yfirlit yfir mjög um-
fangsmikið mál, en það, sem sagt hefur verið, gefur vísbend-
ingu um það, að Olíufélagið og Hið íslenzka steinolíuhluta-
félag geta ekki sætt sig við úrskurð Verðlagsdóms og hafa því,
svo sem framkvæmdastjórar félaganna og fynverandi fram-
kvæmdastjóri Olíufélagsins, ekki hikað við að áfrýja hon-
um til hæstaréttar í þeirri öruggu von, að þar fái þau leið-
réttingu mála sinna.
Olíufélagiö h.f.