Dagur - 02.12.1953, Síða 7

Miðvikudaginn 2. desember 1953'
D A G U R
7
í sólskini Suðurlanda:
aumurinn, sem
lér um
eftir SIGFÚS HALLGRÍMSSON, Ytra-Hóli
ERLEND TÍÐINDI
Yfirheyrslur fanga í Kóreu lyfta
fjaldi frá kúgun kommúnisfa
Einsdæmi í sögu síðustu alda að þúsundir stríðs-
fanga neiti að hverfa heim
Það eru nú liðin mörg ár
síðan, sjálísagt ein fjörutíu, að
eg var hestasveinn útlendra
ferðamanna, sem komu með
skemmtiferðaskipum til Akur-
eyrar, og fóru í Vaglaskóg og
að Goðafossi.
Mér varð þá oft litið á tösk-
ur og farangur þessara ferða-
langa. Þetta var skreytt mið-
um er á stóð prentað: Róm,
Napólí, París, Madríd, og
fleira. Mér skildist, að þessir
menn væru búnir að koma til
þessara borga. Eg öfundaði þá,
að vera svona ríkir, að geta
ferðast um allan heiminn. —
Mig fór að dreyma drauma og
þá ekkert smáræði. Eg ætlaði
að verða sjómaður og sigla um
öll höf, eins og Ólafur vinur
minn „ellefu landa fari“ haíði
gert. Eg var honum samtíða,
og liann sagði mér svo margt
frá ferðum sínum. Já, eg ætl-
aði að sigla. — En — eg varð
ekki sjómaður — bara lítil
karl uppi í sveit. En í hugskoti
mínu lifði von um að eg fengi
að sjá Róm, Napólí o. fl., og
eg greip tæklfærið á þessu ári.
I marz og apríl sl. var eg þátt-
takandi í ferð suður til Afríku,
með viðkomu á Sikiley, Na-
pólí, Rórrr, Geneva, Nissa,
Barcelóna, Madríd og Lissa-
bón. Til viðbótar var svo ferð-
ast ót um byggðir og þorp,
vítt um íöndin. En lengst
komst eg suður á bóginn til
Böii Saadá, „Borgar himingj-
unnar“, inni í Sahara-eyði-
mörk.
'-.ii:> á. .o.uui
Lítil ferðasaga frá Afríku.
Á MIÐVIKUDAG fyrir skírdag,
1. apríl sl,, var eg á leið inn í Af-
ríku ásamt liðlega 30 íslendingum.
Við þutum í stórum Pullmanvagni
eftir góðum vegi, sem langt fram-
undan sást eins og svart strik.
Vegur þessi var allur asfaltborinn.
Margt bar fyrir augu mín á leið
þessari, upp í ferðamannabæinn
Bou Saada.
Þessi bær, Bou Saada eða
„Borg hamingjunnar‘f, er eins og
gróðrarreitur pálma og trjáa inni
í sandauðn Sahara. Auðvitað er
þetta ekki nema í röndinni á eyði-
mörkinni. En maður kynnist ofur-
lítið sandöldum, sandsköflum og
gróðurleysi. Við gistum í Hótel du
Cai'd, sem er franskt gistihús með
þjónaliði Berba eða Araba. Þegar
við vorum sezt þar að um kvöldið,
ritaði eg „Degi“ bréf, það var fá-
tækleg lýsing af því er eg hafði
séð, á leið minni frá Algeirsborg.
En allt var svo einkennilegt og
margt svo skrítið, sem eg sá og
heyrði, að eg mátti til að segja
frá því. En afar ólíklegt fannst
mér, að þetta bréf mitt kæmist
norður nokkurn tíma til Akureyrar.
En Ali Baba, ágæti leiðsögumaður-
inn okkar frá Algeirsborg, með
tyrkneska yfirskeggið, sagði að
allt sem sent væri frá „Borg ham-
ingjunnar" kæmist til skila. Hann
benti mér á „pósthúsið“, sem var
lítill ræfilslegur trékassi úti á torgi
nálægt hótelinu. Alí Baba sagði:
„Hér er engu stolið, liér eru engir
vasaþjófar heldur. Þið eruð í
„Borg hamingjunnar“.“
Eg ætla nú í þessum þætti að
lýsa ýmsu nákvæmar en eg gerði
í bréfi þessu, ef einhverjir hefðu
af því gaman, er tilgangi náð.
Alla leið frá Algeirsborg var sól-
skin og logn. Hitinn var talsvert
erfiður okkur, sem komum norðan
úr islenzka vetrinum. Hafði eg
með mér góðan hitamæli og fylgd-
ist því allvel með því, hvað hitinn
var á hverjum stað. Oftast var
hann 34—36 gráður á C. upp og
inn Mitidjadalinn. í skarði er kall-
ast Dirah-skarð, og þar stönzuðum
við, fór hitinn yfir líkamshita, var
það um hádegið, og vildi eg ekki
hafa þurft að sækja á bratta
brekku þá, fótgangandi Er komið
var ofan úr, eða í gegnum þetta
skarð, sást yfir mikla sléttu. Á
einum stað voru vegaviðgerðar-
menn að verki. Þeir fóru sér rólega
dúðaðir í mikið af fötum og reiddu
undir sér stærðar klyf jar. Þetta eru
þrautseigar skepnur, þessir asnar,
og lifa víst ekki neinu sældar lífi.
Eg kom á bak asna og sat í ein-
hverju drusludóti, sem tjaslað var
saman á baki hans. Var þetta eins
og eg gæti hugsað mér að það væri
þeysa á ársgamalli kvígu. Þeir
voru horaðir, skáldaðir og skjögr-
uðu áfram með sínar þungu byrð-
ar. Eg kom þar, sem 4 asnar voru
á beit, 2 voru heftir og höftin
bundin saman, svo að þeir urðu að
fylgjast að. Það er slæmt að vera
asni í Alsír.
Borg hamingjunnar.
Þar sem við þeysum inn gróður-
litlar slétturnar, nálgumst við stöð-
ugt lokatakmarkið, Bou Saada.
Undanfarnar vikur hafa ver-
ið að gerast atburðir í Kóreu,
sem vakið hafa Iieimsathygli
og í rauninni eru eitt hið eft-
irtektarverðasta fyrirbæri
seinni tíma sögu.
Hér er átt við tilraunir komm-
únista til þess að fá þúsundir
stríðsmanna sinna, sem setið hafa
í fangabúðum Sameinuðu þjóð-
anna, til þess að hverfa heim. —
Endalok þeirra mála —- og þau eru
skammt undan — hafa vissulega
orðið allt önnur en kommúnistar
bjuggust við og raunar einnig önn-
ur en ýmsir aðrir töldu sennilegt
að óreyndu. Það er sem sé komið
í ljós, að viðræðufundirnir í
Panmunjom, sem stofnað var til
fyrir atbeina kommúnista, hafa
orðið með þeim hætti, að fullyrða
má, að þótt stofnað hefði verið til
sérstaks námskeiðs til þess að
kenna frjálsum mönnum stað-
reyndir um ógn og kúgun komm-
únistaríkjanna, hefði það ekki orð-
ið lærdómsríkari skóli.
Dæmi um liatur heima fyrir.
Forsaga þessa máls ætti að vera
öllum kunn, af langvinnum út-
varps- og blaðafregnum um samn-
ingsþófið um vopnahlé í Kóreu.
Fangamálið var þar einn versti
þröskuldur í vegi. Það er stefna
Sameinuðu þjóðanna, að láta
stríðsfanga ráða því sjálfa, hvert
þeir halda, er þeim hefur verið gef-
ið frelsi, en kommúnistar kröfðust
þess, að þeim yrðu skilyrðislaust
afhentir allir þeir stríðsmenn, er
verið höfðu í herjum Norður-
Kóreu og Kínaveldis og handtekn-
ir voru í Kóreustyrjöldinni. Þegar
sætzt var á yfirheyrszlur kom í
ljós, sem raunar var vitað Sáður, að
mikill fjöldi fanganna vildi ekki
hverfa heim undir verndarvæng
kommúnistastjórnanna. Hér var
um ótrúlegan fjölda manna að
ræða, eða um 50.000 manns,
rösklega 40% af þeim föngum,
sem handteknir voru í allri Kóreu-
styrjöldinni. Síðan var sætzt á, að
kommúnistar fengju að reyna að
tala um fyrir þessum mönnum
undir eftirliti hlutlausrar nefndar,
er lýtur forsæti Indverja. Það er
talið alveg vafalaust, að kommún-
istar sóttu þetta fangamál svo fast
í þeirrl trú, að þeim mundi takast
að telja mönnum þessum hughvarf
eða rangt hefði verið skýrt frá af-
stöðu þeirra, en útkoman er sú til
þessa, að útreið þeirra á þessum
vettvangi hefur orðið hin mesta
háðung og raunar meira en það.
Hún hefur sannfært milljónir
manna í Asíu og annars staðar um
það, að þegar menn búa undir ráð-
stjórn fer svo að verulegur hluti
fólksins fyllist ótrúlegu hatri og
heift til valdhafanna, og kýs held-
ur að heyja barátt upp á líf og
dauða en lenda aftur undir slíku
stjórnarfari, eigi þeir einhvern
kost að sleppa við það.
97% hafa neitað.
Af þeim þúsundum fanga, sem
þegar hafa verið yfirheyrðir af
áróðursmönnum kommúnista, hafa
97% neitað að snúa heim til ætt-
ingja, heimabyggða og allskyns
loforða kommúnista, aðeins nokkr-
ir tugir hafa látið til leiðast eftir
langar fortölur. Þessi úrslit komu
mjög á óvart, ekki sízt Indverjum
3eim, sem gæta fanganna. Foringi
þeirra, Thimayya hershöfðingi,
hafði látið í ljós þá skoðun í upp-
hafi, að sennilegt væri að nokkur
þúsund fangar kysu að halda heim,
en talan var 67, er síðast fréttist.
En Indverjar hafa lært fleira en
þetta, og þar með þeir, sem hingað
til hafa talið að hentast væri að
vera hlutlaus gagnvart kommún-
ismanum og aðförum áróðurs-
manna hans. Þeir hafa lært að
kommúnistar fyrirlíta ekkert meira
en hlutleysi.
Indverjar gagnrýndir.
Saga Indverja í Panmunjom er
því lærdómsrík. Þegar Thimayya
og menn hans tóku við stjórn
fangabúðanna á hlutlausa svæðinu,
var talsvert um gagnrýni í blöðum
hins frjálsa heims. Til dæmis kom
það fram í amerískum blöðum, að
sumir þar töldu Indverja of hlið-
holla kommúnistum, að þeir væru
of samningaliprir við þá og of
gjarnir að beygja sig fyrir kröfum
þeirra. Thimayya sjálfur var gagn-
rýndur harðlega þegar hann ákvað
að fangarnir skyldu hlýða á for-
tölur kommúnista, enda þótt fang-
arnir sjálfir hefðu óskað að vera
lausir við það. En þessi virðulegi
og rólegi Indverji lét slíkt sem
vind um eyrun þjóta og hélt sínu
striki. Hann taldi fangana á að
koma og hlýða á kommúnista með
því að segja þeim, að það mundi
skjótasta leiðin til frelsis. En þegar
á fundina kom, varð ljóst, að þar
mundi það eftirtektarverðast, að
fangarnir segðu kommúnistum
meiningu sína um stjórn þeirra og
allt framferði. Hatrið gegn þeim
öflum, sem sendu þá út í styrjöld,
er glóandi heitt, og svör þeirra og
viðræður við fortölumenn komm-
únista eru raunar eina dæmið um
það, að menn sem lúta kommún-
istastjórn hafi tækifæri til að segja
hug sinn allan. Fangarnir hafa not-
að stór orð, lýst hryðjuverkum og
hermdarverkum kommúnista, kall-
(Framhald á 11. síðu).
Greinarhöfundur, Sigfús bóndi Hallgrímsson á Ytra-Hóli, og reið-
skjóti í Sahara eyðimörkinni á síðastliðinu vori.
við moksturinn. Þar sprakk hjól
undir bílnum okkar, svo að stanza
Jiurfti. Þar voru nokkur börn, og
varð okkur ferðafólkinu starsýnt
á búning eins drengsins, þvilíkt
höfðum við aldrei getað ímyndað
okkur að við sæjum. Hver kápu-
ræfillinn var hengdur utan yfir
annan á þennan litla líkama. Allt
var þetta eins og tuggið að neðan,
rifið og tarnað, bundið upp um axl-
ir með snærum. Þessi drengur var
myndaður af öllum er myndavélar
höfðu. Fékk hann alltaf fleiri og
fleiri franka. Og er eg viss um að
hann hefur haft meira kaup fyrir
að „standa kyrr“, þessa litlu stund
er við vorum þarna, heldur en fað-
ir hans í mánuð við vegagerð.
Fjárhirðamir.
Þegar komið var upp á háslétt
una fór sauðféð að verða áberandi.
Fyrst voru þetta litlir hópar, 20—
30 kindur, og var alltaf maður með
þeim. En svo fóru hóparnir að
stækka og karlarnir, er gættu að
fénu, sátu oft við veginn. Þeir voru
allir í síðum kápum, dökkum á lit,
voru þær ekki allar nýjar, en nógu
margar á sama manninum. Langa
stafi höfðu þeir, með krók á öðr-
um endanum. Með þessum krók
geta þeir handsamað kindur sínar
ef með þarf. Allt var þetta fé stutt
ullað og vel skitið og óþrifalegt.
Getur það ekki verið fyrir inni-
veru, heldur er það „bælt“ yfir
dimmar nætur og þá saurgað sig
svona. Rófan er áberandi löng á
þessu fé. Sérstaklega bar mikið á
því á lömbunum nýbornum. En eg
sá mikið af nýfæddum lömbum og
sum voru vel stálpuð.
Asnarnir.
Alls staðar þar, sem einhver um-
ferð var þarna, voru asnarnir aðal-
farartæki. Karlarnir riðu á þeim,
Þar verður snúið við heim, lengra
verður ekki farið. Sólin er farin að
nálgast fjöllin, og þegar hún hverf-
ur, skellur myrkrið yfir snögglega.
Allt í einu hrópar Alí Baba og
bendir: „Bou Saada, Bou Saada.“
Gulleit borg birtist okkur, með há-
um pálmakrónum inn á milli lág-
reistra húsa. Og í kvöldgeislum
hnxgandi sólar rennur bíllinn inn
að Hótel du Caid. Við erum komin
alla leið.
Við gengum inn í forsalinn. Þar
var fagurt um að litast, flosteppi á
gólfum, Ijósahjálmar j loftinu.
Okkur var vísað á herbergi. Við
þvoðum okkur í skyndi og hefur
mér sjaldan langað meira í vatn en
þá. En að drekka vatn í Afriku var
okkur bannað og gerðu það skips-
læknarnir og voru þeir báðir með
þarna. Eg flýtti mér niður í salinn
aftur. Þar stendur kaupmaður einn
úr Reykjavík. Við göngum út í
pálmagarðinn og horfum á allar
þessar skæru stjörnur á dimmbláa
himninum. Víða voru sandskaflar
inni þar; og óðum við í þá. Daufa
birtu lagði frá einstaka rafljósa-
peru, sem var uppi í trjánum. Om
ur af einkennilegum söng og blístri
barst til okkar. Verur, líklega þessa
heims, smugu út úr runnum, flaks-
andi, hvítar skikjur báru við
skuggalega runnana. Við hröðum
okkur fram fyrir hótelið. Þar sat
maður á tröppunum og var með
túrban og í skósiðri skikkju. Hann
vildi selja bjúghnífa og átti hver
að kosta 100 franka. Eg sýni hon-
um 100 fr. seðil og tek tvo hnífa,
lít á hann spyrjandi um leið. Hann
hneigir sig og býr um þá og fær
mér. Verðið sett niður um helming.
Lainbskrokkainir.
Úti í runna einum voru rauðleit
bál á tveim stöðum. Þangað fórum
(Framhald á 11. síðu).